AI có thể đe dọa hòa bình và an ninh toàn cầu

Trí tuệ nhân tạo (AI) mang lại cả cơ hội lẫn nguy cơ, nếu không kiểm soát chặt chẽ, AI có thể trở thành mối đe dọa lớn đối với hòa bình và an ninh toàn cầu.

Đây là cảnh báo của Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang tại hội thảo khoa học cấp quốc gia với chủ đề "Sức mạnh không giới hạn và những thách thức khó dự báo của AI - Tác động và ứng phó chính sách", do Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh phối hợp với Bộ Công an, Bộ Quốc phòng và Bộ KH-CN tổ chức ngày 15.9.

AI tiềm ẩn nhiều rủi ro khó lường

Theo Bộ trưởng Lương Tam Quang, AI không còn là công nghệ của tương lai, mà đã và đang hiện diện sâu sắc trong thực tại, định hình lại cấu trúc kinh tế, xã hội và thậm chí trật tự an ninh toàn cầu.

Đi cùng với cơ hội là những thách thức chưa từng có, từ kỹ thuật, đạo đức đến pháp lý, an ninh và nguy cơ bất bình đẳng nếu thiếu định hướng phát triển đúng đắn."AI có thể bị lợi dụng để xâm phạm an ninh quốc gia, gây bất ổn xã hội, thậm chí dẫn tới các dạng chiến tranh phi truyền thống trong không gian mạng và dư luận," Bộ trưởng Quang cảnh báo.

Đồng tình với ý kiến trên, GS-TS Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng lý luận T.Ư, nhìn nhận AI đang mở ra những cơ hội chưa từng có nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro khó lường, đòi hỏi phải có ứng phó chính sách kịp thời, toàn diện và nhân văn.

"Bên cạnh tiềm năng gần như không giới hạn, AI cũng đem đến hàng loạt thách thức. Đáng lo ngại nhất là nguy cơ mất kiểm soát khi các hệ thống AI tự học, tự thích nghi vượt ngoài khả năng giám sát của con người".

Cạnh đó, AI có thể tác động tiêu cực đến thị trường lao động, đặc biệt với lao động phổ thông; làm gia tăng thất nghiệp; tái tạo các định kiến xã hội nếu dữ liệu huấn luyện bị lệch; xâm phạm quyền riêng tư; và bị lợi dụng cho lừa đảo trực tuyến, phát tán tin giả, deepfake.

Trong an ninh - quốc phòng, AI mang lại cả cơ hội lẫn nguy cơ, từ vũ khí tự động cho đến tấn công mạng tinh vi. "Nếu không kiểm soát chặt chẽ, AI có thể trở thành mối đe dọa lớn đối với hòa bình và an ninh toàn cầu," ông Thắng cảnh báo.

Xây dựng chiến lược AI quốc gia

Để AI thực sự trở thành động lực phát triển bền vững, theo Bộ trưởng Bộ Công an, Việt Nam cần có những định hướng chiến lược dài hạn, toàn diện và đồng bộ. "Từ chính sách, pháp luật đến hạ tầng dữ liệu, nhân lực và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, tất cả cần được định hình trên nền tảng giá trị nhân văn, vì mục tiêu xây dựng một hệ sinh thái AI phục vụ con người, bảo vệ quyền con người, đồng thời củng cố an ninh quốc gia trong môi trường số", ông Lương Tam Quang nhấn mạnh.

GS-TS Nguyễn Xuân Thắng cũng cho biết, bản dự thảo sửa đổi Chiến lược AI quốc gia đến 2030, tầm nhìn 2045 đặt mục tiêu đưa Việt Nam vào nhóm 10 nước dẫn đầu thế giới về phát triển và ứng dụng AI. Việt Nam đang từng bước cải thiện chỉ số sẵn sàng AI, xếp hạng 51/188 quốc gia (năm 2024), đứng thứ 9 Đông Á và thứ 5 ASEAN.

"AI là công cụ, con người mới là mục tiêu và nhân tố quyết định. Công nghệ phải phục vụ con người, chứ không thay thế con người. AI mang trong mình sức mạnh gần như vô hạn. Nhưng để sức mạnh ấy phục vụ phát triển bền vững, nhân văn, cần có chiến lược, chính sách đúng đắn và sự chung tay của toàn xã hội", ông Nguyễn Xuân Thắng nói.

Cho rằng AI không còn đơn thuần là công nghệ ứng dụng mà đã trở thành hạ tầng thiết yếu, ngang hàng với điện, viễn thông và internet, Bộ trưởng Bộ KH-CN Nguyễn Mạnh Hùng cho biết Chính phủ sẽ tăng chi tiêu cho AI, Quỹ Đổi mới công nghệ Natif dành tối thiểu 40% ngân sách hỗ trợ ứng dụng AI, đồng thời cấp "voucher" cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhìn nhận AI cũng đặt ra vấn đề về đạo đức, việc làm và niềm tin xã hội. Việt Nam sẽ phát triển AI theo nguyên tắc "vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn". 

"Việt Nam sẽ ban hành Bộ quy tắc đạo đức AI quốc gia, hài hòa với chuẩn quốc tế nhưng phù hợp thực tiễn Việt Nam. Cuối năm nay, chúng ta sẽ có bản cập nhật Chiến lược AI quốc gia và luật AI. Đây không chỉ là khung pháp lý, mà còn là tuyên ngôn: AI phải trở thành hạ tầng trí tuệ của đất nước, phục vụ nhân dân, phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia", Bộ trưởng Hùng nói.