Giao thoa văn hóa và ngôn ngữ trong tiểu thuyết mới của Yoko Tawada

Tiếng nói của những nhà văn đa quốc tịch như Yoko Tawada ngày càng cần thiết trong bối cảnh hiện đại, khi những vấn đề toàn cầu như di cư, bản sắc hay giao thoa văn hóa đang đặt ra nhiều câu hỏi mới. Chính từ vị trí "trung gian", những nhà văn này góp phần làm giàu thêm diễn ngôn văn hóa toàn cầu.

Nếu chỉ xét riêng trong bối cảnh văn học Nhật Bản thì Yoko Tawada thuộc làn sóng các nhà văn thế hệ mới, sẵn sàng mở ra cuộc đối thoại giữa nước Nhật và thế giới, đưa biên giới văn chương xứ Phù Tang vượt thoát khỏi kinh nghiệm cá nhân và tiến đến va chạm, đối thoại và dung hòa với những không gian xa lạ, từ đó định hình diện mạo mới cho văn chương Nhật.

Sinh năm 1960 tại Tokyo, Yoko Tawada hiện sống và sáng tác tại Berlin (Đức). Bà nổi bật với khả năng sáng tác song ngữ - bằng cả tiếng Nhật và tiếng Đức. Trước đó, bà đã được độc giả Việt Nam biết đến qua các tác phẩm Hiến đăng sứ, Chàng chó... 

Tác phẩm tiếp theo được giới thiệu đến độc giả Việt là Hạc trắng xòe cánh (San Hô Books, NXB Văn học), vừa ra mắt tháng 9.2025.

Câu chuyện xoay quanh Misa - một người sống đơn độc ở Berlin. Người hàng xóm của cô, ông M., sinh ra tại Đông Phổ nhưng phải rời bỏ quê hương trước khi chiến tranh kết thúc để trở về nước Đức. Khi lắng nghe câu chuyện của ông, Misa bị cuốn vào những biến động của cả hai đất nước – Nhật Bản và Đức – nơi chiến tranh không chỉ vẽ lại bản đồ mà còn xóa nhòa danh tính của bao con người. Những cuộc di cư, những con số tử vong lạnh lẽo, ranh giới mong manh giữa quốc gia và dân tộc – tất cả như làn sương phủ lên ký ức, buộc cô phải nhìn lại những gì tưởng như đã định hình vĩnh viễn.

Một ngày nọ, ông M. rủ cô đến lớp thái cực quyền. Ở đó, giữa những người xa lạ, Misa đã học cách nâng cánh tay mình thật vững chãi, như con hạc trắng xòe cánh giữa bầu trời.

Tác phẩm cũng nhận được những đánh giá cao từ nhà văn Nhật Chiêu. Theo ông, "Hạc trắng xòe cánh cho thấy ngôn ngữ như là một thứ nghi lễ nối kết con người vào linh thiêng”. Nhận xét ấy càng tô đậm thêm sức hút đặc biệt của tác phẩm này.

Với văn phong vừa huyền ảo, vừa sắc sảo, Tawada không ngừng đào sâu vào mối quan hệ giữa ngôn ngữ, bản sắc và sự du hành qua các ranh giới. Tác phẩm của bà giành nhiều giải thưởng danh giá như giải Akutagawa, giải Tanizaki, giải Izumi Kyoka, huy chương Goethe, giải Kleist, giải Sách quốc gia Mỹ ở hạng mục Văn học dịch...