Học sinh cãi thầy nhưng tự hào 'mình dám nói thẳng'

Bài viết "Ảo tưởng của nữ sinh viên ăn mì trong lớp, cãi tay đôi thầy giáo" khiến tôi suy nghĩ rất nhiều. Là một phụ huynh có con đang học cấp hai, tôi nhận thấy hình ảnh học sinh, sinh viên vô lễ, nói tục, chửi bậy hay thậm chí cãi tay đôi với giáo viên giờ đây không còn là chuyện hiếm gặp. Đáng buồn hơn, nhiều em xem những hành vi ấy như điều "bình thường", như một cách thể hiện cá tính hoặc "bản lĩnh". Nhưng thật ra, đó là biểu hiện của sự lệch chuẩn trong văn hóa ứng xử học đường – điều đang gióng lên hồi chuông cảnh báo cho cả gia đình, nhà trường và xã hội.

Tôi vẫn nhớ cách đây không lâu, trong lớp của con tôi, có một học sinh thường xuyên nói tục và cãi tay đôi với thầy cô. Có lần, chỉ vì bị nhắc nhở chuyện nói chuyện riêng trong giờ học, em đã phản ứng lại: "Thầy nói nhiều quá, để em học kiểu của em". Cả lớp im lặng, còn giáo viên thì chỉ biết thở dài. Thay vì xấu hổ, em học sinh đó lại tỏ vẻ tự hào vì "dám nói thẳng".

Những biểu hiện như thế không còn là cá biệt. Nhiều học sinh ngày nay không còn giữ thái độ kính trọng với thầy cô như trước. Một số em xem giáo viên như "bạn đồng lứa", có thể tranh luận, phản ứng, thậm chí cãi tay đôi khi không vừa ý. Tôi không phản đối việc học sinh được quyền bày tỏ chính kiến, đó là điều cần thiết trong môi trường giáo dục hiện đại. Nhưng cách thể hiện phải dựa trên nền tảng tôn trọng. Khi mất đi ranh giới giữa "góp ý" và "vô lễ", giữa "thẳng thắn" và "hỗn láo", thì không chỉ quan hệ thầy – trò bị tổn thương mà nhân cách của chính học sinh cũng bị méo mó.

>> Tôi mất đứa bạn thân nhất vì 'đánh nhau bị đuổi học'

Ngày nay, chỉ cần dạo qua sân trường, mạng xã hội hay thậm chí nghe con cái trò chuyện cùng bạn bè, ta sẽ thấy những câu chửi thề, nói tục xuất hiện dày đặc. Có em nói tục như một thói quen, không để xúc phạm ai, mà như câu cửa miệng trong giao tiếp. Nhiều em cho rằng "nói bậy cho vui", "để thân mật hơn", "để thể hiện cá tính". Nhưng sự "vui vẻ" ấy lại đang làm xói mòn văn hóa ngôn ngữ và nhân cách của các em từng ngày.

Tôi từng hỏi con: "Vì sao bạn con hay nói tục vậy?". Con chỉ đáp: "Vì ai cũng nói, nếu không nói thì bị chê là ‘ngố’". Câu trả lời ấy khiến tôi buồn hơn là giận. Bởi rõ ràng, khi môi trường xung quanh coi việc nói tục là bình thường, trẻ sẽ dần đánh mất khả năng nhận ra điều đúng sai trong giao tiếp. Chúng ta từng tự hào về truyền thống "tôn sư trọng đạo" và lối ứng xử chuẩn mực của người Việt, nhưng có lẽ, trong môi trường học đường hiện nay, những giá trị ấy đang bị thách thức mạnh mẽ.

Không thể chỉ trách riêng học sinh, bởi đằng sau hành vi của các em là sự tác động của cả môi trường giáo dục và xã hội. Trước hết, nhiều gia đình hiện nay quá bận rộn, ít có thời gian trò chuyện, định hướng cho con về cách ứng xử. Một số cha mẹ thậm chí còn nói tục trước mặt con, hoặc khi thấy con cãi người lớn lại coi đó là "biết phản biện", "không sợ ai". Sự nhầm lẫn giữa tự tin và hỗn hào khiến trẻ dễ hình thành tư duy sai lệch.

Bên cạnh đó, mạng xã hội đang trở thành "lớp học thứ hai" của giới trẻ, nhưng không có thầy cô để kiểm soát. Các video "drama", "bóc phốt", đấu khẩu, chửi nhau thu hút hàng triệu lượt xem. Nhiều bạn trẻ vô thức học theo cách nói chuyện ấy và xem đó là "ngôn ngữ thời đại". Khi ngôn ngữ bị bạo lực hóa, cách hành xử cũng dễ trở nên thô ráp, cực đoan.

Nhà trường cũng chịu áp lực không nhỏ. Giáo viên ngày nay vừa phải dạy kiến thức, vừa phải dạy làm người, nhưng quyền hạn lại bị thu hẹp. Chỉ cần một phản ứng mạnh, giáo viên có thể bị phụ huynh phàn nàn, thậm chí bị đưa lên mạng xã hội. Vì sợ rắc rối, nhiều thầy cô chọn cách im lặng, né tránh, khiến học sinh ngày càng "nhờn" kỷ luật.

Giáo dục tri thức là quan trọng, nhưng giáo dục nhân cách còn quan trọng hơn. Nếu học sinh giỏi toán, giỏi tiếng Anh nhưng thiếu lễ phép, vô cảm và thô tục, thì thành tích ấy chẳng có nhiều ý nghĩa. Trước hết, gia đình phải là nơi dạy con biết tôn trọng người khác. Cha mẹ cần làm gương trong lời nói và hành vi: không nói tục, không cãi vã trước mặt con, và quan trọng hơn là không bao che khi con sai. Thay vì chỉ lo cho con học thêm môn chính, hãy dành thời gian dạy con biết nói lời "cảm ơn", "xin lỗi", "thưa, dạ".

Với nhà trường, cần tạo không khí tôn trọng hai chiều: thầy cô lắng nghe học sinh, học sinh biết lắng nghe lại thầy cô. Những tiết học về đạo đức, kỹ năng sống cần được thực hiện thực chất, không mang tính hình thức. Cũng nên có hình thức xử lý nghiêm khắc nhưng mang tính giáo dục đối với các hành vi xúc phạm, vô lễ, để học sinh hiểu rằng tự do không có nghĩa là thích làm gì thì làm.

Ngoài ra, truyền thông và mạng xã hội cũng nên góp phần "làm sạch" môi trường ngôn ngữ. Đừng tôn vinh những clip cãi vã, nói tục để câu view. Bởi mỗi lượt xem vô tình chính là sự cổ vũ cho những hành vi lệch chuẩn ấy.

Sự vô lễ không phải tự nhiên mà có, nó bắt đầu từ những hành vi nhỏ bị bỏ qua, từ những lời nói tục được cười xòa, từ sự im lặng của người lớn khi chứng kiến cái sai. Để thay đổi, chúng ta không thể chỉ trách thế hệ trẻ, mà phải nhìn lại cách người lớn đã làm gương cho các em ra sao.

Tôi vẫn tin rằng, trong mỗi học sinh đều có lòng nhân hậu và sự tôn trọng, chỉ là chúng cần được đánh thức đúng cách. Một lời nói nhẹ nhàng, một tấm gương đúng mực, một môi trường kỷ luật nhưng ấm áp, đó mới là thứ giúp học sinh trở lại với nền tảng đạo đức mà xã hội đang rất cần. Và khi ấy, những câu chuyện như nữ sinh ăn mì trong lớp hay cãi tay đôi với thầy giáo sẽ không còn là "điểm nóng mạng xã hội", mà chỉ còn là ký ức buồn của một giai đoạn mà chúng ta đã vượt qua.

BN