'Gà con sặc sỡ' và bi kịch tuổi thơ nhuốm máu ở Mexico

Giữa xã hội Mexico bị tổn thương bởi ma túy và bạo lực, hàng nghìn trẻ em trở thành “chiến binh” bất đắc dĩ cho các băng đảng, đổi tuổi thơ lấy sự tồn tại.

Sol vẫn còn nhớ rõ lần đầu tiên cô ra tay giết người cho một băng đảng ma túy Mexico: một vụ bắt cóc cùng vài thiếu niên khác, dần biến tướng thành tra tấn rồi kết thúc bằng án mạng. Khi đó, cô chỉ mới 12 tuổi.

Sol gia nhập băng đảng vài tháng trước đó, sau khi bị lôi kéo bởi một người quen trong lúc đang bán hoa hồng bên lề đường, trước một quán bar địa phương. Ban đầu cô chỉ làm nhiệm vụ cảnh giới, nhưng thăng tiến rất nhanh.

Các tay trùm thích sự nhiệt tình non nớt của cô khi học các kỹ năng mới, sự trung thành tuyệt đối và quan trọng hơn cả - việc cô còn là trẻ vị thành niên giúp tránh được những bản án nặng nề nếu bị bắt.

“Tôi làm theo mệnh lệnh của ông trùm một cách mù quáng”, Sol, nay 20 tuổi, chia sẻ với Reuters từ một trung tâm hồi phục ở miền Trung Mexico, nơi cô đang cố gắng làm lại cuộc đời. “Tôi từng nghĩ họ yêu thương mình”.

Sol từ chối tiết lộ đã giết bao nhiêu người trong thời gian tham gia băng đảng. Cô cho biết đã nghiện methamphetamine từ năm 9 tuổi. Đến năm 16 tuổi, cô bị bắt vì tội bắt cóc - cũng là tiền án duy nhất, và bị giam giữ 3 năm tại trại cải huấn thiếu niên, theo lời luật sư của cô.

Chiến lược chiêu mộ trẻ em của các băng đảng

Theo các chuyên gia an ninh, những đứa trẻ như Sol là nạn nhân của một chiến lược có chủ đích từ các tổ chức tội phạm Mexico. Chúng khai thác khao khát được công nhận và cảm giác thuộc về tập thể để lôi kéo trẻ vào hàng ngũ.

Trong tiếng lóng của băng đảng, những đứa trẻ này được gọi là “pollitos de colores” tức “những con gà con sặc sỡ”, ám chỉ những chú gà non được nhuộm màu độc hại rồi bày bán ở các hội chợ Mexico: rẻ tiền, rực rỡ và chóng tàn.

Phỏng vấn 10 sát thủ trẻ đang hoạt động, 6 người từng tham gia, cùng 4 nhân vật cấp cao trong các băng đảng, tất cả đều xác nhận xu hướng chiêu mộ và huấn luyện sát thủ nhí ngày càng phổ biến.

Trên Facebook và TikTok, nhiều người chia sẻ hình ảnh cầm súng trường, có người đội mũ lưỡi trai in hình chú gà hoạt hình bắn súng tự động - biểu tượng của “gà con sặc sỡ”. Họ đều trong độ tuổi từ 14-17.

Các băng nhóm tội phạm tại Mexico chiêu mộ trẻ em để tham gia băng đảng của mình với lý do dễ sai bảo và tránh được bản án nếu bị bắt.

Phần lớn cho biết được người thân hoặc bạn bè lôi kéo tham gia, chủ yếu vì muốn cảm thấy mình thuộc về một cộng đồng nào đó. Họ thường lớn lên trong các gia đình tan nát vì bạo lực và ma túy, bản thân cũng nghiện các chất như cocaine hay methamphetamine.

“Mình tham gia là coi như đã ký giấy tử. Nhưng cũng đáng mà”, một sát thủ 14 tuổi giấu tên chia sẻ. Giờ em không còn đói khát và cảm thấy mình có một gia đình.

Tại trung tâm hồi phục, Isabel, 19 tuổi, cũng là một cựu sát thủ trẻ, đang điều trị chứng trầm cảm nặng và sang chấn tâm lý. Cô kể bị người chú ruột chiêu mộ từ năm 14 tuổi. Sau khi cùng chú sát hại một giáo viên cũ từng cưỡng hiếp cô, hai người trở thành tình nhân dù ông ta hơn cô tới 20 tuổi.

Isabel có thai nhưng sau đó bị sẩy, cô nghĩ là do nghiện ma túy nặng. Cô đã xóa hình xăm tên người chú, nhưng vẫn giữ một hình bóng vô diện của ông ta trên cơ thể.

Trong khi đó, những đứa trẻ nhỏ tuổi nhất thường chỉ được giao nhiệm vụ đơn giản như đưa tin nhắn hay làm cảnh giới. Nhưng sự ngoan ngoãn và dễ uốn nắn khiến chúng sớm trở thành tài sản quý giá. Theo một thành viên băng đảng, khi lên 8 tuổi, nhiều em đã biết sử dụng súng và có thể giết người.

Dù có nét tương đồng với trẻ em lính ở Sudan hay Syria, nhưng các băng đảng Mexico khác biệt ở mục tiêu lợi nhuận và ảnh hưởng văn hóa sâu rộng. Những vụ sát thủ nhí cũng đã xuất hiện tại các quốc gia khác như Thụy Điển.

“Những đứa trẻ này chỉ là vật thế mạng, bị lợi dụng, rồi cuối cùng chỉ chờ cái chết”, bà Gabriela Ruiz, chuyên gia về thanh thiếu niên tại Đại học Tự trị Quốc gia Mexico, nhận định.

Chính sách thất bại, hệ thống bỏ rơi

Dù 15 chuyên gia và người trong giới xác nhận tình trạng trẻ em bị chiêu mộ ngày càng nhiều, việc thiếu dữ liệu cụ thể khiến rất khó theo dõi và kiểm soát.

Cơ quan Lao động Quốc tế Mỹ ước tính có khoảng 30.000 trẻ em đã gia nhập các nhóm tội phạm ở Mexico. Các tổ chức vận động cho rằng số trẻ dễ bị tổn thương và có nguy cơ bị chiêu mộ có thể lên tới 200.000. Dù chưa rõ mức độ biến động qua thời gian, các chuyên gia nhận định lứa tuổi chiêu mộ đang ngày càng thấp hơn.

Một báo cáo của chính phủ Mexico công bố năm ngoái cho thấy trẻ từ 6 tuổi đã bị lôi kéo vào các tổ chức tội phạm. Báo cáo cũng nhấn mạnh vai trò ngày càng lớn của công nghệ, từ trò chơi điện tử đến mạng xã hội, trong việc dụ dỗ trẻ em.

Theo đó, 70% thanh thiếu niên bị cuốn vào các băng đảng lớn lên trong môi trường bạo lực cực đoan.

Các tổ chức vận động cho rằng con số trẻ em dễ bị tuyển mộ vào các băng đảng tại Mexico có thể lên tới 200.000.

Năm 2021, giới chức Mexico chặn đứng ba thiếu niên tuổi từ 11 đến 14 ở bang Oaxaca lúc các em chuẩn bị gia nhập băng đảng sau khi bị chiêu mộ qua trò chơi điện tử bạo lực “Free Fire”.

Lực lượng Vệ binh Quốc gia sau đó ban hành hướng dẫn sử dụng trò chơi điện tử an toàn, trong khi Hạ viện Mexico đang xem xét dự luật hình sự hóa việc tôn vinh tội phạm trong âm nhạc, truyền hình và trò chơi.

“Chúng tôi chứng kiến ngày càng nhiều nhóm tội phạm lôi kéo cả những đứa trẻ còn rất nhỏ”, bà Dulce Leal, giám đốc tổ chức Reinserta - chuyên hỗ trợ trẻ em là nạn nhân của tội phạm có tổ chức, cho biết. Bà nói xu hướng này đi kèm với việc sử dụng các công nghệ mới, như trò chơi có tích hợp hệ thống nhắn tin.

Năm 2021, Ủy ban Nhân quyền Liên Mỹ đã kêu gọi Mexico chống lại tình trạng tuyển mộ trẻ em sau khi xuất hiện thông tin trẻ ở bang Guerrero gia nhập lực lượng tự vệ cộng đồng để đối đầu với các băng đảng.

Dù chính phủ cựu Tổng thống Andres Manuel Lopez Obrador và người kế nhiệm Claudia Sheinbaum đều tuyên bố tập trung vào giải quyết căn nguyên xã hội của bạo lực do băng đảng gây ra thông qua các chương trình phòng ngừa nhưng theo các chuyên gia, tiến triển vẫn gần như bằng không. Hiện cũng không có chương trình nào đặc biệt nhằm giải cứu các em nhỏ đã bị chiêu mộ.

Một phần nguyên nhân là Mexico chưa có luật hình sự rõ ràng cấm tuyển trẻ em vào các tổ chức tội phạm. Vấn đề lao động trẻ em cũng là một mảng tối rộng lớn hơn.

Dữ liệu chính thức gần nhất vào năm 2022 cho biết có tới 3,7 triệu trẻ em từ 5 đến 17 tuổi đang lao động, chiếm khoảng 13% nhóm tuổi này ở Mexico. Theo luật, trẻ em có thể làm việc từ 15 tuổi nếu có sự đồng thuận bằng văn bản của phụ huynh và đáp ứng một số điều kiện nhất định.

Chạy trốn khỏi cái chết

Daniel mới 16 tuổi khi bị ép gia nhập một băng đảng ở bờ biển Thái Bình Dương vào năm 2021. Nhóm này ập đến một bữa tiệc và bắt các thiếu niên gia nhập dưới họng súng.

Trong 3 năm sau đó, Daniel làm đủ việc: từ cảnh giới, đòi tiền bảo kê cho đến trở thành sát thủ. Nhiều bạn bè của cậu chết dần: người bị băng đối thủ giết, người bị chính băng của cậu xử để răn đe, vì không tuân lệnh hoặc âm mưu tranh giành quyền lực.

Những đứa trẻ từng bị coi là 'gà con sặc sỡ" đang cố gắng chạy trốn khỏi những băng đảng "chết chóc" và làm lại cuộc đời.

Tháng 11 năm ngoái, Daniel trốn thoát khỏi băng đảng, bỏ lại bạn gái và đứa con trai 3 tuổi, chạy lên phía Bắc Mexico và xin hẹn phỏng vấn tị nạn qua ứng dụng CBP One do chính quyền Biden khởi xướng nhưng đã bị bãi bỏ sau khi ông Trump lên nắm quyền.

Hiện Daniel ẩn náu gần biên giới, sống trong sợ hãi. Lo cho tính mạng bản thân, càng lo hơn cho bạn gái và con trai nếu bị băng đảng phát hiện. Cậu đang tích cóp tiền để thuê người đưa sang Mỹ.

“Tôi đâu còn lựa chọn nào khác. Tôi sợ chết lắm”, Daniel nói với Reuters tại nơi trú ẩn dành cho người di cư.

Còn với Sol, cô đang nỗ lực làm lại cuộc đời tại Mexico. Hiện cô học luật và hy vọng xây dựng một sự nghiệp vững chắc, tránh xa vòng xoáy chết chóc từng nhấn chìm tuổi thơ mình.

Sol mơ ước chuyên sâu vào luật trẻ vị thành niên, trở thành người định hướng và bảo vệ cho những đứa trẻ khác đang đứng trước ngã rẽ tội ác.