Giấc mơ “không cần lên công ty, chỉ cần laptop và wifi kiếm bộn tiền” vụn vỡ: Nhiều người đành quay lại làm nhân viên, bất chấp lương giảm thê thảm

Làm freelancer không chỉ là con đường toàn màu hồng.

Freelancer từng là xu hướng việc làm lan rộng với người trẻ, đặc biệt kể từ sau đại dịch Covid-19. Tự do, thoải mái, không gò bó bởi 8 tiếng/ngày hay những cuộc họp kéo dài triền miên - đó là những gì người ta hình dung khi nhắc đến freelancer. Nhưng hiện nay, không ít người đang "rục rịch" quay trở lại môi trường văn phòng, dù cho phải đánh đổi bằng mức lương thấp hơn. Tại sao vậy?

Tự do nhưng kiệt sức

Hồng Thúy (30 tuổi, Hà Nội) từng có 8 năm làm truyền thông tại một công ty lớn, với mức lương 18 triệu đồng/tháng. Lịch làm việc dày đặc, thường xuyên phải công tác, nhận email lúc nửa đêm khiến cô kiệt sức. Đầu năm 2022, Thúy quyết định nghỉ việc, bắt đầu sự nghiệp freelancer trong lĩnh vực sáng tạo nội dung.

"Ban đầu mình nghĩ đây sẽ là lựa chọn tốt nhất, thoát khỏi sự gò bó của môi trường công sở, tự do hơn và có thể sắp xếp công việc theo ý thích. Nhưng chỉ sau vài tháng, mọi thứ trở thành gánh nặng. Khách hàng liên tục gọi chỉnh sửa bất kể giờ giấc, số lượng công việc nhiều gấp đôi. Có hôm mình làm tới 20 tiếng liên tục. Tưởng tự do, nhưng thực ra lại kiệt sức hơn", Thúy kể.

Không chỉ Thúy, Thế Anh (28 tuổi, TP.HCM) cũng từng bỏ công việc thiết kế đồ họa lương 20 triệu đồng để làm freelancer. Những tưởng có thể toàn tâm cho sáng tạo, nhưng thực tế anh phải kiêm đủ vai trò: từ tìm khách, làm hợp đồng, kế toán, marketing cho đến xử lý sự cố. "Một mình ôm hết, thời gian sáng tạo còn ít hơn lúc đi làm văn phòng", anh thừa nhận.

Trong khi đó, Mai Phương (24 tuổi, Hà Nội) bị cuốn hút bởi viễn cảnh "tự do kiếm tiền, tháng trăm triệu" trên các hội nhóm mạng xã hội về freelancer. Nhưng sau một năm làm freelance, cô nhận ra sự cạnh tranh khốc liệt. "Hàng trăm nghìn người cùng nhận job, ai cũng hạ giá để có việc. Công việc chẳng dễ dàng, mà thu nhập cũng chẳng ổn định như kỳ vọng", cô chia sẻ.

Sau một năm làm freelance, Hồng Thúy quyết định nộp hồ sơ xin việc trở lại. Nhưng mọi chuyện không hề dễ dàng: "Khi nhìn vào CV có gần một năm trống vì làm tự do, nhiều nhà tuyển dụng băn khoăn, họ sợ mình không còn kỹ năng làm việc nhóm hoặc không quen với kỷ luật công sở nữa. Mình đã bị loại ở vài vòng phỏng vấn chỉ vì quãng thời gian đó. Cuối cùng, phải mất gần 3 tháng, mình mới nhận được lời mời từ một công ty truyền thông nhỏ. Mức lương chỉ hơn 12 triệu - thấp hơn cả hồi trước, nhưng mình vẫn chấp nhận vì cần sự ổn định. "

Thúy chia sẻ thêm rằng tuy thu nhập giảm, nhưng cô lại thấy nhẹ nhõm hơn: "Ít ra, giờ đây 6h chiều là mình có thể gập laptop, cuối tuần được nghỉ. Có bảo hiểm, có chế độ lễ Tết, có đồng nghiệp để trò chuyện. Thật sự cảm giác quay lại văn phòng giống như trở về sau một chuyến phiêu lưu quá mệt mỏi."

Với Thế Anh, cú sốc lớn nhất khi quay lại công sở là phải chấp nhận mức lương thấp hơn 30% so với hồi trước: "Lúc đầu, mình thấy hụt hẫng lắm, vì ai cũng nghĩ quay lại là bước lùi. Nhưng đi làm một thời gian, mình thấy cái được lớn hơn nhiều. Mình được tập trung vào thiết kế - đúng cái mình giỏi. Mình cũng học thêm được kỹ năng quản lý dự án, được sếp cho đi training. Ở nhà làm freelance, có khi cả tuần mình chẳng học thêm được gì mới. Bây giờ, ít tiền hơn nhưng mình lại thấy nghề nghiệp của mình có tương lai."

Mai Phương thì quay lại làm nhân viên marketing tại một công ty thương mại điện tử. Cô kể: "Thời gian đầu hơi sốc vì phải quen lại với nhịp văn phòng: họp hành, báo cáo, check-in check-out. Nhưng dần dần mình nhận ra đó cũng là môi trường để rèn tính kỷ luật. Làm freelance, mình dễ dãi với bản thân quá, hôm nào hứng thì làm, chán thì nghỉ. Quay lại công sở giúp mình sống điều độ hơn, có người đồng hành, có định hướng rõ ràng."

Cần chuẩn bị gì khi làm freelancer?

Nếu như Thúy, Thế Anh hay Mai Phương đã "bừng tỉnh" sau thời gian thử sức, thì những người khác vẫn coi freelance là đích đến trong sự nghiệp. Tuy nhiên, cả ba bạn trẻ đều khẳng định rằng để làm freelancer toàn thời gian thì bạn phải chuẩn bị kỹ lưỡng, cả về chuyên môn, kỹ năng và tâm lý.

Mai Phương chia sẻ: "Khi làm freelance toàn thời gian, bạn bắt buộc phải có kỹ năng quản lý từ A-Z. Không chỉ quản lý thời gian để hoàn thành deadline, mà còn phải quản lý khách hàng, quản lý tài chính, thậm chí quản lý cả chính bản thân mình. Nếu không kỷ luật, bạn sẽ dễ sa vào làm việc tùy hứng, job tồn đọng, mất uy tín và chẳng khách hàng nào dám quay lại".

Bên cạnh đó, freelancer cần tích lũy chuyên môn sâu và kinh nghiệm thực tế. Một portfolio chất lượng, những dự án đã hoàn thành và kỹ năng xử lý tình huống sẽ là "vé thông hành" giúp họ tồn tại giữa thị trường cạnh tranh khốc liệt. "Đừng nghĩ chỉ cần laptop và Wi-Fi là đủ. Khách hàng bây giờ muốn người có chuyên môn thật sự, biết giải quyết vấn đề, không chỉ làm theo yêu cầu một cách máy móc", Thúy nói thêm.

Một yếu tố khác mà nhiều freelancer thường bỏ qua là tư duy kinh doanh. Khi còn làm nhân viên, đã có bộ phận khác lo việc tìm khách hàng, ký hợp đồng, tính toán tài chính. Nhưng ra ngoài làm tự do, freelancer buộc phải tự xây dựng thương hiệu cá nhân, biết marketing bản thân và đàm phán giá trị công việc. Nếu chỉ loay hoay với chuyên môn mà không có kỹ năng kinh doanh, freelancer dễ rơi vào cảnh vừa vất vả vừa thu nhập thấp.

"Đừng bao giờ cạnh tranh bằng giá rẻ" , Mai Phương chia sẻ. Cô cho rằng nhận job với mức giá thấp để lấy kinh nghiệm là sai lầm. Điều đó khiến thị trường bị phá giá, chính freelancer cũng bị cuốn vào vòng luẩn quẩn, mãi chạy theo những công việc nhỏ lẻ mà không phát triển nổi. Thay vào đó, cần tập trung xây dựng chất lượng dịch vụ, khẳng định giá trị để khách hàng sẵn sàng trả đúng mức.

Nguyễn Tâm (27 tuổi, TP.HCM), người từng 3 năm làm freelancer rồi quay lại công sở, cho rằng công việc tự do vẫn rất tiềm năng, nhưng cần bước đi đúng đắn. "Theo mình, các bạn nên thử làm freelancer như một nghề tay trái trong 1-2 năm đầu. Vừa làm văn phòng, vừa làm freelance để có thêm thu nhập, vừa học cách quản lý công việc. Khi nào thu nhập từ freelance bằng hoặc hơn lương văn phòng mà lại ít tốn thời gian hơn, hãy tính chuyện chuyển hẳn. Làm vậy sẽ an toàn và giảm rủi ro", anh nói.

Ngoài ra, freelancer cũng cần chuẩn bị tâm lý cho sự cô đơn nghề nghiệp. Làm việc tự do đồng nghĩa với việc ít có đồng nghiệp kề vai sát cánh. Giao tiếp chủ y ếu qua email, tin nhắn hay video call khiến không ít người cảm thấy bức bí, thiếu động lực. "Có những ngày mình làm từ sáng tới đêm mà chỉ quanh quẩn trong phòng, không nói chuyện với ai ngoài khách hàng. Cảm giác rất cô đơn, khác hẳn không khí nơi văn phòng", Thế Anh nhớ lại.

Bên cạnh những kỹ năng mềm, tài chính cá nhân cũng là một yếu tố quan trọng. Thu nhập freelancer không ổn định, vì vậy cần có khoản dự phòng ít nhất 6 tháng chi phí sinh hoạt trước khi nghỉ việc toàn thời gian. Nhiều người vì thiếu chuẩn bị nên rơi vào cảnh chạy việc bằng mọi giá, nhận job giá rẻ, dẫn đến bào mòn sức lực.

Freelancer không hề là một "con đường trải hoa hồng". Nó yêu cầu sự chuẩn bị toàn diện, cả về năng lực, tài chính lẫn tâm lý. Như lời Nguyễn Tâm chia sẻ: "Tự do không bao giờ miễn phí, cái giá bạn phải trả là kỷ luật gấp nhiều lần và áp lực gấp nhiều lần. Nếu chưa sẵn sàng, cứ làm văn phòng trước để tích lũy vốn liếng và trải nghiệm".