Gỡ bỏ gian hàng sai phạm trong 24 giờ

Bộ Công thương đề xuất quy định sàn thương mại điện tử phải gỡ bỏ gian hàng trong 24 giờ khi phát hiện hàng giả, hàng nhái.

Luật hóa để siết chất lượng chợ mạng

PGS-TS Nguyễn Thường Lạng, giảng viên cao cấp Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế (ĐH Kinh tế Quốc dân), nhận định thương mại điện tử (TMĐT) đang là một trong những bước tiến quan trọng nhất của nền kinh tế VN, với tốc độ tăng trưởng thuộc nhóm nhanh nhất Đông Nam Á và thế giới, có thời điểm đạt tới 40%.

"Chỉ trong vòng 24 giờ, các sàn TMĐT có thể xử lý hàng triệu đến hàng trăm triệu giao dịch. Từ khâu hiển thị, thanh toán đến giao nhận đều tiện lợi, thể hiện ưu thế vượt trội của mô hình này. Tuy nhiên, mặt trái của sự tăng trưởng nóng là tình trạng hàng giả, hàng trộn, hàng kém chất lượng xuất hiện tràn lan. Không ít người xem sàn TMĐT như nơi "xả hàng tồn", hay tiêu thụ hàng hóa kém chất lượng, làm xấu đi hình ảnh của ngành vốn dĩ là biểu tượng của tiến bộ công nghệ", ông Lạng nêu thực trạng.

Vì thế, theo PGS-TS Nguyễn Thường Lạng, đề xuất gỡ bỏ gian hàng trong vòng 24 giờ nếu phát hiện hàng nhái, giả của Bộ Công thương là bước đi đúng đắn và khả thi: "Với năng lực công nghệ hiện nay, việc xử lý trong 24 giờ là hoàn toàn bình thường, thậm chí có thể nhanh hơn. Làm nghiêm như vậy sẽ giúp siết kỷ cương, bảo vệ người tiêu dùng, buộc các sàn hoạt động minh bạch hơn và nhà bán hàng phải tự phân loại rõ sản phẩm của mình, không thể đánh đồng hàng loại A với hàng loại C".

Thậm chí đã đến lúc nâng quy định này lên tầm luật để tạo hành lang pháp lý chặt chẽ, giúp hình thành hệ sinh thái giám sát gồm Nhà nước, sàn và doanh nghiệp cùng tham gia kiểm soát chất lượng. "Chỉ khi thị trường TMĐT được làm sạch, hoạt động lành mạnh thì khả năng kết nối và hội nhập quốc tế của VN mới thực sự bền vững", ông Lạng khẳng định.

Đồng quan điểm, luật sư Lê Trung Phát (Đoàn Luật sư TP.HCM) cho biết: Quy định "gỡ bỏ thông tin hàng hóa, dịch vụ vi phạm pháp luật trong vòng 24 giờ" thực ra đã được đề cập từ Nghị định 52/2013 và Nghị định 85/2021. Tuy nhiên, việc đưa quy định này vào luật TMĐT là bước đi cần thiết và có cơ sở. Bởi TMĐT đang phát triển quá nhanh, trong khi các quy định hiện hành chưa đủ chặt chẽ, khiến tình trạng hàng giả, hàng nhái tràn lan và việc thực thi quy định "24 giờ" chưa được đảm bảo. Khi luật hóa, quy định này sẽ tạo cơ sở pháp lý rõ ràng hơn, giúp các bên liên quan, từ người bán, sàn TMĐT đến cơ quan quản lý thực hiện đúng trách nhiệm của mình, đồng thời tăng sức răn đe và tính minh bạch trong quản lý.

"Khi được luật hóa, quy định này sẽ trở thành nền tảng để Chính phủ ban hành các nghị định hướng dẫn chi tiết hơn, qua đó tăng mức chế tài xử phạt, buộc các sàn TMĐT phải chủ động rà soát và kiểm duyệt hàng hóa vi phạm. Thực tế cho thấy mức phạt hiện nay đối với các sàn TMĐT vi phạm còn khá nhẹ nên chưa đủ sức răn đe", luật sư Lê Trung Phát nhấn mạnh.

Ông Trần Công Hoan, đại diện SwiftHub - cung cấp dịch vụ logistics và hoàn tất đơn hàng TMĐT cho các doanh nghiệp tại VN, đồng tình đây là bước đi đúng hướng, thể hiện quyết tâm của cơ quan quản lý trong việc bảo vệ người tiêu dùng và làm trong sạch thị trường. "Khi cả nhà bán và sàn cùng chịu trách nhiệm, việc kiểm soát nguồn gốc hàng hóa sẽ minh bạch hơn, tránh tình trạng đổ lỗi qua lại", ông Hoan nói và lưu ý thêm cần có quy trình xác minh và xử lý rõ ràng, minh bạch, để tránh gây thiệt hại cho các doanh nghiệp chân chính.

Ở góc độ người bán hàng, anh Võ Thành Luân, sáng lập Nhà của Thời Thanh Xuân, cung cấp tinh dầu thiên nhiên trên TikTok Shop, cho biết hàng giả, hàng pha hóa chất khiến những người làm thật như anh chịu thiệt đủ đường. Bởi người tiêu dùng bị hàng hóa chất đánh lừa đến mức quên mất tinh dầu thật là gì. "Một lọ tinh dầu nguyên chất cần hàng chục ký nguyên liệu và nhiều giờ chưng cất, trong khi hàng giả chỉ pha hương liệu giá rẻ. Kết quả là khách chê tinh dầu thật đắt, thị trường bị phá giá, còn người làm thật thì thua thiệt. Vì thế, việc siết kiểm soát hàng giả là cần thiết để thanh lọc thị trường, giúp người làm thật sống được bằng nghề thật", anh Luân nói.

Hàng nhái, giả vẫn tràn lan

Trước câu hỏi của Thanh Niên về công tác kiểm soát hàng giả, TikTok Shop cho biết nền tảng đã chi hơn 500 triệu USD (khoảng 12.500 tỉ đồng) cho hệ thống kiểm duyệt, nhân sự và công cụ phát hiện vi phạm. Theo Báo cáo An toàn TikTok Shop (5.2025), trong nửa cuối năm 2024, sàn này đã từ chối 1,6 triệu tài khoản bán hàng, chặn 50 triệu sản phẩm và vô hiệu hóa 450.000 tài khoản vi phạm. Mỗi tháng, khoảng 100 sản phẩm được kiểm định ngẫu nhiên bởi đơn vị độc lập. "Chúng tôi luôn phối hợp với cơ quan chức năng để đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ pháp luật", ông Nguyễn Lâm Thanh, đại diện TikTok VN, khẳng định.

Trong khi đó, Lazada VN nhấn mạnh đặt "minh bạch và niềm tin khách hàng lên hàng đầu". Ngoài yêu cầu nhà bán cung cấp chứng từ và hóa đơn rõ ràng, Lazada còn ứng dụng AI và Machine Learning để phát hiện sản phẩm vi phạm, đồng thời triển khai tính năng "Bảo vệ Sở hữu trí tuệ (IPP)" giúp thương hiệu báo cáo hàng đáng ngờ.

Sàn này cho biết đang bảo vệ người tiêu dùng qua hai chính sách nổi bật là "đồng kiểm", cho phép người mua kiểm tra hàng trước khi nhận; và "hoàn trả trong 30 ngày", đảm bảo hoàn tiền nếu sản phẩm không đúng mô tả. "Chúng tôi chủ động rà soát dữ liệu sản phẩm và sẵn sàng chấm dứt hợp tác với nhà bán vi phạm. Mục tiêu của Lazada là góp phần làm trong sạch thị trường và củng cố niềm tin mua sắm trực tuyến", đại diện sàn nói.

Shopee VN cũng khẳng định có hệ thống kiểm duyệt tự động kết hợp thủ công, kênh "tố cáo vi phạm" để người dùng báo cáo hàng nghi ngờ, cùng chính sách "đồng kiểm" và "hoàn tiền nếu phát hiện hàng giả".

Riêng YouTube Shopping, dù không trực tiếp là sàn TMĐT nhưng đóng vai trò trung gian khi KOL, nhà sáng tạo nội dung gắn link sản phẩm từ các sàn khác. Vì vậy, nền tảng này cũng được khuyến nghị phải chia sẻ trách nhiệm nếu để xảy ra tình trạng tiếp tay cho hàng giả qua nội dung quảng bá.

Dù các sàn khẳng định đã có cơ chế kiểm duyệt, song hàng giả vẫn xuất hiện. Theo PGS-TS Nguyễn Thường Lạng, đã đến lúc phải xử lý sàn TMĐT như đồng phạm nếu để lọt hoặc dung túng hàng giả, hàng nhái. "Muốn quy định 24 giờ phát huy hiệu quả phải có công cụ pháp lý mạnh, từ giám sát chuỗi cung ứng, xử phạt hành chính, đến truy cứu hình sự nếu cần", ông Lạng kiến nghị.