Giữa căng thẳng, giới trẻ Iran tìm đến ChatGPT để giải tỏa

Dù mắc kẹt giữa cuộc xung đột giữa Iran - Israel, hàng loạt người trẻ tại Tehran vẫn tìm thấy sự an ủi từ các ứng dụng chat và trò chơi trên mạng. Họ xem đó như liều thuốc an thần, cùng hỗ trợ nhau vượt qua khó khăn.

Giữa lúc bom đạn rơi và bất trắc ngày càng lớn, trong không gian số, giới trẻ Iran vẫn tìm thấy nhau để cùng động viên, hỗ trợ nhau vượt qua khó khăn. Họ từ chối đối mặt với bóng tối một mình.

Chat GPT trở thành cố vấn an ninh

Roxana, một quản lý cửa hàng trẻ sống một mình ở Tehran, đã hoảng loạn trong suốt những ngày đất nước cô xảy ra xung đột với Israel. Gia đình Roxana sống ở ngoài thủ đô. Bạn trai cô đang phục vụ nghĩa vụ quân sự tại một căn cứ, hoàn toàn không thể liên lạc và có nguy cơ gặp nguy hiểm. Ngay cả nhà trị liệu tâm lý của cô cũng đã rời Tehran để tránh bom đạn.

Vì thế, cô tìm đến ChatGPT. Qua ứng dụng này, cô được cung cấp một số thông tin mới mà cô chưa từng biết, đồng thời, giúp cô dự đoán rằng, có thể còn mất thêm 10 hoặc 12 ngày nữa trước khi cuộc xung đột có thể dừng lại.

Theo Narges Keshavarznia, một nhà nghiên cứu về quyền truy cập Internet tại Filterwatch (một dự án thuộc tổ chức Miaan Group có trụ sở ở Mỹ), mặc dù ChatGPT bị hạn chế ở Iran, người Iran vẫn có thể truy cập thông qua các proxy Internet đặc biệt.

Giữa cuộc xung đột Iran - Israel, nhiều người ở Tehran đã tìm đến ChatGPT, trò chơi điện tử như một liều thuốc an thần. Ảnh minh họa: Reuters.

Roxana kể, khi Iran đang trải qua các đợt cắt mạng luân phiên, kéo dài nhiều giờ mỗi ngày, tuy nhiên, vì lý do nào đó, tòa nhà nơi cô sống có kết nối tốt. Do đó, cô có thể dùng ChatGPT để hỏi về nhiều vấn đề, cả việc tòa nhà cô ở có bị tấn công hay người thân của cô có nguy hiểm không.

Dù không đưa ra được câu trả lời cụ thể nhưng ứng dụng này cung cấp cho cô các lời khuyên về an toàn, bao gồm cả nơi nào trong căn hộ là chỗ trú ẩn tốt nhất.

“Tôi đã nói chuyện với ChatGPT rất nhiều, đến mức ứng dụng này biết căn hộ của tôi trông như thế nào, biết cả vị trí các đồ đạc trong nhà”, Roxana chia sẻ trên kênh NPR. Khi giao tranh bắt đầu, ChatGPT trở thành cố vấn an ninh của Roxana, chỉ cho cô đâu là căn phòng an toàn nhất. Khi cô lên cơn hoảng loạn, ứng dụng trở thành nhà trị liệu tâm lý cho cô.

“Tôi kể về nỗi lo âu, những khó khăn tài chính, những nỗi sợ hãi của mình. Chỉ cần ứng dụng phản hồi rằng, đây chỉ là một cơn hoảng loạn, rồi nó sẽ qua thôi, cũng giúp tôi rất nhiều”, Roxana kể lại.

Viết nhật ký, phá proxy giữa vùng nhiễu loạn

Roxana nói rằng từ trước tới nay, việc tiếp cận thông tin ở Iran vốn đã khá hạn chế. Việc cắt mạng liên tục càng khiến cho việc tiếp cận thông tin trở nên khó khăn hơn. Truyền thông Iran cho hay chính quyền đã tạm thời chặn Internet để duy trì an ninh trong các cuộc tấn công của Israel.

Thay vì nghĩ về quá khứ hay tương lai, nhà trị liệu của Roxana khuyên cô nên viết nhật ký. Giữa lòng Tehran, Roxana đã viết về nỗi nhớ những tiệm sách và những chiếc bánh ngọt kiểu Pháp.

Nhiều nơi ở Iran không thể vào được Internet, khiến giới trẻ khó khăn hơn trong việc truy cập mạng xã hội. Ảnh: Reuters.

Cuộc sống thường ngày trước xung đột của cô cũng có thể khiến nhiều người bên ngoài Iran bất ngờ: Cô từng đi concert với bạn bè, ra ngoài khuya, uống rượu dù luật cấm. Cô cũng có nhiều bạn bè là nghệ sĩ, người vô thần…

Thế nhưng, khi kinh tế Iran rơi vào khủng hoảng, những người ở “lưng chừng” như Roxana phải vật lộn với cuộc sống không ổn định. Theo một nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới cách đây hai năm, 40% người dân Iran có nguy cơ rơi vào đói nghèo. Giới trẻ, chiếm hơn 60% dân số dưới 30 tuổi, chịu ảnh hưởng nặng nề bởi thất nghiệp và thiếu việc làm.

Theo Roxana, cô cảm thấy như mình là những người bị lãng quên, khi người giàu vẫn ổn và người cực nghèo có một số chính sách hỗ trợ, thì những người lao động nghèo như cô rơi vào khoảng trống không ai cứu giúp. Cô sống bằng thực phẩm là rau củ do bạn bè cho và một bao gạo lớn mà bạn trai cô đã mua trước khi nhập ngũ.

“Chúng tôi cố gắng tự đứng vững, không cần ai giúp. Nhưng cuộc sống ngày càng khó hơn”, cô nói.

Không chỉ Roxana, Amir, 23 tuổi - tên nhân vật đã được Guardian thay đổi, gần như không ngủ trong suốt nhiều ngày qua kể từ khi cuộc xung đột giữa Iran - Israel bùng nổ.

Từ căn hộ nhỏ ở phía bắc Tehran, anh dành những đêm dài để tìm kiếm các liên kết proxy, giúp phá vỡ tạm thời phong tỏa Internet.

Với Amir, việc phong tỏa Internet không những cắt đứt liên lạc với thế giới bên ngoài mà còn khiến anh cảm thấy mình như bị xóa sổ, trở nên vô hình. “Nhưng chúng tôi vẫn ở đây. Vẫn đang cố kết nối với thế giới”, Amir nói.

Từ game online thành người nhà

Cách đây không lâu, Roxana từng học tiếng Đức với hy vọng ra ngước ngoài và đang làm việc để cải thiện kỹ năng sản xuất nội dung online. Nhưng giờ cô đã từ bỏ. Cô nói rằng, những người như cô chỉ muốn có một cuộc sống bình yên.

Vì mất ngủ, Roxana thường thức trắng đêm chơi game và ngủ vào ban ngày. Gần đây, cô bắt đầu chơi Life is Strange, một trò phiêu lưu nơi nhân vật chính có thể quay ngược thời gian.

Trước đó, tài khoản The Sims của cô, nơi cô đã xây dựng một cuộc sống ảo, bị hack đúng vào thời điểm các cuộc không kích bắt đầu, khiến cô mất quyền truy cập.

Sau lệnh ngừng bắn, Roxana chia sẻ trên mạng xã hội rằng, cô cùng nhóm bạn đã tụ tập tại căn hộ của mình, trong một bầu không khí im lặng lạ lẫm sau khi tiếng còi báo động ngừng lại. Có chút nhẹ nhõm, chút cười gượng, nhưng chủ yếu là những chia sẻ về cuộc sống mà họ đang có.

Người dân Iran trở lại đường phố sau khi lệnh ngừng bắn được thực thi, nỗ lực khôi phục cuộc sống bình thường. Ảnh: Reuters.

Tờ Aljazeera nhận định, khi những nơi trú ẩn thông thường nằm ngoài tầm với và hệ thống liên lạc bị kiểm soát hoặc cắt đứt hoàn toàn, GenZ Iran đang tự tạo ra những nơi trú ẩn mới trong thế giới số. Các diễn đàn này đã trở thành dây cứu sinh, là nơi trú ẩn tạm thời, phòng trị liệu tinh thần cho giới trẻ.

Momo, 24 tuổi, sinh viên ngành kỹ thuật CNTT ở Tehran, cho biết đã dùng ứng dụng chat Discord suốt bảy năm qua. Anh chia sẻ trên Aljazeera rằng, trước đây chỉ dùng Discord để voice chat khi chơi game với bạn bè. Giờ đây, phần mềm này giống như ngôi nhà thứ hai. Giữa các trận không kích, họ cùng xem phim. Có khi còn ngủ quên luôn khi đang online.

Đến tháng 4/2024, Discord đã bị chặn ở Iran. Tuy vậy, giới trẻ nước này vẫn cố gắng tìm cách đăng nhập vào ứng dụng để tìm kiếm sự an ủi từ bạn bè trên ứng dụng.

Theo tờ báo Iran Shargh, gần 14 triệu người Iran, khoảng 15% dân số, là game thủ GenZ và người dùng thường xuyên của Discord. Dù có lệnh cấm chính thức, họ vẫn duy trì kết nối kỹ thuật số nhờ VPN và các ứng dụng mã hóa.

Samin, 23 tuổi, sống ở miền Bắc Iran kể, khi cuộc tấn công bắt đầu, anh đang chơi game nên không xác định được tiếng nổ là từ trong game hay ngoài đời thật.

Mặc dù vậy, theo Samin, giữa lúc bom đạn rơi và bất trắc ngày càng lớn, tinh thần bất khuất của người Iran vẫn sống trong không gian số, lặng lẽ, kiên định và rất đỗi con người. Họ vẫn tìm thấy nhau, hỗ trợ nhau cùng vượt qua khó khăn.

“Chúng tôi online nhiều hơn bao giờ hết, liên tục kiểm tra nhau xem có ổn không. Chúng tôi chia sẻ với nhau rất nhiều, từ chúc mừng sinh nhật, đến nỗi mất mát người thân. Bầu không khí dù có phần đau thương nhưng vẫn có hy vọng, tình đoàn kết và sự quan tâm”, Samin chia sẻ.