Âm nhạc lệch chuẩn và đào tạo mỹ học cho người trẻ

Các nghệ sĩ và trí thức TP.HCM thảo luận về hiện tượng âm nhạc lệch chuẩn thời gian qua, đề xuất những giải pháp, đặc biệt về đào tạo thế hệ tương lai.

Sau lời kêu gọi chấn chỉnh các hoạt động âm nhạc lệch chuẩn, sáng 13-11 tại trụ sở Liên hiệp Các hội văn học nghệ thuật TP.HCM, Ban thường vụ Hội Âm nhạc TP.HCM tổ chức tọa đàm "Vai trò trách nhiệm của người hoạt động âm nhạc ở TP.HCM".

Dự tọa đàm có ông Nguyễn Thọ Truyền - Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM; nhạc sĩ Trang Thanh Phương, Phó trưởng phòng nghệ thuật Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM; ông Lê Nguyên Hiều, Chánh văn phòng Liên hiệp Các hội văn học nghệ thuật TP.HCM; ông Trần Vương Thạch, Phó chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam; ông Nguyễn Quang Vinh, Chủ tịch Hội Âm nhạc TP.HCM; ông Đinh Trung Cẩn, Tổng giám đốc Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam...

Trách nhiệm có làm lu mờ tự do sáng tạo?

Theo bà Nguyễn Cẩm Lệ - chuyên viên phòng nghệ thuật Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM, sau các hiện tượng hoạt động âm nhạc có biểu hiện lệch chuẩn, sở nhận được rất nhiều câu hỏi về cách xử lý nhưng sở cũng phải dựa trên quy định của pháp luật. Việc xử lý chỉ là phần ngọn, còn phần gốc vẫn là đào tạo.

Trong trường nhạc có môn mỹ học âm nhạc rất cần thiết. Người thầy - nghệ sĩ Ca Lê Thuần dạy cho sinh viên rằng làm nghệ thuật phải có chiều rộng của kiến thức, chiều cao về tư tưởng (bao gồm cả vấn đề đạo đức) và chiều sâu về cảm xúc. 

"Nếu một nghệ sĩ có đủ ba trụ cột đó thì tôi cam đoan là họ không hát ra những lời lẽ như Jack, Pháo hay những nghệ sĩ vừa rồi hát" - bà Lệ nói. 

Còn khán giả, người thụ hưởng cũng phải được qua đào tạo chính quy hoặc học thêm âm nhạc như một môn năng khiếu thì các bạn sẽ không nghe, không xem các hoạt động biểu diễn lệch chuẩn.

Gửi tham luận đến tọa đàm, nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung đặt vấn đề: "Siết chặt trách nhiệm của một người nhạc sĩ có làm lu mờ tự do sáng tạo hay không?". 

Anh nhận định những bài hát có nội dung ca từ thô tục, lệch lạc, bạo lực, đồi trụy... tác động mạnh và tiêu cực đến người nghe. Chúng cổ vũ lối sống buông thả, xúc phạm danh dự nhân phẩm người khác, làm tổn hại bản thân, coi thường các quy chuẩn đạo đức xã hội, thậm chí vi phạm pháp luật.

Có những bài hát cổ xúy lối sống buông thả, nhận thức lệch lạc, cư xử bạo lực và dùng chất cấm. Qua đó Nguyễn Văn Chung nhận thấy ca từ có ảnh hưởng sâu sắc đến mọi người, nhất là trẻ vị thành niên.

Còn về câu hỏi "Siết chặt trách nhiệm xã hội có hạn chế tự do sáng tạo?", Nguyễn Văn Chung trả lời: "Không". Anh phân tích: "Bản chất các loài cây đều hướng về ánh mặt trời (có thể ví như định hướng, tiêu chuẩn xã hội), nhưng mỗi cây mỗi cảnh, mỗi hoa mỗi sắc hương, mỗi quả mỗi vị khác nhau, tựu chung lại đều đóng góp vẻ đẹp và lợi ích cho cuộc sống".

Nhạc sĩ nói không ai cấm viết về những góc khuất, mặt trái xã hội nhưng cách thể hiện cần cân nhắc. Và thể hiện sao cho người nghe đồng cảm, hướng đến cuộc sống tốt đẹp hơn cũng đòi hỏi tư duy sáng tạo.

Lệch chuẩn trong rap và ca từ phù hợp

Ca sĩ Duy Mạnh cho biết nhiều năm trước anh đã sáng tác nhạc về đề tài thói hư tật xấu, điển hình là bài Kiếp đỏ đen. Mục đích anh hướng đến là khuyên mọi người tránh xa cờ bạc, tệ nạn xã hội.

Gần đây anh có tiếp xúc với các nghệ sĩ trẻ khi làm việc chung. Khi anh mời một số rapper trẻ để làm sản phẩm, anh nhận thấy các bạn có cái tôi rất lớn. Về cách xưng hô trong bài hát, anh chỉ viết "tôi, em" nhưng một rapper trẻ lại muốn xưng "mày, tao". Khi Duy Mạnh nói cách xưng hô đó không phù hợp, bạn lại nói: "Đó là phong cách của em, thế mới ngầu".

Đã có những tranh cãi và Duy Mạnh vẫn giữ quan điểm là cách làm như vậy chỉ phù hợp với những sản phẩm mang tính vui chơi trong nhóm nhỏ, trong giới underground. Còn nếu muốn sản phẩm lan tỏa thì cần ca từ phù hợp hơn. Gần đây khi có một số hoạt động chấn chỉnh, anh thấy mình nói không sai.

"Các bạn trẻ bây giờ ít đọc báo chính thống, tin tức trên mạng và Facebook cũng có nhiều cái tiêu cực, dẫn dắt" - anh nói. Duy Mạnh cũng nêu tình trạng hát nhép phổ biến hiện nay. Ca sĩ trước đây đi hát đều có ban nhạc đánh nên hầu hết hát live. Còn nay ca sĩ hát bằng beat nên việc hát nhép dễ dàng hơn.

Nghệ sĩ TP.HCM ngăn chặn âm nhạc lệch chuẩn

Tọa đàm còn nhận được tham luận từ PGS.TS Nguyễn Thị Mỹ Liêm, PGS.TS Phan Quốc Anh, TS - đạo diễn Hoàng Duẩn, nhà phê bình lý luận Nguyễn Quang Trung… và nhiều nghệ sĩ, trí thức đóng góp ý kiến trực tiếp.

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung nêu giải pháp nhạc sĩ cần tham gia các hoạt động của các chi hội, đoàn thể để tăng nhận thức về trách nhiệm xã hội, tham khảo các tác phẩm đi cùng năm tháng, đã được tôn vinh bởi Nhà nước và quần chúng nhân dân.

Anh hy vọng các nhà quản lý văn hóa tổ chức định hướng, giáo dục tư tưởng cho các nhạc sĩ trẻ, đồng thời có chế tài và hình phạt nghiêm khắc nhằm ngăn chặn sự phát triển và lan rộng của các tác phẩm tiêu cực, ngăn chặn nhận thức dễ dãi và lệch lạc.

Tổng kết tọa đàm, ông Nguyễn Thọ Truyền - phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM, nhận xét tọa đàm có nhiều thông điệp thực tiễn, thiết thực nhằm định hướng phát triển âm nhạc. 

Theo ông, âm nhạc có bốn vai trò quan trọng là tác động đến đời sống tinh thần, kết nối cộng đồng, tính giáo dục và bảo tồn văn hóa. Do đó, vai trò trách nhiệm của người hoạt động âm nhạc là truyền tải được những điều đó.