Hàng loạt đòn đau khó ép Iran khuất phục

Sau chiến dịch ném bom các cơ sở hạt nhân Iran, Tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định đã "hoàn toàn xóa sổ" chương trình vũ khí nguyên tử của Tehran.

Tuy nhiên, dù cuộc tấn công của Mỹ có thể làm chậm kế hoạch của Iran và giáng một đòn đau đớn vào giới lãnh đạo nước này, nhưng chương trình hạt nhân của Iran vẫn chưa bị phá hủy hoàn toàn.

Cuộc tấn công của Mỹ có thể khiến Tehran chấm dứt việc cho phép giám sát quốc tế tiếp cận chương trình hạt nhân của họ và càng được thôi thúc phải phát triển bom nguyên tử.

Người biểu tình Iran giương poster có chân dung Đại giáo chủ Ali Khamenei và cố lãnh đạo Ruhollah Khomeini trong cuộc biểu tình tại Tehran ngày 22/6, sau khi Mỹ ném bom các cơ sở hạt nhân Iran. (Ảnh: AP)

Lãnh tụ tối cao Iran – Đại giáo chủ Ali Khamenei, không xuất hiện trước công chúng trong 11 ngày qua, nhưng ông vẫn nắm quyền kiểm soát. Dù các nước có quan hệ gần gũi với Iran như Nga và Trung Quốc đứng ngoài cuộc và mạng lưới lực lượng ủy nhiệm của Tehran trong khu vực đã suy yếu, Tehran vẫn còn cách để gây đau đớn cho Mỹ nếu họ lên kế hoạch trả đũa.

Cho đến nay, một số dấu hiệu cho thấy cả ông Trump và ông Khamenei đang nỗ lực tránh leo thang, nghĩa là bất kỳ phản ứng nào cũng sẽ lựa chọn mục tiêu để không dẫn đến việc Mỹ tấn công lần nữa, dù điều đó không có nghĩa là xung đột chấm dứt.

Trong khi đó, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố sẽ tiếp tục cuộc tấn công vào Iran.

"Cuộc không kích của Mỹ nhắm vào các cơ sở hạt nhân của Iran chứ không nhắm vào giới lãnh đạo, căn cứ quân sự hay cơ sở hạ tầng quan trọng của Iran. Các nhà lãnh đạo Iran có thể kết luận rằng dù ông Netanyahu rất muốn, ông Trump vẫn tránh chiến tranh toàn diện, đặc biệt là một cuộc chiến tranh nhằm thay đổi lãnh đạo”, Esfandyar Batmanghelidj - giám đốc điều hành của nhóm nghiên cứu Bourse & Bazaar Foundation tại London, nói với Bloomberg.

Giá dầu tăng vọt sau khi Mỹ thực hiện chiến dịch ném bom vào Iran, quốc gia nằm ở khu vực cung cấp khoảng 1/3 sản lượng dầu thô toàn cầu. Giá khí đốt tự nhiên dự kiến sắp tăng khi 1/5 nguồn cung cấp khí đốt của thế giới đi qua Eo biển Hormuz.

Các sự kiện trong 10 ngày qua - bắt đầu bằng chiến dịch không kích của Israel ngày 13/6 - cho thấy những điểm yếu nghiêm trọng trong bộ máy an ninh Iran. Truyền thông Iran đưa tin, đợt tấn công đầu tiên của Israel được triển khai từ trong lãnh thổ Iran, do hàng chục cá nhân lắp ráp máy bay không người lái và thuốc nổ thực hiện.

Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa thấy dấu hiệu nào cho thấy giới chức Israel đúng khi khẳng định cuộc tấn công của họ sẽ khiến người dân Iran nổi dậy chống lại chính phủ.

“Chủ nghĩa dân tộc đã giúp các lãnh đạo trụ vững, vì không có lựa chọn nào khác. Tôi không nghĩ Cộng hòa Hồi giáo đang gặp nguy hiểm vì không có lựa chọn thay thế đáng tin cậy nào và tôi không nghĩ người Mỹ muốn họ ra đi”, ông Saeed Laylaz, một chuyên gia kinh tế từng làm cố vấn của Tổng thống Masoud Pezeshkian cho biết.

Nhiều người dân Iran mong muốn cải tổ, nhưng việc Israel và Mỹ phối hợp tấn công quốc gia của họ cũng khơi dậy tinh thần phản đối sự can thiệp của nước ngoài. Cũng chính tinh thần này đã thúc đẩy cuộc cách mạng năm 1979 của Iran, dẫn đến việc cắt đứt quan hệ với Washington.

"Chúng tôi vẫn chưa thấy bằng chứng nào về bất kỳ lực lượng chính trị thay thế tiềm năng nào, từ xã hội dân sự, cộng đồng doanh nghiệp hay quân đội – có thể nổi dậy chống lại chế độ", ông William Usher, cựu chuyên gia phân tích cấp cao về Trung Đông tại Cục tình báo Trung ương Mỹ cho biết.

Các kịch bản

Mặc dù hứng nhiều tổn thất sau hàng loạt đòn tấn công của Israel và Mỹ, giới chức giáo sĩ Iran vẫn có nhiều lựa chọn. Iran là quốc gia có thu nhập trung bình, với trữ lượng dầu mỏ khổng lồ, sở hữu năng lực tác chiến mạng internet đáng kể và một mạng lưới lực lượng ủy nhiệm – dù đã suy yếu song vẫn có thể gây hỗn loạn. Iran cũng có thể làm gián đoạn thị trường dầu mỏ toàn cầu nếu đóng Eo biển Hormuz - Bloomberg dự đoán có thể đẩy giá dầu thô lên 130 USD/thùng.

"Iran tấn công Mỹ là điều khó tránh và sẽ diễn ra nhanh chóng, dựa trên mức độ thiệt hại mà chiến dịch ném bom của Mỹ gây ra. Iran biết họ không thể thắng trong cuộc chiến này, nhưng có thể cũng muốn Mỹ và Israel thua”, Ellie Geranmayeh - phó giám đốc Trung Đông và Bắc Phi tại Hội đồng quan hệ đối ngoại châu Âu, nhận định.

Phát biểu tại Liên Hợp Quốc, Đại sứ Iran Amir Saeid cho biết "bản chất và "quy mô" phản ứng của Tehran "sẽ do lực lượng vũ trang của họ quyết định". Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi trước đó tuyên bố nước này bảo lưu quyền đáp trả. Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo báo hiệu các căn cứ quân sự của Mỹ trong khu vực có thể trở thành mục tiêu.

Một số chuyên gia cho rằng Tehran có thể tấn công cơ sở hạ tầng liên quan đến Mỹ nhưng không nhất thiết là quân đội Mỹ. Sau khi ông Trump ra lệnh triển khai vụ tấn công bằng máy bay không người lái để ám sát vị tướng hàng đầu của Iran năm 2020, Tehran đáp trả bằng một loạt tên lửa phóng vào căn cứ không quân ở miền bắc Iraq mà Mỹ quản lý.

Dù hành động đáp trả của Iran lần này có thể không gây leo thang ngay lập tức, tham vọng hạt nhân của Tehran có thể càng được củng cố vì những gì diễn ra trong những ngày qua - gieo mầm xung đột trong tương lai.

"Một đêm không kích của Mỹ sau 1 tuần không kích của Israel khó có thể buộc Iran phải quỳ gối với chương trình mà họ đã đầu tư nhiều thập kỷ", Dana Stroul, cựu Phó Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng phụ trách Trung Đông dưới thời chính quyền Biden, nhận định.