Hành trình tái hiện tuổi thơ Bác Hồ và cuốn sách triệu bản

34 lần tái bản, hơn 1 triệu bản in - cuốn tiểu thuyết “Búp sen xanh” về thời niên thiếu của Bác Hồ là thành quả của một hành trình sáng tác đầy tâm huyết của nhà văn Sơn Tùng.

Tại buổi giao lưu và ra mắt ấn phẩm đặc biệt của Búp sen xanh diễn ra ngày 14/6, ThS.NCS Bùi Văn Như chia sẻ những câu chuyện chưa từng công bố về quá trình hình thành nên cuốn tiểu thuyết. Theo ông, hành trình sáng tác Búp sen xanh là một trường hợp đặc biệt.

Nhà văn Sơn Tùng - tên thật là Bùi Sơn Tùng - là một thương binh hạng nặng, mang trên mình 14 mảnh đạn chiến tranh. Sức khỏe yếu, cơ thể đau đớn, ông vẫn miệt mài bên bàn viết, chắt chiu từng dòng chữ để dựng lại tuổi thơ của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Nhà văn Sơn Tùng bên bàn viết. Ảnh: Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III.

Hành trình thu thập tư liệu đầy gian nan

Đầu những năm 1980, nhà văn Sơn Tùng bắt đầu hành trình đi khắp đất nước để tìm gặp những người từng biết Chủ tịch Hồ Chí Minh thời nhỏ như thân nhân, bạn học, hàng xóm. Tuy nhiên, việc thu thập tư liệu về thời niên thiếu của Bác gặp nhiều trở ngại do gần như không có ghi chép chính thức, trong khi ký ức của người thân đã phai nhòa vì thời gian, chiến tranh và mất mát.

Theo ThS.NCS Bùi Văn Như, điều làm nên giá trị khác biệt của Búp sen xanh là tính xác thực. Nhà văn Sơn Tùng đã đi đến tận nơi, lắng nghe câu chuyện từ chính người thân của Bác Hồ, trong đó có chị gái và anh trai của Người. Việc tiếp cận họ không dễ dàng, đặc biệt là chị gái Bác - người từng bị tra tấn dã man trong lao tù thực dân nên luôn từ chối gặp cả những người hàng xóm chung làng vì mặc cảm với những vết thương trên cơ thể. Sau nhiều lần kiên trì đến nhà, thuyết phục bằng thái độ chân thành và lòng kính trọng, ông mới được bà đồng ý chia sẻ ký ức.

ThS.NCS Bùi Văn Như chia sẻ tại buổi giao lưu. Ảnh: Hoàng Yến.

Sau khi hoàn thành bản thảo, Sơn Tùng mang tác phẩm đến cho chị và anh của Bác Hồ đọc, đề nghị ký tên xác nhận độ chính xác của nội dung. Chỉ khi nhận được sự đồng thuận, ông mới gửi bản thảo tới nhà xuất bản.

Khi tiểu thuyết và lịch sử gặp nhau

Ngay sau khi xuất bản lần đầu vào năm 1982, Búp sen xanh lập tức trở thành một hiện tượng. Nhưng chỉ một năm sau, năm 1983, một bài phê phán từ một nhân vật trong Viện Bảo tàng Hồ Chí Minh đã khiến cuốn sách gần như bị đình bản. Chính cú sốc này đã đẩy tâm lý tò mò của độc giả lên cao, khiến giá sách đội lên chóng mặt trên thị trường.

Giữa thời điểm nhiều tranh cãi, nhà văn Sơn Tùng có cơ hội gặp Thủ tướng Phạm Văn Đồng - người từng là học trò của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Sau khi nghe ông kể lại hành trình sáng tác, Thủ tướng đề nghị hỗ trợ nơi ở nhưng nhà văn từ chối. Thay vào đó, Sơn Tùng mong muốn Thủ tướng viết lời tựa cho sách. Đề nghị được chấp thuận, và trong lời tựa ngắn gọn nhưng sâu sắc, Thủ tướng viết: “Chuyện về Bác Hồ trăm năm chưa rõ ngọn nguồn. Ở đây, tiểu thuyết và lịch sử có thể gặp nhau không?”.

Câu hỏi ấy, theo nhiều nhà nghiên cứu sau này, chính là sự công nhận về mặt lịch sử đối với một tác phẩm văn học có sử dụng yếu tố hư cấu. Đây cũng là yếu tố giúp Búp sen xanh vượt qua sóng gió và được định vị như một tiểu thuyết lịch sử mẫu mực.

Ấn bản đặc biệt của cuốn Búp sen xanh. Ảnh: NXB Kim Đồng.

Tính đến nay, Búp sen xanh đã được tái bản 34 lần với hơn một triệu bản in. Qua từng trang sách, người đọc không chỉ thấy hình ảnh của một vĩ nhân vươn lên từ làng quê xứ Nghệ, mà còn thấy vai trò của gia đình, quê hương và truyền thống trong việc hình thành nhân cách và lý tưởng cứu nước của Người.

Ấn bản đặc biệt Búp sen xanh kỷ niệm 135 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025) còn có thêm phụ lục do con trai nhà văn Sơn Tùng biên soạn, kèm theo tranh minh họa của họa sĩ Văn Cao và bookcard vẽ lại hành trình cứu nước của Bác Hồ.