Hệ sinh thái ươm dưỡng start-up

TP - Xây dựng khung pháp lý hoàn thiện minh bạch về lĩnh vực kinh tế số và tài sản số; môi trường đầu tư hấp dẫn; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao lĩnh vực công nghệ mới và đầu tư hạ tầng công nghệ, văn hóa khởi nghiệp… là đề xuất từ những những người sáng lập và điều hành doanh nghiệp công nghệ, góp phần thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và thu hút các start-up đến Việt Nam.

Khung pháp lý cho kinh tế số, tài sản số

Anh Nguyễn Thành Trung - TGĐ Công ty Sky Mavis, bắt đầu hành trình công nghệ blockchain từ năm 2018 khi mọi thứ về công nghệ này còn rất mơ hồ. Anh thành lập công ty và lựa chọn đặt trụ sở một số dự án ở Singapore bởi điểm cộng về pháp lý, khả năng luân chuyển các dòng vốn và hệ sinh thái start-up rộng lớn…

Tạo môi trường nuôi dưỡng và phát huy tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo cho thanh niên (Trong ảnh, các bạn trẻ tại Festival sáng tạo trẻ và trình diễn sản phẩm khoa học công nghệ tháng 5/2025, tại Hà Nội). Ảnh: Xuân Tùng

Anh Trung cho rằng, Việt Nam đang có cơ hội rất lớn để phát triển doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và doanh nghiệp số. Chúng ta có lợi thế rõ rệt về dân số trẻ, nhanh nhạy với công nghệ và tỉ lệ sử dụng internet, điện thoại thông minh rất cao.

Sau một số thành công gây tiếng vang lớn từ các công ty công nghệ Việt, thị trường quốc tế đã bắt đầu chú ý hơn đến năng lực đổi mới của người Việt, doanh nghiệp Việt. Những thay đổi trong chính sách phát triển kinh tế số gần đây tạo ra động lực mạnh mẽ đối với các doanh nghiệp trong và ngoài nước đang theo đuổi đổi mới sáng tạo tại Việt Nam.

“Đã đến lúc chúng ta cần cho thế giới thấy rằng Việt Nam là một thị trường năng động, giàu tiềm năng và đang từng bước đổi mới sáng tạo, hội nhập sâu rộng với nền kinh tế toàn cầu. Khi môi trường kinh doanh thuận lợi được kết hợp với lực lượng nhân sự trẻ với tầm nhìn lớn và tinh thần khởi nghiệp ngày càng mạnh mẽ, thì không chỉ các start-up Việt có thể tự tin phát triển ngay tại quê nhà, mà cả các start-up quốc tế cũng sẽ chủ động tìm đến Việt Nam như một điểm đến chiến lược để khởi nghiệp và mở rộng quy mô”.

Nguyễn Thành Trung - TGĐ Sky Mavis

Tuy nhiên, hành lang pháp lý hiện vẫn chưa bắt kịp với tốc độ phát triển nhanh chóng của công nghệ và nền kinh tế số. Các lĩnh vực mới như blockchain, trí tuệ nhân tạo (AI) hay tài sản số vẫn thiếu khung pháp lý rõ ràng, khiến doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn trong việc mở rộng quy mô một cách bền vững.

Anh Nguyễn Thành Trung

Để tạo ra môi trường thuận lợi, theo anh Trung cần nhanh chóng định hình, ban hành khung pháp lý rõ ràng cho các lĩnh vực kinh tế số và tài sản số. Điều này, giúp doanh nghiệp có cơ sở để phát triển sản phẩm một cách bền vững tại Việt Nam và tự tin hơn trong việc gọi vốn mở rộng thị trường. Bên cạnh đó, Việt Nam cần đẩy mạnh việc kết nối với thị trường quốc tế, tạo điều kiện để doanh nghiệp Việt tiếp cận được các quỹ đầu tư và có cơ hội hợp tác với những công ty công nghệ toàn cầu, học hỏi được những mô hình thành công và xu hướng công nghệ tiên tiến. Vấn đề chất lượng nhân lực cần được coi trọng, làm nền tảng cho tăng trưởng dài hạn, thông qua việc đầu tư bài bản vào đào tạo chuyên sâu các lĩnh vực công nghệ mới như AI, blockchain, khoa học dữ liệu…

“Đặt hàng” doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ

Anh Nguyễn Đức Quý - TGĐ Công ty CP Công nghệ công nghiệp Vconnex, đã thành công trong việc dẫn dắt Vconnex vươn mình từ một doanh nghiệp công nghệ nhỏ, trở thành đối tác của nhiều tập đoàn lớn. Công ty cũng đã từng vượt qua những thách thức từ đại dịch Covid-19, tìm kiếm đối tác sản xuất trong nước, cũng như cạnh tranh với sản phẩm nhập khẩu giá rẻ…

Theo anh Quý, đi cùng với cơ hội luôn là thách thức, trong đó có việc hành lang pháp lý chưa theo kịp tốc độ phát triển công nghệ. “Nhiều mô hình kinh doanh số vẫn gặp rào cản pháp lý, chưa có cơ chế thử nghiệm (Sandbox) linh hoạt như ở các quốc gia phát triển. Các quy định về bảo vệ dữ liệu, giao dịch điện tử, tiền số vẫn chưa hoàn thiện, gây khó khăn cho doanh nghiệp công nghệ”, anh Quý nói.

Anh Quý đề xuất, để giữ chân start-up trong nước và thu hút start-up nước ngoài đến Việt Nam, cần hoàn thiện hành lang pháp lý và chính sách hỗ trợ startup, như: xây dựng cơ chế Sandbox; đơn giản hóa thủ tục hành chính, cần có cơ chế ưu đãi thuế cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Cùng đó, startup cần được hỗ trợ để tiếp cận vốn như: Xây dựng quỹ đầu tư mạo hiểm của Nhà nước; thu hút nhà đầu tư quốc tế; cho phép start-up gọi vốn cộng đồng (Crowdfunding) hợp pháp hoặc nới lỏng điều kiện IPO đối với các doanh nghiệp công nghệ.

Bên cạnh việc giao cho doanh nghiệp lớn giải quyết những bài toán chuyển đổi số quốc gia, Chính phủ nên có cơ chế cho phép doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ được tham gia cùng giải những bài toán phù hợp với nguồn lực của mình. Doanh nghiệp lớn cần nhận vai trò, sứ mệnh lớn hơn như đi ra quốc tế, hỗ trợ Chính phủ khởi tạo chuỗi cung ứng công nghệ trong nước, quỹ khởi nghiệp.

Anh Nguyễn Đức Quý

Về phía doanh nghiệp, anh Quý cho rằng, cần chủ động tiếp cận chính sách hỗ trợ, tận dụng các quỹ đầu tư và chương trình thử nghiệm công nghệ; nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo, tập trung vào các công nghệ lõi. Doanh nghiệp chủ động hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu để đào tạo và thu hút nhân tài; tạo ra các sản phẩm công nghệ mang thương hiệu “Make in Vietnam”, từng bước chinh phục thị trường trong nước và quốc tế.

“Trong lĩnh vực công nghệ, chúng ta cần một hệ sinh thái mạnh chứ không phải một vài doanh nghiệp mạnh. Với sự đồng hành của Chính phủ và nỗ lực từ doanh nghiệp, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực trong thập kỷ tới”, anh Quý nhận định.

Thúc đẩy sự liên kết, môi trường đầu tư

Cùng với tinh thần dấn thân và đổi mới sáng tạo, anh Vũ Gia Luyện - TGĐ Công ty ITS, đã rời tập đoàn công nghệ lớn của Việt Nam để khởi nghiệp ở tuổi 27. Công ty chuyên về giải pháp công nghệ thông tin của anh không ngừng phát triển, sở hữu bản quyền hàng chục sản phẩm và giải pháp công nghệ thông tin, giành nhiều giải thưởng về công nghệ. Cá nhân anh được trao tặng Giải thưởng Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2021 ở lĩnh vực kinh doanh - khởi nghiệp.

Theo anh Luyện, những năm qua, Việt Nam đang trở thành một trong những quốc gia có môi trường khởi nghiệp đổi mới sáng tạo năng động trong khu vực, nhờ sự hỗ trợ từ chính sách của Chính phủ, sự quan tâm của các quỹ đầu tư mạo hiểm, lực lượng lao động trẻ. Tuy nhiên, sự kết nối giữa các doanh nghiệp với những viện nghiên cứu, trường đại học… còn khá yếu đã ảnh hưởng đáng kể tới môi trường khởi nghiệp, sáng tạo.

Anh Vũ Gia Luyện

Anh Luyện kiến nghị, Nhà nước cần tiếp tục đẩy mạnh các cơ chế pháp lý linh hoạt hơn, theo kịp với sự thay đổi và phát triển của công nghệ thế giới. Chính phủ có thể xây dựng các “sàn thông tin” giúp các start-up tiếp cận được với những quỹ đầu tư, giúp họ rút ngắn được thời gian phát triển doanh nghiệp, cũng như tránh được rủi ro ở giai đoạn đầu khởi nghiệp.

Anh Lê Anh Tiến - TGĐ Công ty CP Công nghệ Chatbot Việt Nam, Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu 2019 (khởi sự kinh doanh khi là sinh viên năm nhất với công ty theo mô hình vườn ươm doanh nghiệp và sản phẩm do anh lập trình và làm các dự án công nghệ cho thành phố) cho hay: Khi công nghệ chatbot (phần mềm hoặc ứng dụng có thể trò chuyện với người dùng bằng giọng nói hoặc văn bản) còn sơ khai, anh đã cùng đội ngũ dành thời gian nghiên cứu, thử nghiệm, phát triển những ý tưởng táo bạo… và thành công. Anh chia sẻ, trong khởi nghiệp, khó khăn lớn nhất vẫn là tìm đúng người, đúng thời điểm và đúng thị trường.

Anh Lê Anh Tiến

Từ những trải nghiệm thực tế, anh Tiến cho rằng, hợp tác giữa các bên là chìa khoá thành công thúc đẩy phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và doanh nghiệp số. Sự liên kết giữa Chính phủ, các trường đại học và doanh nghiệp tư nhân cần được tăng cường thông qua các chương trình nghiên cứu chung, chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực. Việc xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo tại các cơ sở giáo dục hàng đầu sẽ tạo ra cầu nối giữa học thuật và thực tiễn, thúc đẩy quá trình chuyển giao công nghệ.

“Muốn phát huy tiềm năng của hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo cần triển khai đồng bộ các giải pháp cải cách và hỗ trợ. Trong đó, môi trường đầu tư hấp dẫn là yếu tố quyết định. Các gói ưu đãi về thuế, trợ cấp và hỗ trợ tài chính được triển khai đồng bộ, kết hợp với việc thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm nội địa sẽ giúp giữ chân tài năng và khuyến khích các dự án công nghệ có khả năng phát triển bền vững”, anh Tiến nói.