Bà Takaichi khởi động 'Abenomics 2.0', mở hướng phục hồi kinh tế

Lên nắm quyền giữa khủng hoảng và chia rẽ, Thủ tướng Sanae Takaichi phải đối mặt bài toán sinh tử: cứu đảng cầm quyền, vực dậy kinh tế, giữ thế cân bằng trong quốc phòng và ngoại giao.

Nữ chính trị gia bảo thủ 64 tuổi Sanae Takaichi đã được Quốc hội bầu chọn làm tân Thủ tưởng hôm 21/10, khép lại nhiều tuần đầy biến động trên chính trường Nhật Bản. Bà Takaichi không chỉ trở thành nữ thủ tướng đầu tiên trong lịch sử Nhật Bản, mà còn tái hiện hình ảnh “nữ anh hùng” mà bà hằng ngưỡng mộ - cố Thủ tướng Anh Margaret Thatcher.

Sau khi chiến thắng trong cuộc đua toàn nam giới để giành ghế lãnh đạo Đảng Dân chủ Tự do (LDP) vào ngày 5/10, bà Takaichi phải nhanh chóng củng cố hậu thuẫn khi đối tác liên minh ôn hòa của LDP bất ngờ chấm dứt quan hệ hợp tác kéo dài 26 năm.

Giới quan sát cho rằng, mọi sự chú ý giờ đây đổ dồn vào các kế hoạch chi tiêu mạnh tay của bà - những chính sách có thể làm lung lay niềm tin của giới đầu tư trong nền kinh tế mắc nợ nhiều nhất thế giới - cùng lập trường dân tộc chủ nghĩa.

Nhưng trước mắt, bà phải nhanh chóng xoay xở với khủng hoảng chi phí sinh hoạt, tranh chấp quyền lực trong nội bộ đảng cầm quyền, và đặc biệt là chuẩn bị đối mặt với một Tổng thống Mỹ Donald Trump đầy khó lường - người sẽ có chuyến thăm Tokyo trong tuần tới, Guardian nhận xét.

Thách thức chính trị, ngoại giao

Khi chính thức nắm quyền lãnh đạo LDP hồi đầu tháng, Takaichi thừa hưởng một đảng chia rẽ sâu sắc, bị bủa vây bởi bê bối tài chính kéo dài, và ngày càng mất chỗ đứng trong cả hai viện Quốc hội - điều chưa từng thấy sau gần 70 năm cầm quyền gần như tuyệt đối.

Dù cam kết sẽ tăng số lượng nữ bộ trưởng trong nội các - lĩnh vực mà Nhật Bản vẫn tụt hậu so với nhóm G7, song các cuộc thăm dò cho thấy, quan điểm bảo thủ của Takaichi lại được lòng nam giới hơn là phụ nữ.

Bà phản đối hôn nhân đồng giới và việc cho phép các cặp vợ chồng dùng họ riêng - một cải cách được đa số người dân ủng hộ nhưng vẫn vấp phải sự phản đối trong phe bảo thủ.

Chủ tịch Đảng Dân chủ Tự do Sanae Takaichi và các nhà lập pháp khác chuẩn bị bỏ phiếu bầu thủ tướng mới của Nhật Bản tại Hạ viện vào ngày 21/10. Ảnh: Johan Brooks.

Ngoài ra, việc bà Takaichi giữ chức Thủ tướng cũng sẽ kéo theo định hướng quốc phòng cứng rắn hơn hẳn so với chính phủ tiền nhiệm - vốn là liên minh giữa LDP và đảng ôn hòa Komeito, theo Japan Times.

Thỏa thuận chính sách giữa hai đảng cầm quyền mới của Nhật Bản - đảng Dân chủ Tự do (LDP) và đảng Cải cách Nhật Bản (JIP) - đã âm thầm lồng ghép hàng loạt sáng kiến quốc phòng đầy tham vọng, hứa hẹn đẩy nhanh tiến trình tăng cường sức mạnh quân sự và từng bước tháo bỏ những ràng buộc hậu chiến đối với Lực lượng Phòng vệ.

Theo đó, bản thỏa thuận cho biết chính phủ sẽ đẩy nhanh phát triển và triển khai tên lửa tầm xa, đồng thời tìm cách mua sắm tàu ngầm trang bị hệ thống phóng thẳng đứng và động cơ thế hệ mới - được giới quan sát xem là cách nói uyển chuyển cho tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân.

Một đề xuất khác cũng gây chú ý trong thỏa thuận là kế hoạch nghiên cứu mô hình “chính phủ sở hữu - doanh nghiệp vận hành” (GOCO) cho các cơ sở công nghiệp quốc phòng, bên cạnh việc thành lập “xưởng vũ khí nhà nước” do chính phủ quản lý hoàn toàn.

Trong bối cảnh các công ty tư nhân còn e ngại rủi ro khi tham gia lĩnh vực này, giới chuyên gia cho rằng vai trò của nhà nước là cần thiết để “khởi động” quá trình phát triển ngành quốc phòng nội địa.

Một binh sĩ thuộc Lực lượng Phòng vệ Mặt đất Nhật Bản chạy ngang qua hệ thống tên lửa đối hạm trong cuộc diễn tập bắn đạn thật tại khu huấn luyện East Fuji, thành phố Gotemba, tỉnh Shizuoka, vào tháng 5/2022. Ảnh: Reuters.

Trên trường quốc tế, năng lực ngoại giao của bà sẽ sớm được thử thách: chỉ vài ngày sau khi đón ông Trump, bà sẽ ra mắt quốc tế tại hội nghị APEC ở Hàn Quốc, nơi mọi ánh mắt đều dõi theo động thái của “người đàn bà thép” mới của Tokyo.

“Kế thừa Abenomics”

Takaichi - người từng suýt giành chức lãnh đạo LDP vào năm ngoái - không chỉ là cựu Bộ trưởng Nội vụ và An ninh Kinh tế, mà còn là người tôn sùng “Chính sách Thatcher”. Bà từng nói cố Thủ tướng Anh là “nguồn cảm hứng lớn lao” bởi sự cứng rắn nhưng vẫn đầy nữ tính và ấm áp, theo CNA.

Takaichi kể rằng bà từng gặp bà Thatcher tại một hội thảo không lâu trước khi “Bà đầm thép của nước Anh” qua đời năm 2013 - một ký ức đã trở thành biểu tượng trong hành trình chính trị của mình.

Thế nhưng, trái ngược với Thatcher - người nổi tiếng với chính sách thắt lưng buộc bụng - bà Takaichi lại ủng hộ chi tiêu công mạnh tay và chính sách tiền tệ nới lỏng, khiến giới đầu tư lo ngại về tương lai của nền kinh tế lớn thứ tư thế giới.

Trước mắt, trong nước, bà Takaichi phải xử lý cuộc khủng hoảng giá cả leo thang đang bào mòn sức mua của người dân, đồng thời xoa dịu lo ngại về nhập cư vốn được xem là giải pháp duy nhất để cứu nền kinh tế khỏi cơn bão già hóa dân số.

Là người ủng hộ trung thành của “Abenomics” - chính sách kích thích kinh tế do cố Thủ tướng Shinzo Abe khởi xướng, bà Takaichi kêu gọi tăng chi tiêu, cắt giảm thuế và khôi phục ảnh hưởng của chính phủ đối với Ngân hàng Trung ương Nhật Bản.

Mặt mềm mại của “nữ diều hâu”

Dù nổi tiếng là người theo đường lối bảo thủ cứng rắn, bà Takaichi trong chiến dịch tranh cử vừa qua lại thể hiện một tinh thần thực dụng hiếm thấy, giúp bà có cơ hội hòa giải với cả cử tri và các đối tác khu vực.

Bà không đề cập tới cải cách hiến pháp - vốn là di sản chính trị của cố Thủ tướng Shinzo Abe, người thầy bảo thủ của bà.

Theo các nguồn tin, nội các đầu tiên của bà Takaichi sẽ có nhiều gương mặt mới. Bà Satsuki Katayama trở thành nữ Bộ trưởng Tài chính đầu tiên của Nhật, trong khi hai đối thủ trong cuộc đua LDP - Toshimitsu Motegi và Shinjiro Koizumi - lần lượt đảm nhận vị trí Ngoại trưởng và người đứng đầu Lực lượng Phòng vệ.

Dù nổi tiếng là người theo đường lối bảo thủ cứng rắn nhưng vị nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản được đánh giá là một người bảo thủ nhưng linh hoạt. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, với việc liên minh LDP - Ishin vẫn thiếu hai ghế để đạt đa số, bà Takaichi buộc phải vận động thêm các nghị sĩ độc lập để thông qua ngân sách và các dự luật quan trọng. Đây là dấu hiệu cho thấy quyền lực của bà vẫn còn mong manh.

“Thời đại của sự thống trị tuyệt đối bởi LDP đã qua. Nhật Bản đang bước vào kỷ nguyên chính trị đa đảng”, cây bút kỳ cựu Chiyako Sato của báo Mainichi Shimbun nhận định.

Giới phân tích đánh giá rằng bà Takaichi đang đứng trước một ngã ba đường: một cuộc cải tổ táo bạo và thực dụng, những thay đổi nhỏ giọt mang tính an toàn, hoặc rơi vào thế giậm chân giữa khủng hoảng.

Sự lựa chọn của bà sẽ quyết định liệu Nhật Bản có thể thoát khỏi “cơn u mê” kinh tế kéo dài hàng thập kỷ, hay tiếp tục lún sâu vào quỹ đạo suy thoái và mất dần sức ảnh hưởng toàn cầu.