Gaza đứng trước nguy cơ biến thành 'Lebanon 2.0'?

Những đợt tấn công gần như hàng ngày của Israel giờ đây trở thành điều bình thường mới ở Lebanon, bất chấp lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah ký kết cách đây một năm.

Khi lệnh ngừng bắn mong manh có hiệu lực ở Dải Gaza hôm 13/10, Israel vẫn không ngừng không kích miền Nam Lebanon.

Ngày 11/10, vụ không kích vào một doanh nghiệp thiết bị xây dựng đã khiến một người thiệt mạng, 7 người bị thương và phá hủy hàng triệu USD máy ủi và máy xúc. Sự kiện này sẽ là một điều bất thường ở hầu hết quốc gia không có chiến tranh. Tuy nhiên, những đợt tấn công gần như hàng ngày của Israel đã trở thành điều bình thường mới ở Lebanon bất chấp lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah cách đây 11 tháng.

Một số người nhận thấy Gaza có khả năng rơi vào viễn cảnh giống Lebanon. Hôm 19/10, Israel lại tấn công Gaza với cáo buộc Hamas bắn vào quân đội nước này.

Mona Yacoubian - Giám đốc chương trình Trung Đông tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế - mô tả tình hình tại Lebanon “có thể là tương lai của Gaza, khi lực lượng Israel đánh phá bất cứ khi nào họ cho là có mối đe dọa mà không cần nối lại hoàn toàn xung đột”.

Một lệnh ngừng bắn không rõ ràng

Xung đột mới nhất giữa Israel và Hezbollah bắt đầu một ngày sau khi Hamas tấn công Israel hôm 7/10/2023. Hezbollah, chủ yếu ở miền Nam Lebanon, đã bắn rocket vào Israel để ủng hộ Hamas và người Palestine. Israel đáp trả bằng không kích và pháo kích. Giao tranh nhỏ lẻ đã leo thang thành xung đột toàn diện vào tháng 9/2024.

Lệnh ngừng bắn ngày 27/11/2024 yêu cầu Lebanon ngăn chặn các nhóm vũ trang tấn công Israel và Israel phải dừng hành động quân sự tại Lebanon. Thỏa thuận này cho phép Israel và Lebanon "tự vệ" mà không nêu rõ chi tiết.

Cả hai có thể báo cáo vi phạm cho ủy ban giám sát gồm Mỹ, Pháp, Israel, Lebanon và Lực lượng gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc (UNIFIL), nhưng thỏa thuận không rõ ràng về khả năng thực thi. Trên thực tế, Israel phần lớn tự thực thi, khi khẳng định các đợt không kích nhằm vào nhân sự, cơ sở vật chất và vũ khí của Hezbollah.

Lực lượng cứu hỏa và phòng vệ dân sự dập tắt đám cháy sau cuộc tấn công của Israel hôm 16/10. Ảnh: Anadolu Agency.

Israel muốn ngăn chặn Hezbollah khôi phục sau khi suy yếu nghiêm trọng, còn Lebanon cho rằng những đợt tấn công này đang cản trở nỗ lực thuyết phục Hezbollah giải giáp vũ khí. Lebanon cũng nhấn mạnh những đợt không kích của Israel thường gây thương vong dân thường và phá hủy cơ sở hạ tầng không liên quan tới Hezbollah.

Bộ Y tế Lebanon báo cáo hơn 270 người thiệt mạng và khoảng 850 người bị thương do các hành động quân sự của Israel kể từ khi ngừng bắn. Tính đến ngày 9/10, Văn phòng Nhân quyền Liên Hợp Quốc xác nhận 107 người thiệt mạng là dân thường hoặc không tham chiến. Trong khi đó, không có người Israel nào thiệt mạng do hỏa lực Lebanon kể từ lệnh ngừng bắn.

Từ ngày 27/11/2024 đến giữa tháng 10, UNIFIL phát hiện 100 đợt không kích và khoảng 950 quả đạn pháo được bắn từ Israel vào Lebanon. Trong cùng thời gian, UNIFIL báo cáo có 21 quả đạn pháo được bắn từ Lebanon về phía Israel. Hezbollah nhận trách nhiệm một vụ tấn công.

“Chúng tôi đã làm gì sai?”

Sau vụ không kích ngày 11/10 tại Msayleh, quân đội Israel tuyên bố đã tấn công "các thiết bị kỹ thuật phục vụ tái thiết cơ sở hạ tầng khủng bố ở miền nam Lebanon". Chính quyền Lebanon, Hezbollah và chủ sở hữu thiết bị đều bác bỏ điều này.

“Tất cả người dân Lebanon, từ mọi giáo phái khác nhau, đều đến mua hàng của chúng tôi. Chúng tôi đã làm gì sai?”, chủ sở hữu doanh nghiệp Ahmad Tabaja nói.

Tổng thống Lebanon Joseph Aoun lên án “các hành vi trắng trợn nhắm vào các cơ sở quân sự”, còn Chủ tịch Quốc hội Nabih Berri cáo buộc Israel tìm cách ngăn cản cộng đồng tái thiết. Lebanon đã gửi đơn khiếu nại lên Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.

Vài ngày sau, Israel lại tấn công một nhà máy xi măng và một mỏ đá với cáo buộc quen thuộc.

Hồi tháng 9, một cuộc không kích khác đánh trúng một xe máy và một ôtô chở cả gia đình tại Bint Jbeil. Vụ việc đã khiến người đi xe máy cùng Shadi Charara và ba người con thiệt mạng, trong khi vợ và con gái lớn thương nặng.

“Anh trai tôi là dân thường, vợ con anh ấy cũng vậy, họ không liên quan gì tới chính trị”, người thân Shadi Charara chia sẻ.

Quân đội Israel thanh minh họ đang nhắm vào một chiến binh Hezbollah nhưng không nêu chi tiết, đồng thời thừa nhận có dân thường thiệt mạng.

Ngay cả khi mục tiêu là thành viên Hezbollah, hành động quân sự của Israel vẫn gây tranh cãi.

Đầu tháng 10, Israel dùng máy bay không người lái nhắm vào Hassan Atwi - một nhân vật chủ chốt trong Đơn vị Phòng không Hezbollah. Vụ việc khiến Atwi cùng vợ thiệt mạng. Song đáng chú ý, Atwi đã bị mù từ vụ nổ máy nhắn tin, và Hezbollah cho biết ông không còn giữ vai trò quân sự nào kể từ khi mất thị lực.

Người dân kiểm tra khu phức hợp sản xuất xi măng bị phá hủy sau không kích của Israel tại Ansar, Lebanon hôm 17/10. Ảnh: Tân Hoa Xã.

Hezbollah được thành lập năm 1982, với sự hậu thuẫn của Iran, để chống lại sự chiếm đóng của Israel ở miền Nam Lebanon thời điểm đó. Israel rút quân vào năm 2000, còn Hezbollah đã phát triển thành một trong những nhóm vũ trang phi nhà nước hùng mạnh nhất khu vực.

Năm 2006, Hezbollah và Israel xung đột khoảng một tháng. Trong 17 năm tiếp theo, hai bên “căng thẳng trong bình tĩnh, chủ yếu là răn đe lẫn nhau”, Nicholas Blanford - thành viên cấp cao chương trình Trung Đông thuộc Hội đồng Đại Tây Dương - cho biết.

Việc tấn công trực diện Lebanon được ngầm hiểu là nằm ngoài giới hạn. Cả hai bên đều muốn tránh xung đột trực tiếp. Giờ đây, mọi chuyện đã thay đổi. Mặc dù ông Blanford cho rằng Hezbollah vẫn có thể giáng đòn vào Israel, “tính răn đe của nhóm đã bị phá vỡ”.

Hồi tháng 9, Mohammad Fneish - quan chức chính trị Hezbollah - cho biết viễn cảnh chung sống giữa bom đạn hàng ngày của Israel là “không thể chấp nhận được”. Tuy nhiên, Hezbollah chủ yếu kêu gọi chính phủ Lebanon gây áp lực lên Israel bằng “khả năng chính trị, ngoại giao hoặc nhiều biện pháp khác”.

“Nếu tình hình tiếp tục diễn biến phức tạp, giới lãnh đạo đang xem xét vấn đề và mọi lựa chọn đều bỏ ngỏ”, ông nói thêm.

Nhà phân tích Yacoubian nhận định tình hình tại Lebanon sẽ không sớm thay đổi, trừ khi có đột phá trong đàm phán do Mỹ làm trung gian. Bà cho biết với lệnh ngừng bắn ở Gaza, sự khác biệt có thể nằm ở vai trò quan trọng của các bên trung gian khác là Qatar, Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ.