Giải mã chiếc ô an ninh Mỹ dành cho Qatar

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có nước đi bất ngờ khi ban hành sắc lệnh bảo vệ Qatar trong trường hợp nước đồng minh Trung Đông này bị tấn công.

Qatar được bảo vệ giống NATO ?

Theo AP ngày 2.10, Tổng thống Trump mới đây công bố sắc lệnh hành pháp về đảm bảo an ninh cho Qatar. Nội dung sắc lệnh nêu rõ: "Mỹ sẽ coi những cuộc tấn công vũ trang vào lãnh thổ, chủ quyền hoặc cơ sở hạ tầng quan trọng của Qatar là mối đe dọa với hòa bình, an ninh của chính nước Mỹ". Trong trường hợp xảy ra tấn công, Mỹ "sẽ dùng tất cả phương án hợp pháp và phù hợp - gồm ngoại giao, kinh tế, và nếu cần sẽ là quân sự - nhằm bảo vệ lợi ích của Mỹ và Qatar". Bộ Ngoại giao Qatar đã hoan nghênh quyết định này của Mỹ.

Giới quan sát đánh giá ngôn từ trong sắc lệnh của ông Trump tương tự cơ chế phòng thủ tập thể theo Điều 5 của NATO. Theo đó, tấn công một nước thành viên sẽ được xem như tấn công cả liên minh. Việc đảm bảo an ninh cho Qatar như trên cho thấy chính quyền ông Trump đang rất coi trọng đồng minh Ả Rập này và muốn đưa quan hệ lên tầm cao mới. Qatar là nơi đặt căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ tại khu vực Trung Đông - căn cứ không quân al-Udeid ở thủ đô Doha (Qatar) - được xem là trung tâm đầu não cho các hoạt động tác chiến của Mỹ ở khu vực.

Thế nhưng, có một khác biệt lớn giữa sắc lệnh của ông Trump và cam kết an ninh của NATO. Đó là với NATO, Điều 5 được nêu trong hiệp ước ràng buộc đã được Thượng viện Mỹ phê chuẩn, trong khi văn bản của ông Trump là một cam kết từ chính phủ đương nhiệm, và những tổng thống kế nhiệm không buộc phải tuân theo. Ngoài ra, ông Trump có thể gặp những thách thức pháp lý nếu thực sự dùng biện pháp quân sự để bảo vệ Qatar mà chưa được quốc hội thông qua.

Nhiều hoài nghi

Về mặt địa chính trị, giới lãnh đạo ở Washington có thể đồng tình với lập trường duy trì quan hệ với Qatar, trong bối cảnh Qatar cùng với Mỹ đang đóng vai trò trung gian tích cực nhằm chấm dứt xung đột tại Gaza. Tuy nhiên, động thái của ông Trump không đơn thuần là thắt chặt quan hệ, mà còn đặt Mỹ vào tình thế phải thực hiện cam kết với một quốc gia nằm trong khu vực Trung Đông vốn bất ổn. 

Chính quyền Doha cũng có căng thẳng nhất định với các nước khu vực, bao gồm cả Israel. Theo Đài Al Jazeera, động thái trên của ông Trump là nước đi nhằm hàn gắn quan hệ với Qatar, sau khi đồng minh chủ lực của Mỹ là Israel không kích Qatar đầu tháng 9 với lý do nhằm vào lực lượng Hamas.

Ngoài ra, việc ký sắc lệnh an ninh còn dấy lên nhiều hoài nghi về mối quan hệ cá nhân giữa Tổng thống Trump và gia đình ông với Qatar, trong đó có việc ông Trump vừa nhận máy bay hạng sang từ Qatar, muốn cải tạo nó thành chuyên cơ Không lực Một và sẽ được chuyển giao cho thư viện riêng sau khi hết nhiệm kỳ, thay vì để chính phủ Mỹ sử dụng. 

Ngoài ra, vào tháng 4, Tập đoàn Trump công bố kế hoạch xây dựng một sân golf mang thương hiệu ông Trump tại Qatar, được hỗ trợ bởi một công ty thuộc quỹ đầu tư quốc gia Qatar, theo CNN ngày 2.10. Một số kênh truyền thông tại Mỹ cho rằng ông Trump và các doanh nghiệp cá nhân của mình đã làm mờ ranh giới giữa công việc chính phủ và lợi ích riêng tại Trung Đông. Dù vậy, Nhà Trắng bác bỏ cáo buộc xung đột lợi ích trong các thỏa thuận đối ngoại, nhấn mạnh Đặc phái viên Mỹ về Trung Đông Steve Witkoff đang phối hợp với các quan chức và luật sư để đảm bảo chính phủ tuân thủ đầy đủ các quy định.