Học thêm nên là tự nguyện

Trong phiên chất vấn trước Quốc hội mới đây, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn đã trả lời nhiều vấn đề nóng của ngành giáo dục, trong đó có dạy thêm, học thêm.

Phóng viên Tuổi Trẻ ghi nhận ý kiến của học sinh, phụ huynh, giáo viên, cán bộ quản lý, chuyên gia giáo dục sau phần trả lời của bộ trưởng.

* Ông Huỳnh Thanh Phú (hiệu trưởng Trường THPT Bùi Thị Xuân, TP.HCM):

Bộ trưởng chia sẻ xác đáng và đa chiều

Tôi thấy những chia sẻ của Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn tại Quốc hội vừa qua về vấn đề dạy thêm, học thêm là vô cùng xác đáng và đa chiều.

Dưới góc nhìn của một người quản lý, tôi nghĩ dạy thêm, học thêm không hoàn toàn tiêu cực. Mặt tốt nhất, và không thể phủ nhận, chính là về kiến thức. 

Học sinh phổ thông nếu có học thêm thì dù ít dù nhiều các em cũng có lượng kiến thức tốt hơn so với chính bản thân mình khi không học. Và tôi tin không có thầy cô nào đứng lớp dạy thêm mà lại không dạy gì, hay không mang đến được giá trị gì vượt ngoài giờ chính khóa.

Cái cần siết là những trường hợp dạy thêm biến tướng. Tức là phải làm sao để chấm dứt được tình trạng giáo viên o ép học sinh học thêm. Theo tôi, việc này không khó. Chỉ cần tiếp nhận ý kiến từ chính học sinh và tăng tối đa mức chế tài khi phát hiện vi phạm, thậm chí có thể loại khỏi ngành giáo viên nào vi phạm. Với một mức chế tài đủ mạnh, giáo viên sẽ không dám tiêu cực hay gây áp lực cho học sinh nữa.

Nếu làm được điều đó, tôi nghĩ thậm chí không cần phải có quy định cấm giáo viên dạy học sinh chính khóa của mình. Bởi theo tôi, điều đó đang hạn chế quyền tự do chọn người dạy của học sinh. Nhiều em rất yêu quý và tin tưởng các thầy cô giỏi, mà trong số đó không ít là người đang trực tiếp giảng dạy các em trên lớp.

* TS Hoàng Ngọc Vinh (nguyên vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp, Bộ GD-ĐT):

Gỡ áp lực thi cử

Tôi cho rằng cần nhìn nhận thẳng thắn rằng áp lực học thêm ở học sinh bắt nguồn từ áp lực thi cử. Suy cho cùng, học sinh Việt Nam muốn học thêm cũng là để thi tốt, để có điểm số tốt trong các kỳ thi quan trọng. 

Ở bậc phổ thông có hai kỳ thi gây áp lực lớn nhất là kỳ thi tốt nghiệp THPT với học sinh lớp 12 và kỳ thi tuyển sinh lớp 10 với học sinh lớp 9. Càng gần đến kỳ thi, áp lực học thêm càng lớn. Do đó muốn gỡ nút thắt học thêm thì phải bắt đầu từ chính các kỳ thi.

Với kỳ thi tốt nghiệp THPT, tôi thấy những năm gần đây do có nhiều phương thức xét tuyển đại học hơn nên áp lực đã giảm đáng kể so với trước. 

Tuy nhiên theo tôi, kỳ thi này vẫn cần tiếp tục đổi mới, đa dạng hơn trong cách đánh giá người học, đề thi không nên nặng lý thuyết mà cần kiểm tra tư duy và khả năng vận dụng. Giống như kỳ thi đánh giá năng lực của các đại học quốc gia, đề thi tập trung vào năng lực thực sự chứ không phải xem ai luyện nhiều đề hơn. Làm được vậy, áp lực học thêm sẽ giảm đi rất nhiều.

* Chị Đỗ Thị Hường (phụ huynh ở Hà Nội):

Nhìn vào gốc rễ vấn đề

Tôi có con chuẩn bị thi chuyển cấp và phải học thêm rất nhiều. Tôi có theo dõi phiên chất vấn của bộ trưởng mấy ngày nay nhưng cảm thấy giải trình của ông chưa giải quyết được gốc rễ vấn đề.

Dễ thấy nhất là việc số lượng học sinh mỗi lớp khá đông, không tương đương với giờ dạy/tiết học. Lớp con tôi có 48 học sinh và mỗi tiết học kéo dài 45 phút. 

Cứ làm phép chia trung bình là thấy được việc phân bổ như vậy gây trở ngại rất lớn. Giáo viên không thể truyền tải hết lượng kiến thức cho 48 học sinh đều hiểu bài. Thay vào đó, họ chỉ dạy cho đủ nội dung bài theo quy định, như vậy mang tính chất một chiều.

Thêm nữa, con tôi nằm trong top đầu của lớp, khả năng tự học rất ổn nhưng vẫn có những ngày không hiểu bài. Con tự nhận thức được và xin tôi được học thêm ngoài. Điều này xuất phát từ chính nhu cầu học sinh. 

Rõ ràng giáo viên vẫn dạy đủ nội dung phân bổ nhưng học sinh không hiểu. Trong khi buộc phải học hiểu thì mới có thể vận dụng bài học và phục vụ thi. Bổ sung buổi học thứ hai thì tốt nhưng tôi băn khoăn sẽ dạy gì. 

Như con tôi thi vào lớp 10 cần tập trung chính vào ba môn. Liệu các trường sẽ tăng thêm buổi học thứ hai để dạy các môn học sinh cần hay lại vẽ ra các môn ngoại khóa vốn không đúng thực tế nhu cầu học sinh, phụ huynh. 

Nếu cấm dạy thêm, tôi nghĩ tốt nhất nên bỏ thi vào lớp 10 và đáp ứng đủ trường lớp cho học sinh. Điều này đảm bảo quyền bình đẳng được học của mọi học sinh, không phân biệt cấp học trong giáo dục phổ thông.

* Cô Trần Thị Hoài Thu (giáo viên môn ngữ văn Trường THPT Nguyễn Trãi, Ninh Thuận):

Chuẩn bị tốt cho dạy 2 buổi

Tôi hoàn toàn đồng tình với ý kiến của bộ trưởng về việc dạy học hai buổi ở tất cả cấp học từ tháng 9-2025. 

Không chỉ dạy cho học sinh kiến thức, các buổi học thứ hai này nhằm rèn luyện thêm cho học sinh thể chất, thể thao, âm nhạc, mỹ thuật, tăng cường năng lực ngoại ngữ, tự học, làm việc nhóm kỹ năng sống, bổ trợ...Tuy vậy tôi nghĩ nhiều vấn đề còn bị bỏ ngỏ, dù chỉ còn hai tháng nữa cho việc áp dụng này.

Thứ nhất, nhiều cơ sở trường học hiện không đảm bảo đủ cơ sở vật chất cho các hoạt động được tổ chức trong các buổi học thứ hai. Chưa kể đến các trường học ở vùng sâu vùng xa mà thậm chí nhiều trường học ở TP không có nhà thể thao đa năng, vậy làm thế nào để đạt được hiệu quả trong các hoạt động đào tạo ngoại khóa, kỹ năng.

Thứ hai là vấn đề nguồn nhân lực. Ở các môn học năng khiếu, kỹ năng cần lượng giáo viên đặc thù lớn, liệu các trường học đã đảm bảo hay chưa? Hơn nữa, nhiều giáo viên không thể sắp xếp thời gian để dạy học cả ngày. Nếu theo quan điểm không thu phí các buổi học thứ hai, câu chuyện về huy động nguồn nhân lực và sắp xếp sao cho tiện nhất với các tập thể giáo viên cũng là một vấn đề nan giải.

Do vậy chúng tôi cần một sự hỗ trợ rất lớn từ các đơn vị giáo dục, của chính quyền địa phương. Hơn nữa, chúng tôi rất mong sự giúp đỡ của tất cả ban, ngành để tạo nên sức mạnh tổng hợp cho một nền giáo dục bền vững, tiên tiến, lâu dài.