Hai thế hệ, một hành trình kiến tạo: Câu chuyện gia đình giữa bầu trời Vietnam Airlines

Dù cách nhau cả thế hệ, song họ luôn cùng một chí hướng: Cống hiến hết mình cho ngành hàng không Việt nói chung và dựng xây Hãng hàng không Quốc gia nói riêng ngày một hùng mạnh, in dấu nhiều nơi trên bản đồ thế giới. Đó là câu chuyện của Tiến sĩ Nguyễn Sỹ Hưng - Nguyên Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines) và con trai Tiến sĩ Nguyễn Sỹ Thành - Giám đốc Trung tâm Bông Sen Vàng.

1. Tôi có vinh dự gặp Tiến sĩ Nguyễn Sỹ Hưng trong một chiều hè nắng gắt tại Tổng Công ty Hàng không Việt Nam. Tuy đã có tuổi nhưng ở ông vẫn luôn toát lên khí chất của một người lính không quân và thần thái của một người lãnh đạo. Với chất giọng trầm, nhẹ nhàng nhưng dứt khoát, ông nhanh chóng đưa chúng tôi về với câu chuyện lịch sử của Vietnam Airlines trong nhiều năm về trước.

Ông kể, năm nay chúng ta kỷ niệm 30 năm thành lập Tổng Công ty Hàng không Việt Nam (tính từ khi Thủ tướng Võ Văn Kiệt ký quyết định thành lập). Nói về lịch sử hình thành và phát triển của Tổng Công ty Hàng không Việt Nam thì thực tế là xa hơn, từ những ngày đầu sau khi Miền Bắc được giải phóng. Cho nên tuy Tổng Công ty HKVN thành lập năm 1995 nhưng kế thừa truyền thống của không quân Việt Nam anh hùng từ những năm trước đó. Cụ thể, vào năm 1989, Tổng Cục Hàng không dân dụng Việt Nam trực thuộc Bộ Quốc phòng nhận quyết định chuyển sang trực thuộc Hội đồng Bộ trưởng, đây là mốc rất quan trọng trong lịch sử phát triển. Khi chuyển từ một đơn vị quân đội vừa làm nhiệm vụ quốc phòng, vừa làm nhiệm vụ kinh tế, với lực lượng sản xuất là các máy bay chưa thực sự hiện đại và quy mô sản xuất còn hạn chế sang thành lập Tổng Công ty hàng không hoạt động dưới mô hình doanh nghiệp tự chủ về tài chính, mở rộng quan hệ quốc tế, và kinh doanh đúng như một hãng hàng không truyền thống.

Nói đến đây Tiến sĩ Nguyễn Sỹ Hưng như muốn chậm lại một nhịp. Bác nói, một hãng hàng không có 3 yếu tố quan trọng để hình thành và phát triển giai đoạn ban đầu: Nguồn vốn để kinh doanh, phương tiện sản xuất chính là đội máy bay, lực lượng lao động phù hợp với công nghệ mới. “Ấy vậy mà trong giai đoạn đầu, cả 3 yếu tố trên chúng tôi đều chưa có đầy đủ nên phải nói là rất khó khăn”, ông nhấn mạnh và chia sẻ thêm với giọng tự hào: Ban lãnh đạo Tổng Công ty hàng không Việt Nam giai đoạn đó cũng như những giai đoạn tiếp theo đã dầy công nghiên cứu để tìm ra hướng đi. Bởi, giai đoạn đó chúng ta đang bị cấm vận, nếu tiếp tục sử dụng công nghệ của Liên Xô, thì tính cạnh tranh không cao. Nhưng nếu chuyển sang công nghệ phương Tây thì lại bị cấm vận. Vậy làm thế nào để giải quyết được bài toán này? Phải nói là để “tháo gỡ” khó khăn, Ban lãnh đạo, tập thể người lao động thời đó đã có những suy nghĩ sáng tạo và đề ra những bước đi hợp lý. Ví dụ: vận dụng linh hoạt hình thức thuê máy bay ban đầu giữa thuê khô và thuê ướt, hay như chiếc máy bay A310 đầu tiên chúng ta thuê về là thân trắng trơn, không in logo hay tên Vietnam Airlines trên đó. Lúc ấy, thậm chí có giai đoạn, ban ngày máy bay hoạt động, ban đêm lại phải bay sang Singapore đậu bên đó, mới có thể vượt qua hàng rào cấm vận. Chỉ một ví dụ nhỏ này cũng để mọi người dễ hình dung những bước đi ban đầu trong việc hình thành đội bay lúc đó không dễ dàng gì.

Khó khăn này chưa qua, khó khăn khác lại tới. Để đầu tư đội máy bay, ban đầu lãnh đạo Tổng công ty đưa ra phương án khiêm tốn là 20-30 chiếc, nhưng mức đầu tư lên tới vài tỷ đô la. Trong khi đó, trong “két” của công ty chỉ có vài nghìn tỷ đồng Việt Nam, chủ yếu nằm ở giá trị trên sổ sách của dãy doanh trại nhà cấp 4 và một số máy bay cũ. Câu hỏi đặt ra là làm sao tìm và huy động được nguồn tài chính cho dự án đầu tư đội máy bay theo công nghệ phương Tây, rồi nguồn kinh phí đào tạo phi công, kỹ sư, tiếp viên làm thế nào để phù hợp. Đây là những vấn đề lớn và thiết yếu đã đặt ra. Nhưng có một điều rất tốt, thuận lợi đó là sự quan tâm, chỉ đạo và ủng hộ của Chính phủ, các Bộ ngành, đó là nguồn nội lực mạnh mẽ đến từ quyết tâm và bản lĩnh của ban lãnh đạo, cũng như hệ thống cơ quan giúp việc, cùng toàn thể người lao động. Bây giờ nghĩ lại, không biết dùng từ gì chính xác hơn hai chữ: Tuyệt vời! Ngay từ những năm đầu gian khó nhất, đội ngũ cán bộ, công nhân viên , người lao động của TCT đã lao động hăng say, sáng tạo, nghĩ ra được nhiều phương án để huy động được nguồn vốn, đầu tư đội máy bay, nâng cao chất lượng dịch vụ, đào tạo được phi công, kỹ sư , cán bộ quản lý các cấp với trình độ quốc tế tiên tiến, phù hợp với công nghệ mới.

“Trong suốt quá trình như vậy, chúng tôi còn đối mặt với khó khăn nữa là quá trình cạnh tranh”, nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng Công ty Hàng không Việt Nam bộc bạch. Ông nói, máy bay của chúng ta mới, giờ mở đường bay ra thế giới thì cạnh tranh thế nào? Các đối thủ của chúng ta đều là các hãng Hàng không lớn đã có tiềm lực và năng lực cạnh tranh. Ví dụ Air France, Thai Airways, Singapore Airlines… Làm sao để vừa hợp tác vừa cạnh tranh thắng lợi? Sau khi bàn thảo, ban lãnh đạo đưa ra quyết định tập trung và nâng cao chất lượng dịch vụ, bảo đảm an toàn tuyệt đối. Đó là những giá trị cốt lõi trong triết lý kinh doanh của một hãng hàng không. Một trong những nhiệm vụ rất quan trọng lúc đó là xây dựng đội ngũ phi công mới, theo tiêu chuẩn công nghệ phương Tây, đủ khả năng khai thác đội máy bay hiện đại. Trước đó các phi công của ta chỉ điều khiển máy bay Liên Xô, nay chuyển sang làm chủ công nghệ của phương Tây. Nguồn phi công có thể lấy từ đâu? Ban lãnh đạo lúc đó đã đưa ra 3 phương án: Một là thuê phi công người nước ngoài, hai là chọn thuê phi công quân sự và các phi công đang bay máy bay Liên Xô rồi đưa đi đào tạo. Thứ ba, tuyển người vừa tốt nghiệp THPT và đại học vào để đào tạo cơ bản ngay từ đầu. Lớp phi công đầu tiên đào tạo theo công nghệ phương Tây đã được gửi sang trường đào tạo Phi công Adelaide của Úc. Từ đó đến nay, Tổng Công ty đã đào tạo được mấy chục lớp như thế, đã đào tạo được đội ngũ phi công, kỹ sư hùng hậu, đủ sức khai thác và bảo dưỡng đội máy bay mới, hiện đại.

Trải qua 30 năm hình thành, thư thả nhìn lại quảng đường đã đi, với vai trò 14 năm làm quản lý, Tiến sĩ Nguyễn Sỹ Hưng không khỏi bồi hồi. Bởi đi được chặng đường đó, đơn vị đã vượt qua nhiều khó khăn, thách thức chưa kể những đợt khủng hoảng lớn diễn ra trên toàn cầu. Ví như năm 2003 dịch Sars diễn ra rồi lại đến năm 2008, khủng hoảng tài chính, năm 2010-2011 giải cứu lao động Libya, năm 2020 dịch COVID…Tất cả đấy đều là khó khăn, khủng hoảng. Vượt qua được các mốc này, chứng tỏ bản lĩnh và sự quyết tâm trong điều hành, sự đồng thuận của cả Tổng Công ty hàng không Việt Nam là rất cao.

Nhìn lại 30 năm, Nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng Công ty Hàng không Việt Nam luôn thấy tự hào về ban lãnh đạo cũng như toàn thể cán bộ, anh chị em công nhân viên, suốt thời gian qua đã cống hiến năm tháng tuổi trẻ có ý nghĩa nhất của cuộc đời để cùng nhau xây dựng nên Vietnam Airlines phát triển như hiện nay.

Ngồi cạnh ông Hưng hôm ấy là con trai ông - Tiến sĩ Nguyễn Sỹ Thành, Giám đốc Trung tâm Bông Sen Vàng. Với phong thái điềm đạm, cách nói chuyện nhẹ nhàng, đầy tinh tế về công việc của mình tại VNA, anh khiến người nghe dù chưa biết nhiều cũng thấu hiểu rõ phần nào sự nỗ lực của thế hệ trẻ, những người luôn cố gắng gìn giữ những giá trị truyền thống nhưng không ngừng vươn lên để phát triển, để hòa nhịp cùng thế giới.

Hai cha con - hai con đường - nhưng đều chọn sống theo nguyên tắc làm việc hết mình, tôn trọng tập thể và không bao giờ dễ dãi với bản thân. Trong họ không có sự “nối ngôi” theo nghĩa cũ, mà là sự tiếp nối về tinh thần: tư duy chiến lược của người cha gặp gỡ tinh thần đổi mới và thấu cảm khách hàng của người con. Cả hai đều hiểu rằng: Vietnam Airlines không chỉ là một hãng bay, mà là một phần của bộ mặt quốc gia, một biểu tượng văn hóa phải được gìn giữ bằng sự tận tụy mỗi ngày. Ba mươi năm hình thành và phát triển của Tổng công ty Hàng không Việt Nam là một hành trình được kiến tạo từ hàng vạn con người, từ những người phi công đầu tiên bay xuyên đêm đến những nhân viên mặt đất cần mẫn tại quầy thủ tục. Trong hàng vạn con người ấy, có rất nhiều gia đình có 2-3 thế hệ liên tiếp phục vụ trong ngành hàng không. Trong đó, câu chuyện về một người cha đặt nền móng và một người con đang xây tường gạch tiếp theo là minh chứng sống động cho sức mạnh của truyền thống – không phải là sự lặp lại, mà là sự tiếp nối có chọn lọc và trách nhiệm. Ở nơi bầu trời cao vời vợi, có những dấu ấn của lòng tận tụy, sự nỗ lực không ngừng nghỉ. Và trong dòng chảy lớn lao của Vietnam Airlines, có những nhánh sông nhỏ âm thầm góp nước – như cách gia đình ông Nguyễn Sỹ Hưng cũng như nhiều gia đình có 2-3 thế hệ phục vụ ngành hàng không đã lặng lẽ cống hiến suốt hai thập kỷ qua. Có những người chọn bay cao. Có những người chọn bay xa. Còn họ – chọn bay vững… Để hôm nay, giữa tầng không 30 năm, Vietnam Airlines vẫn đang tiếp tục hành trình của mình – bằng niềm tin, bằng ký ức, và bằng cả những câu chuyện như thế.