Hành trình 36 năm thành người Việt của doanh nhân Anh

Ông Kenneth Atkinson (thường gọi là Ken) sinh ra ở Manchester, Anh. Sau khi tốt nghiệp Đại học Sheffield, ông bắt đầu sự nghiệp trong lĩnh vực tài chính và thành lập công ty tư vấn đầu tư tại Hong Kong.

Mối duyên của ông với Việt Nam bắt đầu cuối năm 1989, khi ông đến Hà Nội nghiên cứu tiền khả thi cho dự án khách sạn SAS Royal (trong công viên Thống Nhất) theo đề nghị của một nhà đầu tư quốc tế.

"Sau một ngày đặt chân đến đây tôi đã bị Việt Nam hớp hồn", Ken, 77 tuổi, ở phường Thạnh Mỹ Tây, TP HCM nói.

Ấn tượng đầu tiên của ông về Hà Nội là vẻ đẹp cổ kính, những con phố nhỏ, các tòa nhà mang kiến trúc Pháp và đường phố đông kín xe máy. Ông cũng bất ngờ khi thấy người Việt ngày nào cũng ngủ trưa nhưng sau đó làm việc rất chăm chỉ. "Năng lượng và tinh thần làm việc của con người ở đây khiến tôi liên tưởng đến Hong Kong thuở ban đầu và New York cuối thập niên 1970", Ken nói.

Sau một tuần ở Việt Nam, Kenneth Atkinson quyết định sẽ gắn bó lâu dài với đất nước này. Một năm sau, ông chuyển công ty đến TP HCM và mở thêm văn phòng tại Hà Nội.

Ken bắt đầu gia nhập giới kinh doanh ở Việt Nam theo cách đơn giản nhất: kết bạn. Ông cho rằng tình bạn với người Việt cần thời gian để xây dựng nhưng luôn bền chặt và đáng tin cậy.

Những ngày "chân ướt chân ráo" ở Việt Nam, khi đang chờ giấy phép kinh doanh Ken đã được một người bạn ở Hà Nội cho mượn văn phòng làm việc. "Sự hào phóng là điều khiến đất nước này đặc biệt hấp dẫn với người nước ngoài", ông nói. Chính những người bạn Việt đã giúp ông hiểu rõ hơn về văn hóa kinh doanh.

"Càng ở Việt Nam lâu, tôi thấy con người ở đây có những tính cách mà không nơi nào có", Ken nói. Giữa thập niên 90, doanh nghiệp của ông rơi vào giai đoạn khó khăn. Trong tình cảnh đó, nhân viên đồng ý giảm lương, thậm chí không nhận đủ thưởng Tết, để giúp công ty vượt qua khó khăn. "Tôi chưa từng thấy điều này ở bất kỳ quốc gia nào khác", ông nói.

Năm 1996, Ken phát hiện mắc ung thư và phải sang Hong Kong phẫu thuật. Sau ca mổ, sức khỏe ông yếu, đi lại khó khăn. Khi trở lại Việt Nam, ông thuê phòng khách sạn ở quận 1, gần văn phòng để tiện đi làm. Mỗi sáng, ông đi bộ chậm rãi đến công ty. Một người xe ôm quen chạy theo, đề nghị chở ông một đoạn và nhất quyết không nhận tiền, thậm chí dừng lại dõi theo để chắc chắn ông đã đến văn phòng an toàn. Một số chủ tiệm tạp hóa dọc đường cũng gọi theo, hỏi han và động viên ông.

"Ngay lúc đó, tôi cảm nhận mình thuộc về Việt Nam, như đang ở trong một gia đình", ông nói. "Điều này thôi thúc tôi đóng góp cho đất nước này".

Hai năm sau, ông đưa mạng lưới kiểm toán, tư vấn và dịch vụ chuyên nghiệp toàn cầu Grant Thornton đến Việt Nam. Khi sức khỏe ổn định, Ken đảm nhận vai trò Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Anh tại Việt Nam (BritCham).

Dưới sự dẫn dắt của ông, BritCham trở thành cầu nối giữa doanh nghiệp hai nước, góp phần thúc đẩy thương mại song phương sau khi Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Vương quốc Anh (UKVFTA) có hiệu lực. Dù bị ảnh hưởng bởi Covid-19, Vương quốc Anh vẫn là đối tác thương mại lớn thứ ba ở châu Âu và là nhà đầu tư châu Âu hàng đầu tại Việt Nam.

Ken lên kế hoạch gắn bó lâu dài với Việt Nam. Ông đưa mẹ 85 tuổi sang TP HCM sống cùng. Ban đầu, bà bỡ ngỡ trước phố phường ồn ào, tiếng còi xe và nhịp sống khác hẳn ở Anh. Không lâu sau, bà quen dần, mỗi sáng đi bộ quanh khu City Garden, ghé văn phòng thăm Ken, trò chuyện với nhân viên và dạy tiếng Anh cho những ai muốn học thêm. Năm 2021, khi đi nghỉ ở Tây Ban Nha, bà bị kẹt lại vì Covid và qua đời tại đó. "Bà đã có 5 năm cuối đời hạnh phúc, điều mà có lẽ không thể có nếu không sống ở Việt Nam", ông nói.

Ken bắt đầu lên kế hoạch nghỉ hưu tại Việt Nam từ năm 2015, khi bàn giao vai trò lãnh đạo Grant Thornton cho người kế nhiệm.

Ông nộp hồ sơ xin nhập quốc tịch Việt Nam. Sáu tháng đầu, ông chuẩn bị hồ sơ, thu thập thư giới thiệu từ các cơ quan chính phủ, chứng minh những đóng góp của mình cho Việt Nam. Sau hơn một năm không nhận phản hồi, ông nghĩ hồ sơ bị từ chối. Bất ngờ, vài tuần sau, Bộ Tư pháp yêu cầu bổ sung hai giấy tờ: bản sao công chứng giấy khen của Thủ tướng và cam kết không dùng quyền bảo hộ lãnh sự nếu gặp vấn đề.

Năm 2018, ông nhận căn cước công dân với 6 số đuôi 000001. "Tôi tìm hiểu và nhận ra đây là một dãy số đặc biệt vì trong 12 số của căn cước công dân 6 chữ số đầu là thông tin chung như mã tỉnh/thành phố, giới tính, năm sinh và 6 chữ số cuối cho biết tôi là người Anh đầu tiên được mang quốc tịch Việt Nam", Ken giải thích. Tên Việt Nam của ông cũng mang ý nghĩa đặc biệt. Ông lấy họ Phạm của vợ và hai tên Kiên – Sơn của hai người bạn, ghép lại có nghĩa "ngọn núi vững chắc".

Ông Marcel Lennartz, người Hà Lan và là bạn, đối tác của Ken khoảng 20 năm, đánh giá cao những đóng góp của ông cho Việt Nam. Ken cởi mở chia sẻ kiến thức, tôn trọng người Việt và hỗ trợ cộng đồng doanh nhân nước ngoài kinh doanh hiệu quả tại đây. "Ken thường xuyên xuất hiện trong các buổi thiện nguyện. Tôi nghĩ đây là cách ông ấy cảm ơn Việt Nam", ông nói.

Hiện, Ken đã nghỉ hưu nhưng vẫn làm việc năm ngày mỗi tuần và "rất thoải mái vì không còn áp lực KPI". Cuối tháng 9, ông xuất bản cuốn hồi ký "Never Say No" (Không bao giờ nói không), đúc kết những bài học kinh doanh mà ông học được ở châu Á, đặc biệt là Việt Nam, làm món quà cho con trai Michael, 9 tuổi.

"Việt Nam đã cho tôi một gia đình, một sự nghiệp và những kỷ niệm trọn đời", ông nói. "Tôi chỉ mong con trai mình, khi lớn lên, cũng có thể cảm nhận được điều đó".

Ngọc Ngân