Ho có đờm cảnh báo bệnh gì? - Báo VnExpress

Đờm được tạo ra bởi các tuyến nhầy trong đường hô hấp, thực hiện chức năng giữ ẩm, bẫy bụi bẩn, vi khuẩn cùng các tác nhân gây hại khác. Khi lượng đờm tích tụ quá nhiều do viêm nhiễm, cơ thể kích hoạt phản xạ ho để đẩy chất nhầy này ra ngoài.

TS.BS Đặng Thị Mai Khuê, Khoa Nội Tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết nguyên nhân gây ho có đờm có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau tùy thuộc vào màu sắc, độ đặc của đờm, tần suất ho cùng triệu chứng đi kèm.

Cảm lạnh: Đây là bệnh lý phổ biến ở đường hô hấp trên, chủ yếu do virus rhinovirus gây ra. Bệnh gây viêm các xoang mũi, cổ họng, đường thở, dẫn đến tăng tiết đờm. Ban đầu, đờm thường trong suốt hoặc có màu trắng nhưng có thể chuyển sang màu vàng hoặc xanh khi hệ miễn dịch phản ứng với nhiễm trùng. Ho có đờm do cảm lạnh thường tự khỏi trong vòng một tuần khi virus được loại bỏ.

Cảm cúm: Bệnh do nhiễm virus, nghiêm trọng hơn so với cảm lạnh. Cúm ảnh hưởng đến cả đường hô hấp trên, dưới, gây ho kéo dài. Đờm sản sinh ra khi mắc bệnh cúm có thể đặc, màu vàng hoặc xanh, nhất là khi có bội nhiễm vi khuẩn. Không giống như cảm lạnh, cúm thường kèm theo sốt cao, ớn lạnh, đau nhức cơ thể, mệt mỏi nghiêm trọng. Đờm chuyển màu vàng hay xanh có thể do kèm theo bội nhiễm vi khuẩn.

Viêm phế quản cấp tính: Bệnh xảy ra khi các ống phế quản bị viêm do nhiễm virus hoặc vi khuẩn dẫn đến tăng tiết đờm, ho dai dẳng. Đờm ban đầu có thể trong hoặc trắng, sau đó chuyển sang màu vàng hoặc xanh khi nhiễm trùng tiến triển. Một số người có thể bị ho kéo dài ngay cả khi nhiễm trùng giảm.

Viêm phổi: Đây là bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng ở phổi, làm cho các túi khí (phế nang) bị viêm, chứa đầy mủ hoặc đờm, gây ho dữ dội, khó thở, đau ngực. Đờm trong trường hợp này thường đặc, có màu vàng, xanh hoặc nâu (nếu có máu lẫn vào). Viêm phổi do vi khuẩn cần được điều trị nhanh chóng bằng kháng sinh. Trong khi đó, viêm phổi do virus có thể cải thiện với các biện pháp chăm sóc hỗ trợ, sử dụng thuốc kháng virus nếu cần thiết.

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD): Bệnh bao gồm viêm phế quản mạn tính và khí phế thũng, thường do hút thuốc lá hoặc tiếp xúc lâu dài với khói bụi gây ra. Triệu chứng điển hình là ho kéo dài với lượng đờm lớn, đặc biệt vào buổi sáng. Đờm có thể có màu trắng, vàng hoặc xanh. Ở giai đoạn tiến triển, người bệnh có thể bị khó thở, giảm chức năng phổi nghiêm trọng. Những trường hợp tăng lượng đờm hoặc thay đổi màu sắc đàm là biểu hiện của đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, cần khám chuyên khoa.

Giãn phế quản: Đây là tình trạng các ống phế quản bị giãn vĩnh viễn, dẫn đến tích tụ nhiều chất nhầy, tăng nguy cơ nhiễm trùng phổi gây ho kéo dài kèm đờm đặc, thường có màu vàng hoặc xanh. Người bệnh có nguy cơ cao bị nhiễm trùng đường hô hấp thường xuyên, với triệu chứng thường gặp là tức ngực, khó thở. Điều trị chủ yếu tập trung vào phương pháp làm sạch đờm, sử dụng kháng sinh khi có nhiễm trùng.

Bệnh xơ nang: Bệnh di truyền này ảnh hưởng đến phổi và hệ tiêu hóa, kích thích cơ thể sản xuất chất nhầy đặc, dính. Chất nhầy này làm tắc nghẽn đường hô hấp, gây ra nhiễm trùng phổi tái phát và ho có đờm mạn tính. Đờm có thể có màu vàng hoặc xanh do sự phát triển của vi khuẩn trong phổi. Xơ nang không thể chữa dứt điểm, điều trị chủ yếu nhằm mục đích kiểm soát triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Ung thư phổi: Ho kéo dài kèm theo đờm lẫn máu có thể là dấu hiệu cảnh báo ung thư phổi. Song ung thư phổi thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Phát hiện sớm và can thiệp điều trị kịp thời giúp tăng hiệu quả điều trị.

Bệnh lao phổi: Đây là bệnh nhiễm khuẩn do vi khuẩn mycobacterium tuberculosis gây ra. Bệnh chủ yếu ảnh hưởng đến phổi, gây ho có đờm kéo dài, có thể lẫn máu. Các triệu chứng khác bao gồm sốt dai dẳng, đổ mồ hôi ban đêm, sụt cân, mệt mỏi. Lao là bệnh truyền nhiễm, cần điều trị bằng kháng sinh kéo dài để kiểm soát bệnh, ngăn chặn sự lây lan.

Ngoài các bệnh lý kể trên, ho có đờm cũng có thể xuất phát từ các yếu tố môi trường, thói quen sinh hoạt như hút thuốc lá, tiếp xúc với khói bụi, hóa chất công nghiệp, khí thải, các chất ô nhiễm, tiếp xúc với phấn hoa, lông động vật, nấm mốc... Không giống như nhiễm trùng, ho do dị ứng thường không đi kèm sốt hoặc đau nhức cơ thể. Trào ngược dạ dày - thực quản khiến axit dạ dày trào ngược lên thực quản, gây kích ứng cổ họng và ho mạn tính.

Để chẩn đoán bệnh chính xác, bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh chụp X-quang phổi hoặc CT phổi, xét nghiệm đờm, đo chức năng hô hấp (PFTs), nội soi phế quản, xét nghiệm máu, xét nghiệm dị ứng tìm tác nhân kích thích đường hô hấp, đo pH thực quản nếu nghi ngờ trào ngược dạ dày thực quản (GERD). Tùy thuộc vào nguyên nhân, người bệnh điều trị bằng thuốc uống hay điều chỉnh lối sống, uống nhiều nước, xông hơi...

Thảo Nhi