Hiểu nhầm thường gặp về bệnh não mô cầu ở trẻ vị thành niên

Trẻ vị thành niên từ 10 - 17 tuổi thuộc nhóm có nguy cơ cao mắc cũng như bị di chứng suốt đời, tử vong vì não mô cầu. Tuy nhiên, nhiều cha mẹ nghĩ rằng, con khỏe mạnh nên không chủng ngừa cho lứa tuổi này.

Từ đầu năm đến nay, các bệnh viện nước ta liên tiếp ghi nhận các ca mắc não mô cầu biến chứng nặng, đã có 2 ca tử vong là thanh niên 24 tuổi ở Hà Nội và bé trai 3 tuổi ở Bà Rịa - Vũng Tàu. Viện Pasteur TP.HCM cảnh báo nguy cơ dịch xảy ra với 12 ca được phát hiện ở 8/20 tỉnh thành phía Nam. Mới đây nhất, Bệnh viện Nhi Trung ương điều trị cho bé trai 9 tuổi mắc não mô cầu, 134 người tiếp xúc gần ở gia đình và trường học được theo dõi sức khỏe, uống kháng sinh dự phòng.

Những hiểu nhầm phổ biến của cha mẹ

Theo BS. Hoa Tuấn Ngọc, Quản lý Y khoa Vùng 1 - Đông Nam Bộ, Hệ thống tiêm chủng VNVC, vi khuẩn não mô cầu ở vùng hầu họng của con người, lây truyền qua đường hô hấp hoặc lây gián tiếp khi sử dụng chung đồ dùng cá nhân.

BS. Hoa Tuấn Ngọc cũng nhấn mạnh, mọi lứa tuổi đều có nguy cơ mắc não mô cầu, trong đó trẻ vị thành niên có tỷ lệ mắc cao hơn. Nghiên cứu ở nhiều quốc gia cho thấy, thanh thiếu niên là nhóm người lành mang trùng nhiều nhất, đạt đỉnh là 23,7% ở tuổi 19. Tại Việt Nam, thanh thiếu niên và người trưởng thành chiếm 60% số ca não mô cầu được báo cáo. 

Hay một phân tích đăng trên Thư viện Y khoa Mỹ (2024) ở 184 trường hợp mắc não mô cầu, chiếm 34,2% người từ 13-19 tuổi mắc bệnh. Còn theo CDC Mỹ, thanh thiếu niên cũng là 1 trong 3 nhóm có nguy cơ mắc não mô cầu cao bên cạnh nhóm trẻ dưới 1 tuổi và trên 65 tuổi.

BS. Ngọc giải thích, trẻ vị thành niên thường giao lưu, tiếp xúc với nhiều người, sinh hoạt ở nơi công cộng như trường học, ký túc xá, câu lạc bộ, lễ hội… Nhóm tuổi này cũng thường xuyên thức khuya, áp lực học hành, ăn uống thất thường và thường sử dụng chung đồ dùng cá nhân. 

Nhiều trẻ vị thành niên cũng có xu hướng quan hệ tình dục ngày càng sớm. Kết quả Khảo sát hành vi sức khỏe học sinh toàn cầu tại Việt Nam năm 2019 của Bộ Y tế và WHO cho thấy, tỷ lệ học sinh quan hệ tình dục trước 14 tuổi tăng gấp đôi so với năm 2013. Đây là các lý do trẻ dễ bị vi khuẩn não mô cầu tấn công và làm lây truyền bệnh.

Hiện não mô cầu đã có vắc xin, song nhiều cha mẹ chỉ tập trung chủng ngừa cho trẻ nhỏ, bỏ quên trẻ lớn, hoặc nghĩ con chỉ cần tiêm các vắc xin trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng là đủ, không cần chủng ngừa nữa. Bên cạnh đó, vẫn còn nhiều người cho rằng, trẻ vị thành niên khỏe mạnh nên ít có nguy cơ mắc bệnh. “Đây là những hiểu lầm không đúng, dễ khiến trẻ mắc bệnh”, BS. Ngọc khuyến cáo. 

Não mô cầu nguy hiểm với trẻ vị thành niên như thế nào

Não mô cầu là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, lây truyền qua đường hô hấp, thường gặp ở lứa tuổi trẻ và có khả năng gây thành dịch. Có 12 nhóm huyết thanh gây bệnh, trong đó có 6 nhóm thường gặp gồm A, B, C, Y, W, X. Viêm màng não và nhiễm trùng huyết là hai thể phổ biến nhất của bệnh, có thể gây tử vong chỉ trong 24 giờ. 10 - 20% người sống sót gặp các di chứng nặng nề như cắt cụt chi, điếc, liệt, chậm phát triển tinh thần… 

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp não mô cầu vào nhóm bệnh nguy hiểm hàng đầu. Lý do, mỗi năm toàn cầu có hơn 1,2 triệu ca nhiễm và khoảng 135.000 ca tử vong vì căn bệnh này. 

Tại Việt Nam, não mô cầu là một trong 6 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao nhất. 

Cách phòng não mô cầu cho trẻ vị thành niên hiệu quả

BS. Ngọc khuyến cáo, não mô cầu là bệnh tử song biểu hiện ban đầu như sốt, đau đầu dễ nhầm lẫn với bệnh khác như cúm, khiến nhiều người nhầm lẫn. Ở 9 - 12 giờ sau khi khởi phát sẽ xuất hiện các dấu hiệu buồn ngủ, khó thở, tiêu chảy, cứng cổ, phát ban và sợ ánh sáng. Bệnh nhân thường nhập viện muộn, tăng di chứng và khó điều trị.

Để phòng bệnh não mô cầu cho trẻ vị thành niên và nhóm tuổi khác, WHO, CDC Mỹ đều khuyến cáo, tiêm vắc xin là cách hiệu quả, an toàn và tiết kiệm nhất. Hiện Việt Nam có 3 loại vắc xin phòng 5 nhóm não mô cầu khuẩn nguy hiểm trên gồm nhóm A, C, Y, W-135 của Mỹ, nhóm B của Ý và nhóm B, C của Cuba. Trong đó, vắc xin cộng hợp tứ giá A, C, Y, W-135 phòng bệnh do não mô cầu đã giảm đến 90% số ca mắc bệnh ở các nhóm huyết thanh chính gây bệnh C, Y và W-135. Vì vậy, việc phòng ngừa bệnh bằng đầy đủ các nhóm huyết thanh là cần thiết

Từ khi đưa vào sử dụng, vắc xin cộng hợp tứ giá A, C, Y, W-135 đã giúp giảm đến 90% số ca mắc bệnh ở nhóm thanh thiếu niên do các nhóm huyết thanh chính C, Y, W.

Hoàng Hùng