Bàn lùi cấm xe máy

Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với biến đổi khí hậu, ô nhiễm không khí, rác thải nhựa và sự suy giảm đa dạng sinh học, châu Âu được xem là một trong những khu vực tiên phong trong việc gìn giữ và bảo vệ môi trường sống. Những thành tựu nổi bật của các quốc gia châu Âu trong lĩnh vực môi trường không chỉ đến từ nền kinh tế phát triển mà còn từ ý thức cộng đồng, chính sách rõ ràng và chiến lược dài hạn.

Khi so sánh với Việt Nam – một quốc gia đang phát triển với nhiều áp lực từ tăng trưởng đô thị và công nghiệp hóa – sự khác biệt về chất lượng môi trường thể hiện rõ nét:

Ở nhiều nước châu Âu, bảo vệ môi trường không chỉ là khẩu hiệu mà đã trở thành một phần của lối sống. Người dân phân loại rác thải tại nguồn, sử dụng phương tiện giao thông công cộng, hạn chế dùng đồ nhựa dùng một lần, ưu tiên sản phẩm thân thiện với môi trường... Đây không phải là kết quả của một chiến dịch ngắn hạn mà là thành quả của hàng chục năm giáo dục và chính sách khuyến khích bền vững.

>> 450 nghìn xe máy xăng dầu ở vành đai 1 Hà Nội đi về đâu?

Ngược lại, ở Việt Nam, mặc dù các hoạt động tuyên truyền về bảo vệ môi trường ngày càng phổ biến, nhưng ý thức cộng đồng còn khá hạn chế. Việc xả rác bừa bãi, đốt rác ven đường, sử dụng túi nilon tràn lan vẫn phổ biến, đặc biệt ở các khu vực nông thôn và ngoại ô. Việc phân loại rác thải tại nguồn vẫn chưa trở thành quy định bắt buộc và chưa có sự đồng thuận rộng rãi trong cộng đồng.

Liên minh châu Âu (EU) có một hệ thống chính sách môi trường được đồng bộ và thực thi nghiêm ngặt. Những quy định về chất lượng không khí, nước, bảo vệ đa dạng sinh học, kiểm soát phát thải và năng lượng tái tạo đều được đưa vào luật và có chế tài cụ thể. Ví dụ, Đức đặt mục tiêu loại bỏ hoàn toàn năng lượng hạt nhân vào năm 2022 và đạt mức phát thải carbon bằng 0 vào năm 2045. Các thành phố như Copenhagen (Đan Mạch) hay Amsterdam (Hà Lan) có chiến lược phát triển đô thị xanh, hướng đến nền kinh tế tuần hoàn.

Trong khi đó, ở Việt Nam, nhiều chính sách môi trường vẫn còn mang tính hình thức hoặc thiếu sự đồng bộ. Việc cấp phép cho các dự án có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, tình trạng chồng chéo giữa các cơ quan quản lý, hay việc xử lý các vi phạm môi trường chưa đủ răn đe... tất cả đều ảnh hưởng đến hiệu quả chung. Cần nói thêm rằng, Việt Nam có không ít văn bản pháp lý liên quan đến môi trường, nhưng khâu thực thi lại chưa triệt để và thiếu giám sát.

>> 'Hà Nội nên triển khai làm việc tại nhà hai ngày mỗi tuần'

Một trong những yếu tố giúp môi trường châu Âu được cải thiện là hệ thống giao thông công cộng hiệu quả và thân thiện. Xe buýt điện, xe điện ngầm, xe đạp công cộng được ưu tiên phát triển. Tại Na Uy, hơn 80% xe hơi mới bán ra là xe điện, trong khi tại Hà Lan, đi xe đạp trở thành phương tiện chính của phần lớn người dân thành thị.

Việt Nam hiện nay vẫn phụ thuộc lớn vào xe máy, ôtô chạy xăng và dầu diesel – những phương tiện phát thải lớn. Mặc dù trong thời gian gần đây, Việt Nam đã có những bước tiến nhất định trong việc thúc đẩy xe điện và giao thông xanh, nhưng hạ tầng, chính sách hỗ trợ và thói quen người dùng vẫn còn là những rào cản lớn.

Các thành phố châu Âu chú trọng xây dựng không gian xanh, công viên, hồ nước, tuyến đi bộ và tuyến xe đạp nhằm tạo điều kiện sống lành mạnh và giảm thiểu ô nhiễm. Mỗi công trình xây dựng đều được đánh giá tác động môi trường kỹ càng. Ở Stockholm (Thụy Điển), mỗi khu dân cư mới phải đảm bảo tỷ lệ cây xanh nhất định và hệ thống xử lý nước thải riêng biệt.

Trong khi đó, tại nhiều đô thị Việt Nam, tốc độ đô thị hóa nhanh khiến diện tích cây xanh giảm mạnh, hệ thống thoát nước quá tải, quy hoạch thiếu đồng bộ. Không ít công trình mọc lên san sát, không chừa chỗ cho không gian công cộng hay hệ sinh thái đô thị.

Không thể phủ nhận rằng Việt Nam có những điều kiện khác biệt so với các nước châu Âu về kinh tế, xã hội và văn hóa. Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa với việc chúng ta không thể học hỏi. Thực tế, chúng ta có tiềm năng rất lớn về năng lượng tái tạo (đặc biệt là điện mặt trời và điện gió), có lực lượng trẻ đông đảo sẵn sàng thay đổi, và có hệ sinh thái tự nhiên đa dạng cần được bảo vệ.

Để tiến gần hơn đến một môi trường sống bền vững như ở châu Âu, Việt Nam cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp bao gồm việc nâng cao ý thức của người dân trong việc bảo vệ môi trường. Bởi lẽ đây chính là một chìa khóa để giúp cho đất nước giảm thiểu được tình trạng ô nhiễm môi trường.

>> Lộ trình cho lao động nghèo khi Hà Nội cấm xe máy chạy xăng dầu

Tôi nghĩ Nhà nước cần phải đầu tư nhiều hơn nữa về hạ tầng xanh bằng những hành động rất đơn giản như: giao thông công cộng, xử lý rác thải, thoát nước đô thị, không gian xanh... Hơn nữa, cần phải học hỏi mô hình thành công từ các nước EU, tận dụng hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ các tổ chức quốc tế. Chính quyền địa phương cũng nên tăng cường thực thi pháp luật, giám sát chặt chẽ các hoạt động có nguy cơ gây ô nhiễm.

Châu Âu không phải ngẫu nhiên mà trở thành biểu tượng của môi trường sống sạch, xanh và bền vững. Đó là kết quả của quá trình dài hơi, trong đó sự đồng thuận từ chính phủ đến người dân đóng vai trò then chốt. Việt Nam có thể không đi theo đúng con đường đó, nhưng có thể chọn những bước đi phù hợp để tiến đến mục tiêu tương tự. Đã đến lúc chúng ta không chỉ nói về môi trường, mà phải bắt đầu hành động, từ những điều nhỏ nhất.

Phương Nhi