Gỡ vướng cho nhà ở xã hội

Sau hơn 2 năm triển khai, gói tín dụng 120.000 tỉ đồng cho vay ưu đãi phát triển nhà ở xã hội vẫn 'ế' dù lãi suất đã giảm hơn 2%.

Người muốn vay không vay được, người muốn mua nhà không mua được. Hàng loạt chính sách ưu đãi đặc biệt về đất, tín dụng, thủ tục… với nhà ở xã hội (NƠXH) chưa phát huy được hiệu quả.

Báo cáo gửi Quốc hội, Bộ Xây dựng cho hay mục tiêu đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ NƠXH giai đoạn 2021 - 2030, nhưng từ năm 2021 đến tháng 3.2025 cả nước mới có 66.755 căn hộ hoàn thành (đạt khoảng 15,6% mục tiêu đến năm 2025).

Dù quy mô chương trình cho vay ưu đãi đã tăng lên 145.000 tỉ đồng do có thêm 5 ngân hàng thương mại đăng ký tham gia, song số tiền giải ngân đến nay chỉ đạt 3.400 tỉ đồng, tương đương 2%, quá ít ỏi so với kỳ vọng ban đầu.

Vậy vướng mắc nào khiến NƠXH vẫn ì ạch, bất chấp nỗ lực và quyết tâm của Chính phủ, bất chấp hàng loạt cơ chế ưu đãi đặc biệt?

Theo các doanh nghiệp (DN) làm NƠXH, vướng đầu tiên là quỹ đất. Dù quy định địa phương phải chủ động bố trí quỹ đất, nhưng hầu hết DN phải "tự bơi". Trong một hội nghị về NƠXH, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng đã phải nhắc nhở NƠXH không có nghĩa là làm nơi "đầu thừa, đuôi thẹo", "khỉ ho cò gáy", không làm được nhà ở thương mại thì bố trí làm NƠXH.

Hai vướng mắc lớn khác là thủ tục và nguồn vốn. Nếu thủ tục chậm chạp kéo dài, thì nguồn vốn vay lại khó tiếp cận và ngắn hạn. Chưa kể, nhiều DN "ngại" làm NƠXH do lợi nhuận thấp hơn nhiều so với nhà ở thương mại.

Thực tế, những vướng mắc này không mới, đã nhiều lần được điểm mặt chỉ tên và Chính phủ đều đã có giải pháp tháo gỡ. Nhưng "trên gỡ, dưới mắc". Người đứng đầu Chính phủ thậm chí phải sốt ruột đặt câu hỏi: đất trong tay, tiền huy động, cơ chế do mình, mà sao NƠXH làm chậm?

Hôm nay, Chính phủ sẽ trình Quốc hội xem xét thí điểm một số cơ chế đặc thù cho NƠXH, với dự kiến lập quỹ nhà ở quốc gia. Quỹ sẽ hỗ trợ nguồn lực tài chính cho các địa phương, DN triển khai NƠXH theo hướng dài hạn, bền vững. Song song đó, tiếp tục tháo gỡ về mặt cơ chế, như thí điểm giao thầu cho chủ đầu tư, cắt giảm thủ tục lập dự án; xác định giá bán, giá thuê mua NƠXH…

Các chính sách này được kỳ vọng sẽ thực sự tạo đột phá cho NƠXH. Tuy nhiên, có lẽ cần nhìn nhận rõ thực tế, vướng mắc lớn nhất không nằm ở cơ chế mà ở khâu triển khai, tổ chức thực hiện. Bài học thành công trong phát triển NƠXH tại Singapore từ những năm 1960 nhờ vai trò của Hội đồng Phát triển nhà ở (HDB) cho thấy sự quan trọng khi có địa chỉ chịu trách nhiệm rõ ràng.

Trong khi đó, dù chương trình NƠXH ì ạch nhiều năm qua, nhưng đến nay chưa bộ, ngành nào, chưa địa phương nào bị nhắc nhở hay phải chịu trách nhiệm. Đột phá về cơ chế rất quan trọng, nhưng nếu không đột phá về con người, ở khâu tổ chức thực hiện; nếu bộ, ngành, địa phương không quyết liệt xắn tay tháo gỡ, DN không hy sinh một phần lợi nhuận góp sức, thì chính sách đặc thù, đặc biệt cũng chỉ nằm trên giấy.

Ai không làm được thì "đứng sang một bên". Đã đến lúc triển khai NƠXH cần quyết liệt như vậy. Nếu không, giấc mơ có chốn an cư với người thu nhập thấp, nhất là tại các đô thị lớn, sẽ vẫn xa vời!