Hôm nay mùng 1 tháng 6 âm lịch, bạn có thấy điều đặc biệt?

Hôm nay 25.6 là mùng 1 tháng 6 âm lịch. Người Việt sẽ 'gặp lại' ngày này không phải năm sau, mà là… tháng sau.

Nếu xem lịch âm năm nay, bạn sẽ thấy có hai tháng 6, một tháng 6 thường và một tháng 6 nhuận nối tiếp nhau. Trong đó, tháng 6 âm lịch đầu tiên có 30 ngày, bắt đầu từ ngày hôm nay 25.6 đến ngày 24.7 dương lịch. Tiếp đến là một tháng 6 nhuận kéo dài 29 ngày từ ngày 25.7 đến ngày 22.8 dương lịch. Vì có thêm một tháng nhuận này mà tổng số ngày trong năm Ất Tỵ 2025 lên tới 384 ngày.

Như vậy, năm âm lịch Ất Tỵ có 384 ngày tính từ ngày 29.1.2025 đến ngày 16.2.2026. Trong khi đó, năm dương lịch vẫn 365 này. Như vậy năm nay, số ngày trong năm âm lịch dài hơn dương lịch tới 19 ngày. 

Chuyên gia lịch pháp cho rằng đây việc có thêm một tháng nhuận là điều bình thường trong âm lịch, không có gì kỳ lạ. Theo đó, lịch âm hoạt động dựa trên chu kỳ tròn khuyết của mặt trăng, theo sát sự thay đổi pha của mặt trăng từ không trăng, trăng lưỡi liềm, trăng bán nguyệt, trăng khuyết, trăng tròn và ngược lại.

Mỗi tháng âm lịch bắt đầu vào ngày không trăng, tức là ngày mà mặt trăng ở cùng phía với mặt trời. Thời điểm này được gọi là điểm sóc và nó rơi vào ngày nào thì ngày đó sẽ là ngày mùng 1 đầu tháng âm lịch.

Thời gian từ điểm sóc này tới điểm sóc tiếp theo (gọi là tuần trăng) dài ngắn tùy mỗi tháng. Theo đó, tuần trăng dài trung bình 29 ngày 12 giờ 44 phút và dao động hơn kém giá trị này tới 7 tiếng đồng hồ. Do đó, một năm âm lịch thông thường chỉ có 354 hoặc 355 ngày, ngắn hơn dương lịch khoảng 11 ngày.

Để đồng bộ hóa với chu kỳ 4 mùa và giảm thiểu chênh lệch giữa âm lịch và dương lịch, hệ thống âm lịch áp dụng bằng cách tính thêm 1 tháng nhuận. Quy tắc này giúp âm lịch gần khớp với chu kỳ của dương lịch. Năm 2025 là năm Ất Tỵ, một năm nhuận theo âm lịch khi có tới 384 ngày với hai tháng 6 âm lịch là tháng 6 thường và tháng 6 nhuận.

 Vì sao năm nay tháng nhuận rơi vào tháng 6 âm lịch?  

Anh Phạm Vũ Lộc, nghiên cứu viên tại Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, Viện hàn lâm Khoa học công nghệ Việt Nam cho biết tháng nhuận được xác định bằng tính toán chi tiết vị trí của mặt trời trên hoàng đạo dựa vào 24 tiết khí như bảng dưới đây.

Theo đó, tháng nhuận được sắp xếp vào các tháng không có trung khí. 12 trung khí bao gồm Vũ thủy, Xuân phân, Cốc vũ, Tiểu mãn, Hạ chí, Đại thử, Xử thử, Thu phân, Sương giáng, Tiểu tuyết, Đông chí, Đại hàn ứng với các tháng âm lịch.

Để ý theo bảng trên năm 2025, từ điểm sóc 25.6 đến điểm sóc 25.7 có chứa trung khí Đại thử (22.7) nên nó là tháng 6 âm lịch bình thường. Tiếp theo, từ điểm sóc 25.7 đến điểm sóc 23.8 (tháng âm lịch tiếp theo), trung khí Xử thử lại diễn ra vào đúng ngày 23.8. Mà theo quy ước đã phân tích ở trên, ngày nào có điểm sóc, đó là ngày mùng 1 đầu tháng.

Theo quy ước, ngày 23.8 là ngày mùng 1 đầu tháng âm lịch của tháng tiếp theo. Như vậy, từ ngày 25.7 đến trước ngày 23.8, trong âm lịch không có trung khí nào và người ta quy ước đây là tháng nhuận. Và đó là tháng 6 nhuận trong năm 2025.