Giá nhà Hà Nội

Cái khó của Hà Nội và của hầu hết địa phương khác nằm ở chỗ: vừa muốn tăng thu từ đất, vừa muốn hạ giá nhà. Song hai mục tiêu này triệt tiêu lẫn nhau.

Hai mục tiêu ngược chiều

Giá đất cao nhất ở Hà Nội được đề xuất vượt 702 triệu đồng/m². Ở vùng ven, mức tăng còn dữ dội hơn: bình quân 25–26% so với bảng giá hiện hành, có nơi vượt 64 triệu đồng/m². Dự thảo bảng giá đất mới chia Thủ đô thành 17 khu vực, và chính nó đang tạo thêm một nghịch lý: làm sao giảm giá nhà, khi chi phí đầu vào lại được Nhà nước chính thức nâng lên?

Chỉ trong 9 tháng đầu năm 2025, Hà Nội thu 82.800 tỷ đồng tiền sử dụng đất – vượt 72,6% dự toán, gấp 2,6 lần cùng kỳ năm trước. Đó là “nguồn thu dễ”, đem lại thành tích ngắn hạn, nhưng cũng chính là gánh nặng dài hạn cho nền kinh tế: tiền sử dụng đất, thuế, lệ phí đều tăng, đẩy chi phí đầu tư lên cao. Mọi nỗ lực “bình ổn giá nhà” trở nên vô nghĩa, bởi chính cơ chế đang khiến giá nhà bị đẩy lên.

Cái khó của Hà Nội – và của hầu hết địa phương – nằm ở chỗ: vừa muốn tăng thu từ đất, vừa muốn hạ giá nhà. Hai mục tiêu này triệt tiêu lẫn nhau. Khi giá đất được nâng lên, tiền sử dụng đất – chiếm 20–30% giá thành căn hộ – lập tức đội lên. Khi ấy, “hạ giá nhà” chỉ còn là khẩu hiệu.

Một chuyên gia bất động sản chỉ ra một mắt xích khác của vòng luẩn quẩn này: nhiều dự án mất 10–15 năm để hoàn tất thủ tục, trong khi vốn vay ngân hàng vẫn phải trả lãi đều đặn. Chậm 10 năm đồng nghĩa chi phí vốn phình gấp đôi. Nếu thủ tục rút xuống 2–3 năm, dòng tiền sẽ quay vòng nhanh, lãi vay giảm, chi phí dự án cũng hạ theo.

Nhưng khi thủ tục vẫn “chậm như rùa”, còn bảng giá đất thì tăng như “tên lửa”, mọi mục tiêu kiểm soát giá nhà đều vỡ vụn.

Dòng tiền đổ vào đất

Đến cuối năm 2024, chênh lệch giữa huy động và tín dụng vượt 1 triệu tỷ đồng – mức kỷ lục. Theo Báo cáo Cập nhật Kinh tế Việt Nam tháng 9/2025 của World Bank, hoạt động cho vay được đẩy mạnh khiến cho thanh khoản bị thu hẹp, nâng tỷ lệ dư nợ vay so tiền gửi vượt 100% ở nhiều ngân hàng. Tình huống này cho thấy, người dân tìm kênh đầu tư khác có lợi suất cao hơn lãi suất – đang rẻ nhất trong nhiều năm nay - trong đó bất động sản là lựa chọn số một.

Theo Ngân hàng Nhà nước, đến 31/7/2025, dư nợ tín dụng bất động sản vượt 4 triệu tỷ đồng, tăng gần 17% chỉ sau bảy tháng, chiếm 23,68% tổng dư nợ nền kinh tế. Lãi suất thực rẻ, tiền rẻ khiến dòng tiền chảy vào đất. Nhà đầu tư và doanh nghiệp cùng lao vào “trú ẩn” ở tài sản tưởng chừng an toàn nhất.

Nhưng khi vốn rẻ không đi vào sản xuất, mà dồn vào đất, nền kinh tế trở nên méo mó. Tiền chảy vào đất không tạo ra hàng hóa, không tăng năng suất, chỉ làm giá đất tăng và kéo giá nhà lên theo.

Nhiều nguyên nhân

Luật Đất đai 2024 được kỳ vọng sẽ tiệm cận nguyên tắc thị trường, nhưng chính nó lại làm bùng nổ giá đất. Lần đầu tiên, các địa phương được yêu cầu xây dựng bảng giá “sát với giá thị trường”. Kết quả: trong vòng một năm, giá đất ở Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Hải Phòng đồng loạt tăng mạnh, có nơi gấp đôi, gấp ba.

Nhưng “giá thị trường” là giá nào? Ở nhiều nơi, đó là giá được thổi lên từ vài cuộc đấu giá bất thường, hay những lô đất bị đầu cơ thao túng. Khi giá đất hành chính lại được lấy từ giá đầu cơ, thị trường trở nên méo mó: doanh nghiệp làm dự án, người dân tách thửa hay xin phép xây nhà đều phải chịu chi phí đất đai cao ngất.

Nguồn thu ngân sách từ đất phình ra, nhưng đổi lại là rủi ro tài khóa dài hạn và gánh nặng cho toàn xã hội. Khi đất trở thành công cụ thu ngắn hạn, thay vì nguồn lực phát triển, nền kinh tế bị kéo lùi.

Hà Nội mỗi năm tăng thêm khoảng 200.000 dân – tương đương dân số một huyện lớn. Nhu cầu nhà ở tăng mạnh, nhưng nguồn cung lại nghẽn. 5 năm qua, thành phố cấp phép rất ít dự án mới; có năm chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Cầu tăng, cung co hẹp – quy luật kinh tế đơn giản ấy khiến giá căn hộ từ mức 18–25 triệu đồng/m² (2014–2015) nay đã vượt 75 triệu đồng/m² (2024), thậm chí lên đến 150–200 triệu đồng/m² tại nhiều dự án trung tâm.

Thủ tục pháp lý kéo dài, tâm lý “sợ sai” trong bộ máy khiến hàng trăm dự án bị treo, hàng trăm nghìn tỷ đồng vốn xã hội hóa bị mắc kẹt. Khi cung không thể mở rộng, thị trường bị đẩy vào thế độc quyền tự nhiên: giá chỉ có thể tăng.

Giá đất tăng, người đầu cơ hưởng lợi, ngân sách địa phương cũng “bội thu”. Nhưng chi phí cuối cùng lại rơi vào doanh nghiệp và người dân.

Phá bẫy tín dụng và đất đai

Giá nhà không thể hạ chỉ bằng lời kêu gọi. Nó đòi hỏi hai cải cách song hành: tín dụng và đất đai.

Về tiền tệ, cần phân luồng tín dụng rõ ràng – siết chặt cho vay đầu cơ, nhưng mở rộng cho sản xuất và nhà ở xã hội. Giám sát tín dụng ngầm, ổn định tỷ giá, kiểm soát cung tiền để giảm tâm lý “ôm đất giữ tiền”.

Về đất đai, cần xây dựng cơ sở dữ liệu giá đất quốc gia, loại bỏ cơ chế “định giá bằng đấu giá”, tách bạch giữa giá tính thuế – phí và giá bồi thường, và giảm sự lệ thuộc của ngân sách vào đất. Phải phát triển quỹ đất cho nhà ở xã hội, giúp người thu nhập thấp có cơ hội an cư. Ở Việt Nam, việc này làm không khó vì chúng ta là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nơi đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý.

Khi thể chế được cải cách đủ mạnh và đồng bộ, đất sẽ trở lại đúng vị trí – nguồn lực cho phát triển, không phải gánh nặng chi phí; tín dụng sẽ chảy vào sản xuất, không đổ vào bong bóng; và giấc mơ an cư của hàng triệu người dân Hà Nội mới có thể trở thành hiện thực.