Hàng loạt thẩm quyền lĩnh vực khoa học công nghệ được giao về địa phương

Ngày 12/6, Chính phủ ban hành Nghị định số 132/2025 về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương hai cấp (tỉnh và xã) trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Khoa học và Công nghệ. Đây là bước đi cụ thể hóa chủ trương tổ chức lại bộ máy chính quyền theo mô hình hai cấp, bỏ cấp huyện, với định hướng "Địa phương quyết định - Địa phương làm - Địa phương chịu trách nhiệm".

Theo Nghị định, 78 nhiệm vụ sẽ được phân quyền, phân cấp, gồm 16 nhiệm vụ phân quyền và 62 nhiệm vụ phân cấp. Thời gian triển khai chia làm 3 giai đoạn: năm 2025 chuẩn bị, năm 2026 thí điểm và áp dụng toàn quốc từ năm 2027. Hàng loạt nhiệm vụ, quyền hạn do Bộ Khoa học và Công nghệ quản lý đã được phân quyền, phân cấp về địa phương; nhiều nhiệm vụ trước đây thuộc thẩm quyền Thủ tướng, nay được giao cho Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ quyết định.

Nội dung phân quyền trải rộng nhiều lĩnh vực: viễn thông, sở hữu trí tuệ, tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng, công nghệ thông tin, chuyển đổi số, năng lượng nguyên tử, đổi mới sáng tạo...

Cụ thể, UBND cấp tỉnh được giao thẩm quyền cấp, sửa đổi, bổ sung, cấp lại, gia hạn, thu hồi giấy phép cung cấp dịch vụ không có hạ tầng mạng và dịch vụ viễn thông cố định mặt đất. Đối với dịch vụ có hạ tầng mạng viễn thông công cộng cố định mặt đất không sử dụng băng tần, không sử dụng số thuê bao, nếu phạm vi mạng nằm trong một tỉnh, thành, thì việc cấp phép do UBND cấp tỉnh thực hiện.

Việc yêu cầu doanh nghiệp chấm dứt hoạt động cung cấp dịch vụ cũng do UBND cấp tỉnh nơi cấp giấy chứng nhận đảm nhiệm. Ngoài ra, theo phân cấp, địa phương còn có thẩm quyền giải quyết tranh chấp, ngừng kinh doanh dịch vụ viễn thông; cấp giấy chứng nhận đăng ký cung cấp dịch vụ, tiếp nhận thông báo cung cấp dịch vụ; cấp, sửa đổi, bổ sung giấy chứng nhận kết nối để cung cấp dịch vụ nội dung trên mạng viễn thông di động.

Trong lĩnh vực công nghệ thông tin và chuyển đổi số, UBND cấp tỉnh được phân quyền thẩm định thiết kế cơ sở các dự án ứng dụng CNTT nhóm A tại địa phương; hướng dẫn, tổ chức quản lý đầu tư ứng dụng CNTT sử dụng vốn ngân sách; cung cấp thông tin trên môi trường mạng về chiến lược, quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn.

Lĩnh vực tần số vô tuyến điện cũng được phân cấp mạnh về địa phương. UBND cấp tỉnh có thẩm quyền cấp, cấp đổi, gia hạn, sửa đổi, thu hồi giấy phép sử dụng tần số và thiết bị vô tuyến điện cho các loại đài đặt trên phương tiện nghề cá, đài nghiệp dư, mạng nội bộ; xử lý đề nghị ngừng sử dụng tần số; cấp, thu hồi giấy công nhận tổ chức đào tạo và cấp chứng chỉ vô tuyến điện nghiệp dư, vô tuyến viên hàng hải.

Với sở hữu trí tuệ, UBND cấp tỉnh được giao thực hiện việc ghi nhận hoặc xóa tên tổ chức, cá nhân đủ điều kiện hành nghề đại diện sở hữu công nghiệp; cấp, cấp lại, thu hồi chứng chỉ hành nghề; ban hành quyết định bắt buộc chuyển giao quyền sử dụng sáng chế; cấp phó bản, cấp lại văn bằng bảo hộ và giấy chứng nhận hợp đồng chuyển quyền sử dụng đối tượng sở hữu công nghiệp; tổ chức kiểm tra nghiệp vụ đại diện sở hữu công nghiệp.

Trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, UBND cấp tỉnh được giao chấp thuận, cấp phép chuyển giao công nghệ; cho phép thành lập tổ chức khoa học và công nghệ có vốn nước ngoài hoặc văn phòng đại diện, chi nhánh tại Việt Nam; cấp, sửa đổi, bổ sung, cấp lại giấy chứng nhận đủ điều kiện hoạt động đánh giá, giám định công nghệ; xác nhận phương tiện vận tải chuyên dùng trong dây chuyền công nghệ sản xuất.

Các chương trình như Đổi mới công nghệ quốc gia, phát triển thị trường khoa học và công nghệ, chính sách nhập khẩu công nghệ, trước đây do Thủ tướng phê duyệt, nay được giao cho Bộ trưởng Bộ khoa học và Công nghệ thực hiện. UBND tỉnh cũng là cơ quan đầu mối hướng dẫn, đào tạo nghiệp vụ cho ban quản lý khu công nghệ cao và có trách nhiệm xin ý kiến Thủ tướng đối với công nghệ, sản phẩm thuộc dự án đầu tư công nghệ cao.

Lĩnh vực năng lượng nguyên tử, cấp tỉnh được phép cấp giấy phép sử dụng thiết bị bức xạ chụp cắt lớp PET/CT, SPECT/CT, thiết bị phát tia X dùng trong phân tích huỳnh quang, nhiễu xạ, soi bo mạch, soi hiển vi điện tử, soi kiểm tra an ninh; đồng thời tiếp nhận khai báo các loại thiết bị này.

Với tiêu chuẩn, đo lường chất lượng, UBND cấp tỉnh được cấp, cấp lại hoặc thu hồi giấy chứng nhận đăng ký cung cấp dịch vụ kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo, chuẩn đo lường. UBND xã, phường, đặc khu được phân quyền kiểm tra về đo lường tại địa bàn, như phương tiện đo, lượng hàng đóng gói sẵn; quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa và tham gia cung cấp thông tin kinh tế xã hội trên môi trường mạng.

Nghị định 132 ra đời trong bối cảnh tổ chức lại chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp, thay vì ba cấp như hiện hành. Để tránh khoảng trống pháp lý và đứt gãy quản lý, Bộ Khoa học và Công nghệ đã chủ động đề xuất phương án phân quyền, đảm bảo hệ thống hành chính vận hành thông suốt.

Nguyên tắc xây dựng Nghị định là xác định rõ ràng trách nhiệm của từng cấp chính quyền, không chồng chéo, không bỏ sót. Các địa phương sẽ phát huy tính chủ động trong điều hành, đồng thời chịu trách nhiệm toàn diện trước các quyết định đã phân quyền.

Việc phân cấp, phân quyền mạnh mẽ còn góp phần thúc đẩy cải cách hành chính, giảm thủ tục, rút ngắn thời gian xử lý, nâng cao chất lượng dịch vụ công, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân và doanh nghiệp.

Nghị định được kỳ vọng tạo bước chuyển căn cơ trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số ở địa phương. Khi chính quyền tỉnh và xã được trao quyền chủ động, họ có thể điều chỉnh linh hoạt theo điều kiện thực tế, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Quá trình xây dựng Nghị định được thực hiện công khai, minh bạch, với sự tham gia góp ý của 63 tỉnh, thành phố, các bộ ngành liên quan và thẩm định bởi Bộ Tư pháp theo quy trình rút gọn.

Nghị định có hiệu lực từ 1/7/2025 đến 1/3/2027, trừ khi được thay thế hoặc gia hạn. Thời gian này vừa đảm bảo phù hợp với tiến độ sắp xếp đơn vị hành chính, vừa đủ để thử nghiệm và điều chỉnh trong quá trình thực thi.

Với sự chủ động, linh hoạt từ cơ sở, Nghị định 132 không chỉ góp phần tinh gọn bộ máy, tăng hiệu lực quản lý mà còn mở ra không gian phát triển mới cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trên phạm vi cả nước.

Vũ Tuân