Hợp tác khoa học - công nghệ: Bước nhảy vọt về chất

Việc Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung xác định hợp tác khoa học - công nghệ là trụ cột mới trong quan hệ hai nước cho thấy hợp tác song phương ngày càng đi vào chiều sâu và hiệu quả, đánh dấu bước chuyển mình chiến lược.

Tiến sĩ Kwak Sung Il - chuyên gia Hàn Quốc từng nhiều năm nghiên cứu về kinh tế Việt Nam và Hàn Quốc - đã chia sẻ với Tuổi Trẻ về định hướng mới này.

Theo ông, việc hai nhà lãnh đạo cấp cao nhất định vị hợp tác khoa học - công nghệ là "trụ cột mới" thể hiện sự chuyển dịch chiến lược quan trọng từ khuôn khổ truyền thống tập trung vào thương mại và đầu tư sang khuôn khổ tập trung vào công nghệ cao và đổi mới sáng tạo.

Nâng tầm hợp tác khoa học công nghệ

* Việc khoa học - công nghệ trở thành trụ cột hợp tác mới giữa Việt Nam và Hàn Quốc phản ánh điều gì? Làm thế nào để trụ cột này phát triển vững chắc?

- Điều đặc biệt nhất là trong tuyên bố chung, hợp tác khoa học công nghệ đã được xem xét ngang hàng với các vấn đề kinh tế, thương mại và đầu tư. Đây là thay đổi rất quan trọng, bởi trước đây hợp tác khoa học công nghệ thường được thảo luận trong bối cảnh riêng biệt thay vì là một phần của hợp tác kinh tế.

Cũng trong tuyên bố chung, cam kết rõ ràng về việc tăng cường năng lực của Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam - Hàn Quốc (VKIST), thực hiện nghiên cứu và đào tạo chung trong các lĩnh vực chiến lược như trí tuệ nhân tạo (AI), chất bán dẫn, vật liệu và năng lượng, và mở rộng liên kết hệ sinh thái khởi nghiệp có ý nghĩa to lớn. Đây thực sự là lựa chọn then chốt của hai nước, có thể tạo ra bước nhảy vọt về chất trong quan hệ Việt Nam - Hàn Quốc.

Tuy nhiên, để đảm bảo đây không chỉ là tuyên bố mang tính biểu tượng mà còn được chuyển thành kết quả hữu hình, cần thực hiện song song việc thể chế hóa, phát triển nhân tài, xây dựng hệ sinh thái, sự tham gia của khu vực tư nhân và phối hợp chính sách.

* Hợp tác này có những thuận lợi và thách thức gì? Làm thế nào để hai nước có thể vượt qua những thách thức đó?

- Thuận lợi rất nhiều khi Hàn Quốc mang đến năng lực đẳng cấp thế giới về chất bán dẫn, AI và năng lượng tái tạo, cùng mạng lưới thị trường toàn cầu. Trong khi đó, Việt Nam sở hữu lực lượng lao động trẻ, dễ đào tạo và có vị thế trung tâm trong ASEAN.

Sự hiện diện của các nhà đầu tư Hàn Quốc uy tín như Samsung, LG và Hyundai cũng tạo nền tảng vững chắc cho việc mở rộng sang các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao hơn.

Tuy nhiên vẫn còn nhiều thách thức như Việt Nam thiếu hụt nhân tài chuyên môn, cần nâng cấp cơ sở hạ tầng như mạng lưới điện và viễn thông, các vấn đề liên quan đến chuyển giao công nghệ và bảo vệ sở hữu trí tuệ, cũng như cạnh tranh đầu tư khu vực trong ASEAN và sự bất ổn của chuỗi cung ứng.

Để vượt qua những thách thức này, cần cùng nhau thành lập các trung tâm đào tạo chuyên ngành, mở rộng học bổng và trao đổi nghiên cứu, nâng cấp cơ sở hạ tầng thông qua hình thức đối tác công tư (PPP), đồng bộ các tiêu chuẩn kỹ thuật, đồng thời tinh giản thủ tục hành chính.

Từ góc độ này, điều quan trọng là nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân cần được triển khai hiệu quả, bởi một sự chuyển đổi lớn như vậy sẽ là tín hiệu cho các doanh nghiệp Hàn Quốc thấy rằng Việt Nam đã thực sự thay đổi.

Hơn nữa, việc áp dụng các mô hình đồng phát triển, bao gồm hợp tác từ thiết kế đến sản xuất, và cùng nhau mua sắm các nguồn lực quan trọng, sẽ giúp tăng cường khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng. Bằng cách đó, hai nước có thể xây dựng quan hệ đối tác chiến lược ổn định và bền vững trong các ngành công nghiệp công nghệ cao, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu.

Chiến lược "thắng nhanh"

* Ông nghĩ thế nào về ý tưởng đồng sáng tạo giữa Việt Nam và Hàn Quốc trong khoa học - công nghệ?

- Một sáng kiến tương tự giữa Việt Nam và Hàn Quốc cho các lĩnh vực khoa học công nghệ, thương mại và phát triển bền vững vừa kịp thời vừa có giá trị chiến lược to lớn, vừa có thể chia sẻ rủi ro vừa đẩy nhanh quá trình thương mại hóa các ý tưởng trong bối cảnh môi trường kinh tế và công nghệ toàn cầu bất ổn.

Tất nhiên, để "đồng sáng tạo" thì cần tích hợp đổi mới khoa học - công nghệ, tạo thuận lợi thương mại và tăng trưởng xanh vào một khuôn khổ hợp tác duy nhất, tăng cường sự gắn kết và sức mạnh tổng hợp về chính sách. Do đó, nếu không có sự thống nhất về ưu tiên, nguồn tài chính ổn định, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ mạnh mẽ và đơn giản hóa thủ tục, năng lực thực hiện có thể bị hạn chế.

Để giải quyết vấn đề này, sáng kiến cần thành lập một ban thư ký chung chuyên trách, tạo ra cơ chế đồng tài trợ và mở rộng sự tham gia của khu vực tư nhân cùng các công ty khởi nghiệp. Thông qua đó, Việt Nam và Hàn Quốc sẽ có thể xây dựng một quan hệ đối tác đổi mới sáng tạo bền vững, hướng đến kết quả và vẫn vững mạnh ngay cả trong thời kỳ bất ổn toàn cầu.

* Số văn kiện được ký kết giữa hai nước lần này rất lớn, ông đánh giá thế nào về điều này?

- Thành công của quan hệ song phương không thể chỉ được đo lường bằng số lượng các thỏa thuận đã ký. Việc thực hiện đầy đủ và sự linh hoạt để ứng phó với các cú sốc toàn cầu là rất quan trọng. Điều này đòi hỏi một lịch trình rõ ràng và một chiến lược "thắng nhanh" để mang lại kết quả rõ ràng ngay từ đầu, tạo ra bước ngoặt để cả hai nước vượt qua kỷ nguyên bất ổn và đảm bảo các động lực tăng trưởng mới.

Trong ngoại giao, hình thức thường đi trước nội dung. Tuy nhiên, lần này, nội dung đã nằm gọn trong hình thức. Điều còn lại là sự thực thi kiên định và tỉ mỉ, hệ thống hóa các cam kết đã ký thành khuôn khổ thể chế và biến tầm nhìn thành các dự án cụ thể.

Nếu Việt Nam và Hàn Quốc làm được điều này, mối quan hệ giữa hai nước sẽ không chỉ dừng lại ở việc thích nghi với một thế giới bất định, mà còn trở thành đối tác cùng nhau kiến tạo một tương lai mới.