Hàng không, du khách vật lộn vì các cuộc xung đột

Nhìn lên bản đồ không lưu toàn cầu, ngoài những phần có mật độ máy bay dày đặc là những khoảng trống lớn, nơi hoàn toàn vắng bóng chuyến bay - dấu hiệu rõ ràng cho thấy các vùng cấm bay đang mở rộng.

Trung Đông đang trở thành điểm nóng mới nhất khiến mạng lưới hàng không toàn cầu bị gián đoạn. Việc các hãng bay buộc phải đổi hướng hoặc hủy chuyến để đảm bảo an toàn đang gây thiệt hại không nhỏ về thời gian và chi phí.

Theo các chuyên gia, dù hành khách đang ngồi ở độ cao 12.000 m, họ vẫn bị ảnh hưởng trực tiếp bởi những biến động dưới mặt đất. Địa chính trị quốc tế từ lâu đã là yếu tố không thể tách rời khỏi ngành hàng không - đặc biệt là trên bầu trời.

Sau nhiều năm liên tục đối phó với khủng hoảng, từ xung đột Nga - Ukraine đến căng thẳng Ấn - Pakistan, các hãng hàng không dường như đã học cách "sống chung với lũ".

"Đóng không phận đã trở thành chuyện thường ngày. Đây gần như là trạng thái bình thường mới", ông Brendan Sobie, chuyên gia tại Singapore nhận định.

Theo ông Tony Stanton, cố vấn tại Strategic Air (Australia), ngành hàng không đang chịu áp lực lớn khi vận hành trong bối cảnh địa chính trị phức tạp. Các chuyến bay ngắn giữa Trung Á và Trung Đông như tới Dubai hay Doha bị ảnh hưởng nặng nhất, khi trước đây chúng bay xuyên qua không phận Iran trong hơn một nửa hành trình. Nhiều tuyến phải đổi hướng qua Saudi Arab, Ai Cập rồi lên Thổ Nhĩ Kỳ - kéo dài thời gian bay và gia tăng rủi ro vận hành.

Trong khi đó, không phận Nga vẫn mở nhưng chủ yếu phục vụ các hãng Trung Quốc như Air China, Xiamen Air hoặc Cathay Pacific. Đường bay Trung Quốc -châu Âu phải vòng qua vùng biển Baltic, gần thành phố St. Petersburg, do không phận Nga giáp Ukraine bị đóng hoàn toàn từ năm 2022, thời điểm cuộc xung đột giữa hai nước bắt đầu.

Việc bay vòng khiến thời gian và chi phí tăng mạnh. Một số tuyến bay như London - Hong Kong phải kéo dài thêm hai giờ vì né không phận Iran – Israel, dẫn đến tiêu tốn thêm hàng nghìn USD tiền nhiên liệu. Riêng Boeing 777 có thể "đốt" tới 7.000 USD mỗi giờ bay.

Ngoài nhiên liệu, hãng còn phải chi trả thêm cho tổ bay, phí bay qua không phận nước khác, chưa kể mất doanh thu vì hủy chuyến hoặc trễ giờ. Việc tăng giá vé để bù chi phí cũng không dễ vì hành khách thường đặt vé trước nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng.

Flight Radar 24, hệ thống theo dõi chuyến bay toàn cầu, hiện ghi nhận lưu lượng máy bay bị ép vào các hành lang hẹp do không phận các nước như Israel, Iraq, Iran, Ukraine gần như bị đóng. Một trong những hành lang hẹp đó nằm ở phía nam các vùng xung đột như Israel, Iran và Ukraine.

Theo các chuyên gia, điều này không chỉ gây áp lực cho các kiểm soát viên không lưu khi phải điều phối nhiều chuyến bay trong không gian hẹp mà còn làm tăng chi phí vận hành của các hãng bay. Điều chỉnh độ cao, thay đổi thời gian cất cánh để phân luồng hiệu quả hơn đồng nghĩa với việc phải trả thêm tiền cho các khung giờ cất hạ cánh cao điểm, vốn có giá rất cao tại các sân bay lớn.

Giới phân tích cảnh báo số lượng hành khách và máy bay đang ở mức cao kỷ lục, khiến mỗi lần gián đoạn do xung đột càng trở nên khó xoay xở. "Riêng ở Trung Á, lưu lượng bay hiện đã gấp ba lần so với chỉ vài năm trước", ông Brendan Sobie cho biết.

Ngành hàng không từng hứng chịu một bi kịch vào tháng 7/2014, khi chuyến bay MH17 của Malaysia Airlines bị bắn rơi tại miền đông Ukraine. Chiếc Boeing 777 khi đó đang trên hành trình từ Amsterdam đến Kuala Lumpur, toàn bộ 298 người thiệt mạng.

Biến cố này vẫn là lời cảnh tỉnh lớn với ngành hàng không mỗi khi phải cân nhắc bay qua vùng xung đột.

Điều đáng lo hơn là không ai biết những cuộc xung đột sẽ kéo dài bao lâu. Như chiến sự tại Ukraine, đã bước sang năm thứ ba, đến nay vẫn khiến các hãng hàng không chưa thể khôi phục hành trình như trước.

Xung đột leo thang không chỉ khiến ngành hàng không gặp khó mà còn ảnh hưởng tới hành khách. Giữa bối cảnh căng thẳng tại Trung Đông, các đại lý du lịch ở UAE ghi nhận lượng lớn du khách, đặc biệt từ Jordan, Lebanon và Iran, tìm cách kéo dài thời gian lưu trú tại quốc gia này để tránh bất ổn và rủi ro khi hồi hương.

Ông Bharath Aidasani, CEO hãng du lịch Pluto Travels, cho biết những ngày gần đây, điện thoại văn phòng liên tục đổ chuông từ sáng đến tối. Khách muốn hủy hoặc hoãn nhiều chuyến bay tới các nước Trung Đông. Ông nhận được hàng loạt cuộc gọi từ du khách lo sợ quay về quê nhà. Họ muốn xin gia hạn visa hoặc tìm cách ra - vào UAE hợp pháp.

Theo ghi nhận từ nhiều đại lý, đa số người liên hệ từng nhập cảnh bằng visa du lịch ngắn hạn nhưng do xung đột, nay mong muốn ở lại lâu hơn dự kiến. Các lý do chính là không phận bị đóng, chuyến bay bị gián đoạn, mối lo về an toàn khi trở lại các khu vực có chiến sự.

Giữa thời điểm bất ổn leo thang và không lưu hỗn loạn, UAE đang trở thành điểm trú ẩn tạm thời cho hàng nghìn người đang đi du lịch hoặc sinh sống trong khu vực Trung Đông.

Anh Minh (Theo CNN, Khaleejtimes)