Gan nhiễm mỡ 'gõ cửa' người trẻ

Bệnh gan nhiễm mỡ vốn gắn với tuổi trung niên nhưng lại đang ngày càng trẻ hóa. Nhiều người trẻ mới 20-30 tuổi đã bị gan nhiễm mỡ, thậm chí có không ít trẻ em cũng đã bị gan nhiễm mỡ.

Trong quá trình xét nghiệm tiền phẫu trước khi cắt amiđan tại một bệnh viện ở TP.HCM, một bé trai 9 tuổi được phát hiện men gan tăng cao gấp 5-6 lần mức bình thường, nên phải hoãn mổ.

Điều trị bệnh gan nhiễm mỡ ngày càng tăng

Gia đình đã đưa bé đến phòng khám của Trường đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch để điều trị. Bác sĩ xác định bé bị bệnh gan nhiễm mỡ liên quan rối loạn chức năng chuyển hóa tên gọi mới thay thế cho gan nhiễm mỡ không do rượu, bệnh gan liên quan đến rối loạn chuyển hóa, đặc biệt là béo phì, đái tháo đường type 2, tăng mỡ máu...

Theo lời người mẹ, bé nặng hơn 50kg dù mới 9 tuổi, có thói quen ăn nhiều thịt, rất ít rau, thường xuyên uống nước ngọt, chơi điện thoại nhiều giờ liền mỗi ngày, hầu như rất ít
vận động.

Bà Trần Thị Khánh Tường - trưởng khoa y Trường đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch - cho biết: "Hiện nay không chỉ người lớn mà nhiều trẻ em đã mắc bệnh gan này liên quan đến dư cân và béo phì. 

Nếu không được chẩn đoán và can thiệp, trẻ có thể gặp các biến chứng nghiêm trọng về gan như xơ gan, ung thư gan sau 20-30 năm và các bệnh lý tim mạch. Phụ huynh nên chú ý đến chế độ dinh dưỡng và lối sống của trẻ".

Ông Võ Hồng Minh Công, phó giám đốc Bệnh viện Nhân dân Gia Định TP.HCM, cho biết thời gian gần đây, Bệnh viện Nhân dân Gia Định TP.HCM ghi nhận số lượng bệnh nhân đến khám, phát hiện và điều trị gan nhiễm mỡ ngày càng tăng. 

Theo thống kê và chia sẻ từ các bác sĩ chuyên khoa, gan nhiễm mỡ không còn là bệnh lý hiếm gặp mà đang trở thành vấn đề sức khỏe cộng đồng, chiếm khoảng 30% dân số trưởng thành. Đáng chú ý, bệnh gan nhiễm mỡ thường gặp ở nhóm từ 40 tuổi trở lên. 

Tuy nhiên, xu hướng bệnh xuất hiện ở những người trẻ hơn, thậm chí ở nhóm 20-30 tuổi cũng đang gia tăng.

Theo TS Minh Công, bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu mà thường liên quan chế độ ăn uống. Một số nguyên nhân chính gồm thừa cân, béo phì, đái tháo đường type 2, rối loạn mỡ máu (tăng cholesterol, triglycerides), chế độ ăn nhiều thịt đỏ, chất béo, đồ ngọt, thức ăn nhanh, lạm dụng rượu bia, ít hoạt động thể lực. 

Xu hướng xã hội hiện đại với nhiều thực phẩm chế biến sẵn, đồ uống ngọt và cường độ làm việc căng thẳng nhưng ít vận động gây tỉ lệ mắc bệnh ngày càng cao.

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu nguy hiểm không kém

PGS Khánh Tường cho hay có 2 nhóm nguyên nhân chính gây gan nhiễm mỡ. Đó là do rượu bia và không do rượu. Với nhóm nguyên nhân thứ 2, trước đây gọi là bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, còn nay được gọi là bệnh gan nhiễm mỡ liên quan rối loạn chức năng chuyển hóa liên quan đến béo phì, đái tháo đường type 2, rối loạn mỡ máu.

Bệnh gan nhiễm mỡ liên quan rối loạn chuyển hóa ngày càng nhiều do tỉ lệ dư cân, béo phì, rối loạn chuyển hóa và đái tháo đường ngày càng cao. Hiện nay, bệnh gan nhiễm mỡ liên quan rối loạn chức năng chuyển hóa chiếm khoảng 25% trên toàn thế giới. 

Ở Việt Nam, xu hướng này ngày càng rõ trong cả người lớn và trẻ em do chế độ ăn dư năng lượng, ít vận động, đô thị hóa và lối sống kiểu phương Tây làm gia tăng các yếu tố nguy cơ của bệnh lý này.

Lúc đầu khi bị gan nhiễm mỡ, cơ thể thường không có biểu hiện gì. Đa số người bệnh phát hiện gan nhiễm mỡ tình cờ qua siêu âm bụng. Một số người thấy mệt mỏi, đầy bụng, tức nhẹ vùng gan nhưng không đặc hiệu.

Khi phát hiện gan nhiễm mỡ, nay được gọi là bệnh gan nhiễm mỡ, nếu bỏ qua không đi khám bác sĩ để tìm nguyên nhân và điều trị thì bệnh gan này có thể tiến triển viêm gan nhiễm mỡ, xơ hóa gan, xơ gan và ung thư gan. 

Đối với bệnh gan nhiễm mỡ liên quan rối loạn chuyển hóa, ngoài các hậu quả ở gan, bệnh gan này làm tăng nguy cơ bị bệnh tim mạch (nhồi máu cơ tim, đột quỵ - là nguyên nhân tử vong hàng đầu, bệnh thận mạn, đái tháo đường type 2 và các loại ung thư ngoài gan, như ung thư đại tràng, ung thư giáp, ung thư vú,
ung thư tụy...

Nhiều quan điểm sai trong điều trị gan nhiễm mỡ

PGS Khánh Tường lưu ý đối với bệnh gan nhiễm mỡ do rượu, quan trọng nhất là phải ngưng uống rượu bia tuyệt đối. Còn đối với bệnh gan nhiễm mỡ liên quan rối loạn chuyển hóa, mục tiêu điều trị là kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ như ổn định đường huyết, huyết áp, mỡ máu...; mục tiêu đối với gan là giảm mỡ gan, tình trạng viêm gan, xơ hóa gan hay xơ gan do nhiễm mỡ, đồng thời tầm soát bệnh lý tim mạch và biến chứng ngoài gan.

Các biện pháp điều trị gồm giảm cân, tối thiểu là 5%, nếu giảm 7-10% trọng lượng cơ thể giúp cải thiện rõ rệt tình trạng viêm gan, xơ hóa gan do nhiễm mỡ. Kể cả người không mập, giảm cân cũng có lợi.

Chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải (Mediterranean diet) ăn nhiều rau xanh, trái cây, cá, ngũ cốc nguyên cám, hạn chế đường, chất béo bão hòa, đồ ăn siêu chế biến, tăng vận động thể lực ít nhất 150-300 phút/tuần. Kiểm soát bệnh nền như đái tháo đường, rối loạn mỡ, tăng huyết áp. Điều trị giảm tình trạng viêm gan, xơ hóa gan do nhiễm mỡ.

Trong thực tế khi phát hiện bị gan nhiễm mỡ nhiều người bệnh có quan niệm sai, điều trị sai. Không ít người cho rằng chỉ cần uống thuốc bổ gan là đủ. Trong khi thay đổi lối sống mới là nền tảng điều trị. Thuốc bổ gan không giúp giảm mỡ hay ngăn biến chứng.