Hai nhà khoa học giành giải chính VinFuture 2025: Việt Nam có cơ hội giảm mạnh ung thư do HPV

Hai nhà khoa học giành giải chính VinFuture 2025 cho biết Việt Nam có cơ hội giảm mạnh ung thư do HPV nếu đẩy nhanh tiêm chủng và sàng lọc, nhấn mạnh 'phòng ngừa phải bắt đầu sớm'.

Bốn chủ nhân Giải thưởng chính VinFuture 2025 đã được xướng tên vào tối 5-12 tại Hà Nội vì những đóng góp của họ cho một tương lai không còn ung thư do vi rút HPV.

Tuổi Trẻ đã có cuộc trao đổi riêng với TS Aimée R. Kreimer và TS John T. Schiller - hai trong số bốn chủ nhân của Giải thưởng chính VinFuture 2025.

Lan tỏa thông điệp về tầm quan trọng của tiêm vắc xin HPV

* Cảm xúc của hai ông bà thế nào khi được xướng tên là chủ nhân Giải thưởng chính VinFuture 2025?

- TS Aimée R. Kreimer: Tôi vô cùng vinh dự khi là một trong bốn chủ nhân của Giải thưởng chính VinFuture 2025. Cách tiếp cận của họ và mục tiêu cả đời của tôi rất giống nhau là đưa những khám phá khoa học đến với nhiều người, vì tương lai tốt đẹp hơn. 

Tôi hy vọng thời gian tới, thông qua giải thưởng này, tôi có thể khuếch đại thông điệp về tầm quan trọng của việc tiêm vắc xin HPV phòng ngừa ung thư và tăng khả năng tiếp cận trên toàn cầu.

- TS John T. Schiller: Có hai điều tôi thấy tuyệt vời qua giải thưởng này. Thứ nhất, nó được trao cho tất cả các lĩnh vực khoa học, không chỉ trong lĩnh vực y tế công cộng hay y sinh học. 

Việc phòng ngừa bệnh tật thường bị bỏ qua để tập trung vào việc điều trị bệnh. Vì vậy việc chúng tôi nhận được giải thưởng sẽ lan tỏa thông điệp rằng nghiên cứu phòng ngừa ung thư cũng hệ trọng không kém.

Việt Nam đang muốn đưa vắc xin HPV vào chương trình tiêm chủng quốc gia. Do đó tôi nghĩ rằng thật tuyệt khi bằng cách nhận giải thưởng này, chúng tôi đang góp phần vào việc lan tỏa thông điệp về tầm quan trọng của tiêm vắc xin HPV.

* Vắc xin HPV hiện nay giá vẫn cao. Có thể giảm để tăng tính tiếp cận thế nào?

- TS John T. Schiller: Các vấn đề liên quan giá vắc xin gồm chi phí sản xuất và số mũi cần tiêm. Chi phí sản xuất sẽ giảm xuống nếu giảm nhiều chi phí khác, gồm cả khâu vận chuyển và nơi sản xuất. Các nước như Trung Quốc và Ấn Độ đang sản xuất vắc xin HPV, và tôi hy vọng Việt Nam có thể tự sản xuất loại vắc xin này.

Thứ hai là số liều tiêm. TS Aimée đã dành 20 năm nghiên cứu điều này để chứng minh rằng chỉ cần một liều vắc xin HPV vẫn cho hiệu quả tương đương với việc tiêm hai - ba liều. Rõ ràng, một liều sẽ rẻ hơn tiêm hai - ba liều, chi phí vận chuyển cũng vậy. 

Hơn nữa, việc tiêm một liều có thể hấp dẫn hơn đối với người dân khi không tốn công đi tiêm nhiều lần. Thực tế là WHO đã ước tính rằng kể từ khi họ đưa ra khuyến nghị một liều theo phác đồ của TS Aimée, đã có thêm 30 triệu trẻ em gái được tiêm chủng.

- TS Aimée R. Kreimer: Dữ liệu mới nhất mà chúng tôi đã thu thập được trong 10 năm qua cho thấy một liều vắc xin HPV cung cấp khả năng bảo vệ tương đương với hai liều. 

Không phải tạo ra một loại vắc xin HPV mới hay gì cả, chúng tôi không thêm gì vào lọ vắc xin mà chỉ là thay vì tiêm hai liều thì bây giờ chỉ tiêm một liều và người đó sẽ nhận được khả năng bảo vệ tương đương như thể họ đã tiêm hai liều. Đó là khía cạnh quan trọng thúc đẩy giảm chi phí và tăng độ bao phủ.

Xóa định kiến, tạo cân bằng giới

* Theo tính toán của hai ông bà, Việt Nam cần tiêm vắc xin HPV cho bao nhiêu người để đạt miễn dịch cộng đồng?

- TS Aimée R. Kreimer: Một câu hỏi rất hay. Đối tượng mục tiêu quan trọng nhất là các bé gái, vì vậy chúng tôi muốn tiêm chủng cho các bé gái trước, rồi nhóm dân số trong độ tuổi sinh sản. 

Nếu một quốc gia nỗ lực tiêm chủng cho 80% nhóm dân số trong tuổi sinh sản, nó sẽ ngăn chặn sự lây truyền trong cộng đồng. Vậy nên, 80% những người đã được tiêm chủng sẽ thực sự bắt đầu bảo vệ 20% còn lại. 

Ví dụ như Mỹ, khi tỉ lệ tiêm chủng là khoảng 60%, tỉ lệ nhiễm HPV ở trẻ em gái chưa tiêm vắc xin đã giảm hơn 85%. Con số 80% này phải đạt được ở mục tiêu toàn quốc chứ không chỉ ở một khu vực hay tỉnh thành thì mới có miễn dịch cộng đồng.

* Nhiều người vẫn nghĩ tiêm vắc xin HPV là việc của trẻ em gái và phụ nữ, trong khi nam giới cũng có nguy cơ. Làm thế nào để xóa định kiến về giới trong tiêm vắc xin HPV?

- TS Aimée R. Kreimer: Đúng vậy, vi rút HPV vẫn có thể gây ung thư họng và vùng hậu môn ở nam giới, vì vậy không thể nói tiêm vắc xin HPV chỉ là việc của trẻ em gái hay phụ nữ. 

Ung thư cổ tử cung là loại ung thư phổ biến nhất do HPV, đó là lý do tại sao nhiều quốc gia coi chương trình vắc xin HPV chỉ dành cho trẻ em gái này. Tuy nhiên, chúng ta phải xem vi rút HPV như một nguyên nhân gây ung thư có thể xảy ra ở cả nam và nữ. Vì vậy việc tiêm vắc xin mang lại lợi ích trực tiếp cho nam giới, cho trẻ em trai.

Thứ hai, vi rút rõ ràng lây truyền giữa nam và nữ, do đó nam giới có thể góp phần giảm tỉ lệ mắc ung thư vì HPV, thể hiện trách nhiệm bằng việc phá vỡ chu kỳ lây truyền.

* Hình dung của hai vị về thế hệ vắc xin HPV tiếp theo?

- TS John T. Schiller: Chúng ta đã có thể tiêm một liều vắc xin HPV, rõ ràng không thể giảm xuống 0 liều được (cười). Vì vậy, điều chúng ta sẽ làm và nên làm là mở rộng số chủng HPV gây ung thư mà vắc xin có thể phòng ngừa được. 

Công ty Merck ở Mỹ đã sản xuất vắc xin có thể ngừa 9 chủng HPV. Inovax ở Trung Quốc cũng mới tung ra vắc xin có thể ngừa 9 chủng, tăng từ loại ngừa được 2 chủng ban đầu.

- TS Aimée R. Kreimer: Nếu muốn bảo vệ khoảng 70% dân số khỏi ung thư cổ tử cung, tôi cho rằng cần tiêm một loại vắc xin ngừa HPV chủng 16 và 18, sau đó tiến dần sang vắc xin ngừa những chủng khác. 

Không nên đợi đến khi có một loại vắc xin có thể ngừa được cả 9 chủng, hãy bắt đầu ngay với loại ngừa 2 chủng cũng được để tiến tới loại bỏ hoàn toàn ung thư cổ tử cung.