Hành trình 'trở về' đặc biệt của các liệt sĩ Hang Tám Cô

Ngày 14/11 là ngày giỗ của các liệt sĩ đã hy sinh tại Hang Tám Cô. Sau 53 năm nằm lại trong lòng núi đá lạnh lẽo, ngày giỗ năm nay, các liệt sĩ đã trở về với đồng đội và nhân dân.

Hành trình “trở về” của các liệt sĩ là câu chuyện đầy linh thiêng và ý nghĩa, đúng năm mà đất nước kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước và 80 năm Quốc khánh 2/9.

Nhiều ngày ở Hang Tám Cô, nhiều đêm mất ngủ, tôi nghĩ tới anh, chị và nhận ra khoa học tâm linh thật kỳ diệu: Người đủ căn duyên, tâm đức sẽ được gặp, để anh, chị về.

Đó là một chiều Trường Sơn linh thiêng. Khi cả nước hướng về ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7), bà Ngô Phương Ly - phu nhân Tổng Bí thư Tô Lâm - vào vùng đất thiêng Quảng Trị dâng hoa dâng hương cho các anh hùng, liệt sĩ ở Hang Tám Cô. Bà xúc động rơi nước mắt trước sự hy sinh đầy bi thương của các liệt sĩ nơi đây. Lặng người trước hang, bà nói rằng muốn phát tâm tôn tạo di tích Hang Tám Cô.

Ban đầu, lãnh đạo tỉnh Quảng Trị và các sở ngành chỉ nghĩ đến việc chỉnh trang cảnh quan, nhưng bất ngờ xảy đến khi trong ngày đầu khảo sát đã phát hiện được xương ống chân và di vật của liệt sĩ.

Ngay đêm hôm đó, tỉnh Quảng Trị họp khẩn để triển khai phương án tìm kiếm. Những ngày tiếp theo, tỉnh đã phát hiện được thêm nhiều hài cốt và di vật.

Đoàn công tác đã khẩn trương có mặt ở hiện trường khai quật, tiến hành lấy mẫu sinh phẩm hài cốt phục vụ công tác giám định ADN nhằm xác định danh tính các liệt sĩ hy sinh tại đây.

Sau hơn nửa thế kỷ, việc khai quật, tìm kiếm hài cốt vô cùng khó khăn. Đội khai quật phải đào từng xẻng đất, nhặt từng mảnh xương, từng chiếc răng của các anh hùng liệt sĩ. Do sự tàn phá khốc liệt của chiến tranh và thời gian, hài cốt không còn nguyên vẹn, xen lẫn nhau, không thể tách biệt riêng từng người.

Vì vậy, công tác lấy mẫu sinh phẩm hài cốt để giám định ADN đòi hỏi độ tỉ mỉ, cẩn trọng và kỹ thuật cao.

Mỗi mảnh xương, mỗi chiếc răng thu được tại Hang Tám Cô đều được giám định viên xem xét, phân loại và đánh giá, dựa trên thông tin hiện trường cũng như hình thái học, nhằm chọn mẫu đạt yêu cầu để xét nghiệm ADN, phục vụ việc xác định danh tính liệt sĩ.

Kết quả bước đầu cho thấy, 8 trường hợp xác định được quan hệ huyết thống theo dòng mẹ; các mẫu còn lại tiếp tục được phân tích do đã bị phân hủy nên khó để có thể khớp nối lại.

Hang Tám cô trở thành “địa chỉ đỏ” của lòng tri ân

Hơn 50 năm trước, khi chiến trường miền Nam ngày càng khốc liệt, hàng vạn thanh niên, học sinh từ biệt thầy cô, bạn bè, gia đình xung phong lên đường vào Nam chiến đấu. Đường Trường Sơn trở thành điểm hẹn. Trong rất nhiều cuốn nhật ký, hồi ký của những người một thời ra trận đều có những trang viết đầy tài hoa và hoài niệm về các cung đường Trường Sơn.

"Đêm đầu tiên đến đường Trường Sơn, nghe tiếng bom đạn rùng rợn, chúng tôi không sao ngủ được. Lần đầu tiên xa quê hương, đi đánh Mỹ, phần nhớ nhà, nhớ bạn bè thân thuộc, phần vì tiếng bom đạn vang cả núi rừng. Nhiều người nghĩ: Quyết một lòng ra đi mà không hẹn ngày trở lại quê hương. Cứ thế thao thức, nước mắt chảy dài…".

Trên tuyến đường 20, điểm di tích Hang Tám Cô ghi, 8 thanh niên xung phong thuộc đơn vị C217 trong lúc làm đường đã bị bom Mỹ đánh phá, vùi lấp tất cả trong hang đá lớn. Để tiếp sức cho đồng đội, nhiều bộ đội, thanh niên xung phong đã dùng ống nứa luồn vào khe đá trong hang để đổ sữa vào. Cứ vậy gần chục ngày, tiếng kêu gọi trong hang văng vẳng, bên ngoài nước mắt của thanh niên xung phong ướt cây rừng. Tất cả: 4 nữ, 4 nam thanh niên xung phong và 5 chiến sĩ pháo cao xạ đã hy sinh trong trận bom Mỹ.

Đường 20 Quyết Thắng từng là một phần của tuyến đường Hồ Chí Minh huyền thoại, con đường mang trong mình huyết mạch của dân tộc, nối hậu phương miền Bắc với tiền tuyến miền Nam. Trên cung đường ấy, biết bao người con ưu tú đã ngã xuống.

Những thanh niên xung phong của Tổng đội 559 đã lao động quên mình, đã anh dũng chiến đấu, và khi bom đạn trút xuống, vẫn kiên cường bám trụ nơi tuyến lửa. Ngày 14/11/1972, trong làn mưa bom dữ dội, những chiến sĩ tuổi đôi mươi ấy đã hy sinh anh dũng để giữ thông mạch máu giao thông chi viện cho miền Nam ruột thịt.

Hang đá hẹp sâu đã trở thành chứng nhân của sự bất tử, nơi tuổi trẻ hóa thành ánh lửa, soi sáng suốt chiều dài lịch sử. Sự hy sinh của các anh, các chị là khúc tráng ca bi hùng, là đỉnh cao của lòng quả cảm, là minh chứng thiêng liêng nhất cho chân lý: “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”.

Kể từ ngày các anh, chị ngã xuống, đất mẹ Quảng Trị đã ôm trọn trong lòng bao nỗi thương nhớ. Trải qua bao năm tháng, Đảng, Nhà nước, Quân đội và nhân dân vẫn không ngừng tìm kiếm, chăm lo từng phần mộ, từng dấu tích của các liệt sĩ.

Sau bao tháng ngày gian khổ và xúc động, các Anh hùng liệt sĩ được Đội quy tập 589 - Bộ chỉ huy Quân sự tỉnh Quảng Trị tìm kiếm và đón trở về trong vòng tay đồng đội, trong sự tri ân sâu sắc của nhân dân cả nước.

Đó không chỉ là một cuộc trở về của thể xác mà còn là sự trở về của linh hồn, của ký ức, của niềm tin và niềm tự hào. Các anh, các chị không còn hiện diện bằng hình hài, nhưng tinh thần, ý chí, lòng yêu nước và khát vọng cống hiến mãi mãi tỏa sáng, trường tồn cùng non nước Việt Nam.

Hang Tám Cô hôm nay không còn là nơi chiến địa tang thương mà đã trở thành “địa chỉ đỏ” của lòng tri ân, là biểu tượng bất diệt của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam. Trong mỗi đoàn người xúc động đến đây, mỗi nén hương thắp lên là một lời hứa thầm thì với quá khứ: “Những người đang sống hôm nay sẽ không bao giờ quên sự hy sinh cao cả của những người con ưu tú đã ngã xuống vì Tổ quốc”.

Từ nơi tuyến lửa năm xưa, hôm nay Quảng Trị đã đổi thay từng ngày - những con đường mới mở, những vùng quê hồi sinh, những thế hệ trẻ nối dài khát vọng cống hiến. Chúng tôi hiểu rằng, mọi thành quả hôm nay đều được xây bằng máu, bằng nước mắt, bằng tình yêu Tổ quốc của các liệt sĩ.