Giữ sự tôn nghiêm trong giáo dục: Nền tảng từ 3 trụ cột

Không thể nào có sự tôn nghiêm trong giáo dục nếu xảy ra bất ổn ở một trong ba trụ cột: gia đình - nhà trường - xã hội.

GIÁO DỤC DỄ DÀNG THÌ ĐÂU CẦN NGƯỜI THẦY TÂM HUYẾT

Tính đến nay đã là 45 năm trong nghề, cô Châu Thị Minh Sâm, Hiệu trưởng Trường tiểu học Việt Mỹ (VASS), cơ sở Phan Xích Long, P.Gia Định, TP.HCM, có nhiều kỷ niệm khó quên trong sự nghiệp.

Trong đó có không ít chuyện buồn vui khi cảm hóa những học trò còn ương bướng, ngỗ nghịch. Nhiều em khiến cha mẹ phải ôm mặt khóc và cầu cứu "cô Sâm ơi bây giờ em không biết sao để dạy con em"… Cô Sâm tâm sự nếu giáo dục chỉ toàn những điều dễ dàng, học trò nào cũng ngoan, cũng giỏi, cũng ngay từ đầu biết nghe lời thầy cô, hiền hòa với bạn bè thì đâu cần những người thầy tâm huyết. Như người ta nói "cứng quá thì dễ gãy", "tre ngâm nước thì dễ uốn", người thầy không chỉ dạy toán, dạy tiếng Việt, mà còn cần kiên trì lắng nghe, vỗ về học sinh. Lúc rất nghiêm khắc, lúc yêu thương và bao dung. Lúc cần vẫn phải kỷ luật, nhưng nên là kỷ luật tích cực, nhân văn.

Theo cô Sâm, sự tôn nghiêm trong giáo dục cần xây dựng trước hết từ môi trường học đường. Giáo viên (GV) phải là người thấu hiểu thể trạng, tâm lý riêng của từng em, tâm sinh lý lứa tuổi học sinh (HS), nhất là độ tuổi THCS dậy thì.

"Không phải những người làm giáo dục thì không cần tiếp tục học. Không chỉ không ngừng học tập nâng cao chuyên môn, thầy cô cần được học, cần được bồi dưỡng, tập huấn về kỹ năng sư phạm, về xử lý tình huống, về tâm lý học đường…", cô Sâm nói. Đồng thời, cô nhấn mạnh nhà giáo phải là những người hành xử có văn hóa trong môi trường giáo dục, phải lắng nghe HS, tôn trọng HS, không phải áp đặt, lấy cái uy "tôi là GV thì có quyền nói gì HS cũng được". Nhà giáo giỏi phải khiến HS tâm phục khẩu phục chứ không phải để HS sợ mình nhưng trong tâm trí chỉ là sự chống đối.

Để xây dựng sự tôn nghiêm trong giáo dục, đồng hành nuôi dạy HS nên người, theo cô Sâm, không thể thiếu vai trò của gia đình. Cha mẹ ở bên các con phần lớn thời gian trong ngày, dạy con từ thuở còn thơ, nếu cha mẹ cùng đồng hành thì con cái sẽ có nền tảng, bệ phóng để phát triển.

"Tôi từng có một HS rất quậy, không chịu học và rất thích ra chơi. Sau nhiều lần vi phạm, tôi nói với em nếu tái phạm em không được ra chơi, thay vào đó là đọc sách. Tất nhiên, hình thức kỷ luật này tôi cũng phải thông báo cho gia đình em để biết và phối hợp. Cậu HS ban đầu không chịu, nhưng dần dần thấy sự chống đối cũng không hiệu quả, vậy là chịu khó đọc sách, để sớm được xóa kỷ luật", cô Sâm kể.

TỪ KHÓA NẰM Ở SỰ TÔN TRỌNG

Theo ông Hoàng Hà, Giám đốc và đồng sáng lập Trung tâm tư vấn và hỗ trợ hòa nhập Hanamiki (TP.HCM), các trụ cột - gia đình - nhà trường - xã hội cần chung tay để xây dựng sự tôn nghiêm trong giáo dục.

Gia đình - nơi đầu tiên giáo dục một đứa trẻ, nơi trẻ gắn kết nhiều thời gian nhất - sẽ định hình nền tảng nhân cách HS. Nhiều cha mẹ có tâm lý "trăm sự nhờ thầy cô", cho con đến trường là phó mặc nhà trường, coi việc dạy con chỉ là việc của trường lớp. Ông Hoàng Hà băn khoăn: "Nếu ở nhà con không được giáo dục kỹ lưỡng, có những lúc cha mẹ nói chuyện xúc phạm người khác, xúc phạm thầy cô trước mặt con trẻ thì có thể giữ tôn nghiêm giáo dục được không?".

Theo ông Hoàng Hà, hiện nay các trường đều chú trọng bồi dưỡng, nâng cao nhận thức về tâm sinh lý trẻ em, HS tới GV, các nhà làm sư phạm. Song, đối tượng nên tham gia các lớp học, các hoạt động thấu hiểu tâm lý lứa tuổi HS này còn là các bậc cha mẹ HS. Bởi nếu không nắm tâm lý lứa tuổi thì sẽ khó thấu hiểu, khó đồng cảm, khó uốn nắn, dạy dỗ con đúng cách.

Ở góc độ nhà trường, theo ông Hoàng Hà, sự tôn trọng lẫn nhau, tôn trọng HS là điều quan trọng cần thực hiện. Nếu GV còn cãi nhau, đồng nghiệp xưng hô không chuẩn chỉnh, HS nghe thấy thì sự tôn nghiêm trong giáo dục còn hay không? Bên cạnh đó, GV cần công bằng, gương mẫu, không thiên lệch, tôn trọng HS, giáo dục bằng tình yêu thương, kỷ luật nhân văn.

"Các trường học cũng cần xây dựng quy trình rõ ràng xử lý các tình huống như bạo lực học đường để bảo vệ cả HS và GV. Đồng thời, chú trọng công tác giáo dục cảm xúc, kỹ năng sống, dạy trẻ em về lòng biết ơn, sự thấu cảm... Đây được coi như "vắc xin" phòng ngừa bạo lực học đường, xây dựng sự tôn nghiêm trong giáo dục", ông Hoàng Hà nói.

Ở góc độ xã hội, theo chuyên gia này, cần có hành lang pháp lý bảo vệ nhà giáo.

Lê Nguyễn Thành Duy, HS lớp 12 Anh 1, Trường Phổ thông Năng khiếu (ĐH Quốc gia TP.HCM), cho biết thời đại nào thì truyền thống tôn sư trọng đạo vẫn luôn được đề cao. Học trò lễ phép, kính trọng thầy cô là điều hiển nhiên.

Duy chia sẻ: "Từ khóa ở đây là sự tôn trọng. Trong gia đình, nếu cha mẹ không tôn trọng lẫn nhau, không tôn trọng con cái, thầy cô giáo, nền giáo dục; cha mẹ luôn dùng những từ ngữ khiếm nhã để nói về những người làm giáo dục thì rất có thể sẽ ảnh hưởng góc nhìn của con cái. Đồng thời, trong môi trường giáo dục ngày nay, nếu người thầy chỉ truyền đạt kiến thức, cung cấp thông tin mà lại bỏ qua yếu tố lắng nghe HS, bỏ qua sự tôn trọng tiếng nói của các em, bỏ qua sự cho phép các em phản biện bằng tư duy, trao đổi với thầy cô bằng góc nhìn phát hiện thì đó cũng không phải là điều các em HS mong muốn".

Duy cho biết: "Người thầy thật sự truyền cảm hứng cho các em không chỉ là người dẫn đường, hướng dẫn HS có thể tự học mà còn là người thấu hiểu HS, nuôi dưỡng trong các em ý chí ham học, sự tìm tòi, hiểu biết, cổ vũ khuyến khích các em tư duy phản biện, sống có khát vọng…".