Hiện đại hóa đường sắt: Vì sao Việt Nam không tìm công nghệ đắt nhất?

Thứ trưởng Bộ Xây dựng cho biết Việt Nam không đi tìm công nghệ đắt nhất mà tìm công nghệ phù hợp nhất, tức là công nghệ tiên tiến, an toàn, hiệu quả và có khả năng chuyển giao.

Phát biểu tại lễ khai mạc Triển lãm và Hội nghị quốc tế về công nghệ đường sắt hiện đại và chuỗi cung ứng xây dựng hạ tầng (VRT & CONS 2025), ông Nguyễn Danh Huy - Thứ trưởng Bộ Xây dựng - nhấn mạnh đây là "thời cơ vàng" để Việt Nam hiện thực hóa chiến lược phát triển giao thông vận tải bền vững, tiến tới một nền kinh tế xanh, hiện đại và kết nối toàn diện.

Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng, trong bức tranh phát triển hạ tầng quốc gia, đường sắt giữ vai trò là trục "xương sống" của hệ thống vận tải, gắn liền với mục tiêu phát triển bền vững mà Việt Nam đang theo đuổi. Nếu đường bộ và hàng không đã có những bước tiến mạnh mẽ, thì đường sắt chính là mảnh ghép còn thiếu để hoàn thiện bức tranh giao thông tổng thể.

Ông Nguyễn Danh Huy - Thứ trưởng Bộ Xây dựng. Ảnh: Lộc Liên.

Trong thập kỷ qua, Việt Nam đã phát triển hệ thống đường bộ cao tốc - "mạch máu" của giao thông hiện đại, và các sân bay có thể đón máy bay vận tải hàng hóa lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, so với các lĩnh vực này, ngành đường sắt vẫn đang phát triển chậm, chủ yếu do hạn chế về nguồn vốn, nhân lực và công nghệ.

Nhận thức rõ tầm quan trọng của đường sắt, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 49-KL/TW về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2035, tầm nhìn 2050.

Trên cơ sở đó, Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021- 2030, đặt mục tiêu xây dựng một hệ thống đường sắt quốc gia hiện đại cùng các tuyến đường sắt đô thị tại hai trung tâm lớn ở Bắc và Nam. Đây được xem là bước đi chiến lược nhằm giảm ùn tắc đô thị, chuyển đổi xanh trong vận tải và góp phần thực hiện cam kết phát thải ròng bằng không (Net Zero) vào năm 2050.

Lãnh đạo Bộ Xây dựng cho rằng trong bối cảnh hiện tại, Việt Nam không đi tìm công nghệ đắt nhất, mà tìm công nghệ phù hợp nhất - tức là công nghệ tiên tiến, an toàn, hiệu quả và có khả năng chuyển giao để các doanh nghiệp trong nước từng bước làm chủ. Song song với đó là nhu cầu xây dựng những giải pháp tổng thể về đầu tư, vận hành, bảo trì và quản lý hệ thống, thay vì chỉ mua sắm thiết bị hay xây dựng các tuyến đường riêng lẻ.

Hệ thống đường sắt quốc gia là bước đi chiến lược nhằm giảm ùn tắc đô thị, chuyển đổi xanh trong vận tải, thực hiện cam kết phát thải ròng bằng không năm 2050. Ảnh: Xinhua.

Một vấn đề khác được Thứ trưởng Bộ Xây dựng nhấn mạnh là nguồn vốn đầu tư. Đường sắt là lĩnh vực đòi hỏi nguồn tài chính rất lớn, vượt quá khả năng cân đối của ngân sách Nhà nước. Vì vậy, Chính phủ đang hướng đến xây dựng cơ chế minh bạch, đột phá nhằm thu hút sự tham gia của khu vực tư nhân và các nhà đầu tư quốc tế.

Ông Nguyễn Danh Huy cho rằng phát triển công nghiệp đường sắt phải gắn với hình thành một hệ sinh thái chuỗi cung ứng nội địa, nơi các doanh nghiệp Việt Nam có thể hợp tác, tiếp nhận công nghệ và từng bước tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Theo quy hoạch điều chỉnh Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 của Chính phủ, đến năm 2030, ngoài 7 tuyến đường sắt hiện hữu còn có 11 tuyến đường sắt mới, tổng chiều dài khoảng 3.207 km, tăng 2 tuyến so với trước đây.

Tổng nhu cầu quỹ đất cho phát triển đường sắt đến năm 2030 là gần 22.000 ha; tổng vốn đầu tư khoảng hơn 1,5 triệu tỷ đồng, huy động từ ngân sách, nguồn vốn ngoài ngân sách và các kênh hợp pháp khác...