'Gánh nặng bệnh tim mạch đang chuyển từ nước giàu sang nước nghèo'

Thông tin được GS.TS Phạm Mạnh Hùng, Phó Chủ tịch Hội Tim mạch học Việt Nam, đưa ra tại Hội nghị khoa học Tim mạch Toàn quốc, diễn ra ngày 18-19/10 tại Hà Nội, quy tụ gần 2.000 chuyên gia trong nước và quốc tế.

"Bệnh tim mạch không còn là vấn đề của riêng các quốc gia phát triển mà đã dịch chuyển gánh nặng sang các nước có thu nhập thấp và trung bình", giáo sư Hùng nhấn mạnh.

Thống kê cho thấy số ca mắc bệnh lý này đã tăng gấp đôi trong 30 năm qua và vẫn là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu thế giới. Mỗi năm, gần 19 triệu người chết vì bệnh tim mạch, chiếm hơn 30% tổng số ca tử vong toàn cầu. Con số này cao gấp 10 lần số người chết do Covid-19 vào đỉnh dịch năm 2020. Thiệt hại kinh tế toàn cầu ước tính hơn một nghìn tỷ USD mỗi năm, gồm chi phí y tế và tổn thất năng suất lao động.

Tại Việt Nam, một quốc gia thu nhập trung bình thấp, gánh nặng bệnh tim mạch cũng gia tăng nhanh chóng. Các bệnh lý do xơ vữa động mạch chiếm 65% tổng số ca bệnh. Trong đó, bệnh mạch vành và đột quỵ là hai nguyên nhân gây tử vong hàng đầu với khoảng 200.000 ca mỗi năm, tương đương 1/3 tổng số ca tử vong toàn quốc.

Giáo sư Hùng nhận định, tốc độ gia tăng này là minh chứng cho "sự bùng phát thầm lặng của một đại dịch không lây nhiễm", và là một trong những thách thức phát triển lớn nhất của thế kỷ 21.

Gánh nặng từ căn bệnh này đang tạo áp lực lớn lên công tác phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị. Tuy nhiên, nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, vẫn tập trung nguồn lực vào điều trị giai đoạn muộn thay vì phòng ngừa sớm. Các chính sách y tế công cộng về chế độ ăn, kiểm soát thuốc lá, giảm muối và hoạt động thể lực còn thiếu nhất quán hoặc chưa được thực thi hiệu quả.

Bên cạnh đó, hạ tầng y tế và nguồn nhân lực chưa đáp ứng kịp nhu cầu. Việt Nam hiện chỉ có dưới 2.000 bác sĩ chuyên khoa tim mạch thực thụ trên 100 triệu dân, trong khi các tiến bộ khoa học kỹ thuật trong chuyên ngành phát triển nhanh chóng nhưng khả năng tiếp cận còn nhiều hạn chế.

Tại hội nghị, các chuyên gia cho rằng để giảm gánh nặng bệnh tim mạch, cần một chiến lược phòng ngừa toàn cầu tích hợp. Cụ thể là phòng ngừa nguyên phát và tiên phát sớm từ tuổi thơ, qua giáo dục sức khỏe cộng đồng. Thúc đẩy chính sách toàn cầu giảm yếu tố nguy cơ: giảm muối, loại bỏ chất béo trans, kiểm soát ô nhiễm, hạn chế thực phẩm siêu chế biến. Ứng dụng công nghệ tiên tiến như phân tích dữ liệu lớn (AI) và tính toán nguy cơ cá thể hóa, liệu pháp gen (siRNA, CRISPR) cho nhóm nguy cơ cao.

Còn người dân được khuyến cáo khống chế được yếu tố nguy cơ là tăng huyết áp, béo phì, rối loạn mỡ máu. Bên cạnh đó là thay đổi lối sống như thường xuyên vận động, chế độ ăn lành mạnh, tránh dầu mỡ, thức ăn chế biến sẵn, hạn chế stress và cai thuốc lá.

Lê Nga