Gọi tên đặc sản 'gây thèm' của miền Tây mùa nước nổi

Khi những cánh đồng ngập trắng nước phù sa cũng là lúc người dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long vào mùa thu hoạch những sản vật chỉ có mỗi năm một lần. Mùa nước nổi, kéo dài từ tháng 9 đến tháng 11, không chỉ là một hiện tượng tự nhiên mà còn là một "mùa quà", mang đến sự trù phú cho bữa ăn và tạo nên nét văn hóa ẩm thực đặc trưng.

Anh Lê Tiến, một người con của vùng Đồng Tháp Mười, chia sẻ: "Với người dân ở đây, mùa nước nổi là mùa của ký ức, của những bữa cơm gia đình với cá kho, canh chua nấu từ những thứ có ngay ngoài đồng, ngoài sông".

Dưới đây là 6 đặc sản làm nên "linh hồn" ẩm thực miền Tây mùa nước nổi.

Bông súng

Trong những tháng lũ về, các xã đầu nguồn tỉnh Tây Ninh như Mộc Hóa, Tân Hưng, Vĩnh Hưng nước ngập đến chân ruộng, đây cũng là lúc đồng ruộng ngập tràn sắc hoa súng.

Trên đồng chủ yếu là súng dại (hay súng ma), có bông màu tím, trắng và cọng dài 3-6 m. Người dân gọi là súng ma bởi chúng hay nở ban đêm, khi mặt trời vừa lên hoa héo và chìm xuống nước nên người dân phải đi rạng sáng để hái.

Thân bông súng mọng nước, có vị giòn mát, phần thân trắng gần gốc được cho là ngon nhất. Bông súng được dùng ăn sống, nấu canh chua nhưng ngon nhất là ăn sống chấm với mắm kho.

Cá linh

Cá linh có thân nhỏ, dài khoảng 3 cm, cỡ bằng ngón tay người lớn. Mùa nước nổi, người dân ven sông rạch đánh bắt loài cá linh bằng nhiều cách như vó, chài, vợt, lưới thả, giăng lưới.

Cá linh gồm các loại như linh rìa, linh ống, linh cám, chủ yếu sống tự nhiên và chỉ xuất hiện theo mùa, không qua nuôi trồng. Trước kia, đây là loại cá rẻ, gắn liền với bữa cơm dân dã của người miền Tây. Hiện cá linh non được ưa chuộng, bày bán nhiều ở chợ An Giang, Đồng Tháp với giá khoảng 180.000 -280.000 đồng kg (đã làm sạch), trở thành đặc sản dùng để tiếp đãi khách phương xa. Cá linh được chế biến thành nhiều món ngon như lẩu cá linh, cá linh kho mía, mắm cá linh.

Năm 2024, món lẩu cá linh nấu bông điên điển được Taste Atlas xếp hạng 53 trong 57 món ăn từ cá ngon nhất thế giới.

Hẹ nước

Hẹ nước là một loài rong cỏ thủy sinh mọc dại dưới nước lũ ở các kênh mương, đầm nước vùng đất phèn Đồng Tháp Mười. Khác với hẹ cạn, hẹ nước là loài rau dân dã tự nhiên mọc nhiều vào mùa nước lũ, từ tháng 7 đến tháng 8. Để thu hái, người dân phải lội xuống ruộng, trầm mình dưới nước, dùng tay tìm gốc hẹ lắc đất nhão ra rồi nhổ lên cả gốc lẫn rễ.

Hẹ nước được dùng ăn sống như một loại rau, chấm nước cá kho, thịt kho nhưng ngon nhất là chấm mắm kho.

Hẹ nước có nhiều ở vùng Đồng Tháp Mười thuộc các tỉnh Đồng Tháp, Long An và Tiền Giang. Khách có thể tìm mua ở các khu chợ dân sinh hoặc được bày bán hai bên đường. Giá mỗi kg khoảng 20.000 đồng.

Chuột đồng

Chuột đồng thường đào hang ở bờ ruộng, bờ đê, làm nơi trú ẩn, sinh sôi và phát triển. Chúng xuất hiện quanh năm, nhưng nhiều nhất vào mùa thu hoạch lúa hoặc mùa nước nổi.

Sau khi bắt chuột, người miền Tây làm sạch theo nhiều cách, phổ biến là hun khói hoặc trụng qua nước sôi để làm sạch rồi rửa với muối, rượu, để ráo. Chuột đồng sau khi làm sạch được chế biến thành nhiều món ngon như quay lu, nướng muối ớt, khìa nước dừa, xào sả ớt, giả cầy, chiên giòn, xào lăn... Song, nếu thích vị béo thơm, người miền Tây sẽ đem chuột nướng với chao.

Hiện ở miền Tây, món ngon từ chuột đồng có mặt trong thực đơn tại một số nhà hàng, điểm du lịch, quán nhậu và là món yêu thích của nhiều thực khách.

Bông điên điển

Cây điên điển thuộc họ đậu, bông nở kéo dài 2-3 tháng, rộ nhất vào mùa nước nổi. Loài cây này gần như không cần chăm sóc, hoa nở thành chùm vàng rực rỡ, thường nở từ khuya đến sáng. Để giữ bông tươi ngon và bán được giá, người dân phải soi đèn đi hái lúc nửa đêm, khi búp hoa chưa kịp nở rộ.

Mùi vị của điên điển khá đặc biệt: Lúc đầu hơi đắng, nhai kỹ lại cảm nhận được vị ngọt bùi đan xen. Không chỉ thơm ngon, loài hoa này còn giàu dinh dưỡng, được người miền Tây chế biến thành nhiều món ăn ngon như gỏi điên điển tép đồng, canh chua cá linh, bánh xèo bông điên điển.

Quả cà na

Mùa nước nổi ở miền Tây không chỉ mang đến nguồn cá tôm dồi dào mà còn vào vụ thu hoạch nhiều loại cây ăn trái, trong đó có cà na. Cà na là loại cây thân gỗ cao 10-25 m, ban đầu được trồng để be bờ, giữ đất trong mùa lũ, sau này mới tận dụng trái để tăng thêm thu nhập.

Quả cà na hình bầu dục, vỏ láng, dài khoảng 3 - 4 cm. Mùa nước nổi cũng là lúc quả chín chuyển vàng nhạt, vị hơi chát và chua dịu, có mùi thơm nhẹ.

Tại nhiều tỉnh như Đồng Tháp, Tây Ninh, An Giang, cà na tươi và các sản phẩm chế biến từ loại quả này khá phổ biến. Hiện người dân chủ yếu trồng cà na Thái vì trái to, ít chua chát, sản lượng cao, cho thu hoạch sớm và quanh năm.

Khi vào vụ thu hoạch, người dân hái cà na bằng nhiều cách như chèo xuồng, dùng lồng, thang, cây móc hoặc trèo lên cây lớn để hái. Quả cà na được đem đập dập trộn muối ớt hay ngào đường làm món ăn vặt.

Gợi ý cho du khách

Để trải nghiệm trọn vẹn ẩm thực mùa nước nổi, du khách nên đến các tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Long An từ tháng 9 đến tháng 11.

Chợ Châu Đốc (An Giang): Nơi đây được xem là "thủ phủ" của các loại mắm và đặc sản mùa nước nổi. Du khách có thể tìm thấy cá linh tươi, bông điên điển và các sản phẩm chế biến sẵn.

Các khu du lịch sinh thái: Làng nổi Tân Lập (Long An), khu du lịch Tràm Chim (Đồng Tháp) thường có các nhà hàng phục vụ đầy đủ các món ăn đặc sản trong mùa.

Trải nghiệm địa phương: Đi thuyền vào các cánh đồng ngập nước, tự tay hái bông súng, bông điên điển và thưởng thức các món ăn do người dân địa phương chế biến sẽ là một kỷ niệm đáng nhớ.

Tuấn Anh