Giữa hàng giả 'bủa vây', người tiêu dùng cần mạnh dạn lên tiếng

Thời gian qua, hàng loạt cơ sở sản xuất, buôn bán hàng giả bị phát giác với số lượng lớn. Hàng giả, hàng nhái xuất hiện tràn lan trên cả kênh bán lẻ truyền thống lẫn thương mại điện tử, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi người tiêu dùng.

Cơ chế, công cụ nào để người tiêu dùng tự tin bảo vệ mình, mạnh dạn đấu tranh với hàng giả?

* Ông PHẠM NGỌC HÙNG (chuyên gia kinh tế chống hàng giả, hàng nhái và bảo vệ thương hiệu):

Khâu hậu kiểm còn bị buông lỏng

Việc chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm đã tạo điều kiện cho doanh nghiệp tự đăng ký, công bố việc sản xuất hàng hóa, đặc biệt là sản phẩm liên quan tới an toàn thực phẩm, thuốc, sữa... Chính sách này cũng tạo điều kiện cho doanh nghiệp giảm bớt thủ tục, không ảnh hưởng sản xuất, nhưng lại đòi hỏi phải nâng cao năng lực của lực lượng chức năng. Song thực tế cho thấy việc hậu kiểm của lực lượng chức năng vừa qua có sự buông lỏng quản lý.

Một số đơn vị bảo vệ người tiêu dùng nhưng chưa thực sự đáp ứng được kỳ vọng của người dân trong chống hàng giả. Một bộ phận người tiêu dùng không nắm rõ được hết pháp luật, nên có thể bị đẩy vào rủi ro, thậm chí là vòng lao lý như một số trường hợp đã từng xảy ra. Vì vậy, đa số người tiêu dùng hiện nay nếu mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng cũng chấp nhận chịu thiệt. Quy định hiện nay về hành vi mua bán, sản xuất hàng giả, hàng nhái có thể bị xử lý hình sự và hành chính, song gần như rất ít vụ việc bị xử lý hình sự trong khi xử lý hành chính có mức xử phạt quá thấp, không đủ răn đe. Thực tế, lực lượng chức năng chống hàng giả thiếu nhân lực, quá trình xử lý cũng có nhiều vấn đề chưa đủ mạnh để răn đe.

Vấn đề cần thực hiện ngay là rà soát pháp luật để bổ sung chính sách đủ mạnh, lực lượng chức năng đủ công cụ để xử phạt tội sản xuất hàng giả, hàng nhái, không chỉ xử lý hành chính mà kiên quyết xử lý hình sự đối với những hành vi nghiêm trọng. Để khuyến khích người dân tố cáo hàng giả, hàng nhái, đặc biệt là sản phẩm liên quan đến an toàn sức khỏe, tính mạng con người, người dân cần kiện ra tòa, tố cáo khiếu nại đến cơ quan thẩm quyền. Đồng thời cơ quan chức năng phải có biện pháp bảo vệ người dân, có như vậy người dân mới mạnh dạn để cùng vào cuộc chống hàng giả.

* Ông NGUYỄN ĐĂNG SINH (chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và bảo vệ thương hiệu Việt Nam):

Doanh nghiệp chân chính cùng vào cuộc chống hàng giả

Việc làm hàng giả hiện nay ngày càng tinh vi, khi bên cạnh sản phẩm giả thương hiệu là hàng giả chất lượng. Đặc biệt với các sản phẩm được tự công nhận chứng nhận xuất xứ, những vụ việc như sữa giả, thuốc giả, thực phẩm giả (dầu ăn, cà phê)... Điều này cho thấy đơn vị doanh nghiệp tự công bố, nhưng công tác kiểm tra, kiểm soát, hậu kiểm còn hạn chế, khiến các đối tượng làm giả chất lượng, tạo ra những lỗ hổng rất lớn.

Vì thế, cần sự vào cuộc mạnh mẽ hơn của lực lượng chức năng để bảo vệ doanh nghiệp làm ăn chân chính, có sản phẩm đảm bảo chất lượng, cạnh tranh sòng phẳng và minh bạch, bảo vệ người tiêu dùng. Có cơ chế chính sách để nâng cao và phát huy hơn nữa vai trò của các hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng, chống hàng gian, hàng giả.

Thời gian qua Hiệp hội Chống hàng giả và bảo vệ thương hiệu Việt Nam đã thường xuyên tập huấn cho các doanh nghiệp về an toàn thực phẩm, văn bản quy phạm pháp luật liên quan tới hàng hóa và các quy định mới. Cùng với đó, có nghiên cứu những phương pháp chống hàng giả, ứng dụng công nghệ số, cung cấp cho doanh nghiệp có giải pháp bảo vệ thương hiệu, hàng hóa, truy xuất nguồn gốc, các sản phẩm phải có đầy đủ thông tin. Đồng thời, tuyên truyền nâng cao nhận thức doanh nghiệp, người tiêu dùng và toàn xã hội chống hàng giả và gian lận thương mại; tổ chức cuộc thi chống hàng giả trên không gian mạng hay cung cấp thông tin cho lực lượng chức năng cùng vào cuộc.

Quan trọng là làm sao để doanh nghiệp và người tiêu dùng cùng đồng hành vào cuộc chống hàng giả, thay vì chấp nhận (có thể) là "nạn nhân". Việc này cần có các cơ chế, chính sách để tăng cường phối hợp, nâng cao nhận biết, ý thức chống hàng giả của cả xã hội.

* Ông VŨ VĂN TRUNG (phó chủ tịch Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam):

Người tiêu dùng cần mạnh dạn lên tiếng

Không ít người tiêu dùng hiện nay là không phân biệt được đâu là hàng thật, đâu là hàng giả. Mặc dù lực lượng chức năng đã nỗ lực trong việc kiểm tra, kiểm soát và ngăn chặn hàng giả, song người tiêu dùng vẫn đang gặp khó trong việc tiếp cận thông tin minh bạch và cần được bảo vệ một cách thực chất hơn. Ví dụ chiến dịch truy quét sữa giả gần đây là một bước đi hiệu quả, cho thấy nếu làm đến nơi đến chốn, hoàn toàn có thể tạo ra chuyển biến tích cực.

Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam hiện vận hành song song hai kênh tiếp nhận khiếu nại: kênh truyền thống (gọi điện, gửi đơn) và kênh trực tuyến qua ứng dụng công nghệ. Đáng chú ý, số lượng phản ánh qua nền tảng online đang tăng mạnh, đặc biệt tại Hà Nội và TP.HCM - nơi người tiêu dùng có mức độ nhận thức và phản biện cao.

Theo quy định, người tiêu dùng có quyền khiếu nại với người bán, gửi đơn đến Hội Bảo vệ người tiêu dùng để được hỗ trợ. Người tiêu dùng chủ động lên tiếng, từ đó hội và các cơ quan chức năng mới có cơ sở tư vấn, hỗ trợ giải quyết khiếu nại, bảo vệ quyền lợi chính đáng. Với các tiếp nhận, hội đã chuyển đến những đơn vị chức năng xử lý; trường hợp nghiêm trọng hay vượt thẩm quyền, có tính chuyên môn sẽ chuyển hồ sơ đến cơ quan chức năng.