Dương Cầm đã đúng

7 năm trước khi Dương Cầm lên án những ca khúc có ca từ phản cảm, anh nhận nhiều chỉ trích. Hiện tại, quan điểm của nam nhạc sĩ đã được cơ quan quản lý lẫn dư luận đồng tình.

Thời gian gần đây, cơ quan chức năng liên tiếp có những động thái nhằm chấn chỉnh các nghệ sĩ lệch chuẩn, sản xuất âm nhạc mang ca từ phản cảm, cổ súy tệ nạn. Hành động thực tế và quyết liệt này nhận được sự đồng tình lớn từ khán giả lẫn giới quan sát, mặt khác cũng khiến những nghệ sĩ bị nêu tên rơi vào tình thế lao đao.

Thực tế, việc âm nhạc xuất hiện những ca từ phản cảm, không phù hợp với thuần phong mỹ tục đã tồn tại từ lâu. Tuy nhiên, trước khi có những định hướng từ cơ quan quản lý, đây vẫn là một đề tài gây tranh luận, bởi ranh giới giữa sáng tạo nghệ thuật và lệch chuẩn văn hóa vốn là điều khó phân định rõ ràng.

Năm 2018, nhạc sĩ Dương Cầm từng nêu quan điểm nên cấm những ca khúc mang lời lẽ hay ẩn ý thiếu đẹp đẽ, lấy ví dụ về sản phẩm Như lời đồn. Song ở thời điểm đó, quan điểm của anh vấp phải không ít ý kiến trái chiều.

Bảy năm sau, khi những động thái mạnh tay từ cơ quan chức năng đang khiến làng nhạc Việt “dậy sóng” và manh nha chuyển mình, Tri Thức - Znews có dịp gặp lại nhạc sĩ Dương Cầm, ghi nhận những phân tích của anh.

“Lời nhạc phản cảm xuất hiện ngày càng nhiều”

Theo tôi, hiện nay, sự tiêu cực trong ca từ đã được đẩy lên mức căng thẳng hơn trước rất nhiều; nhiều bài hát đã trở nên thô hơn, không ít nội dung bắt đầu tạo ra tác động tiêu cực đến xã hội. Vì thế, việc cơ quan quản lý văn hóa vào cuộc là điều tất yếu.

Trước đây, đã có những lời nhắc nhở được đưa ra, nhưng chúng chưa đủ mạnh, và cũng chưa có cảnh báo chính thức nào được ban hành. Khi ấy, nhiều nghệ sĩ trẻ vẫn cho rằng mọi thứ chưa đến mức đáng lo ngại.

Nhìn lại thời điểm bản thân lên tiếng cách đây nhiều năm, tôi nghĩ lời cảnh báo khi ấy là cần thiết. Không chỉ riêng tôi mà rất nhiều người khác, trong đó có các đàn anh đi trước, cũng đã nhận ra vấn đề này. Chỉ là, họ ngại lên tiếng, ngại va chạm. Nhưng đôi khi, vẫn cần phải có người nói ra. Những lời cảnh báo đó dù nhỏ, nhưng khi nhìn lại, tôi tin rằng chúng cũng tạo nên đôi chút ảnh hưởng.

Nhạc sĩ Dương Cầm là người tiên phong lên án các ca khúc có lời nhạc phản cảm.

Đây cũng là giai đoạn Nhà nước dành sự quan tâm đặc biệt cho lĩnh vực văn hóa - nghệ thuật: nhiều chương trình lớn được đầu tư, nhiều concert quốc tế được tổ chức. Chính vì vậy, để làm trong sạch môi trường, hướng tới việc phát triển nghệ thuật bền vững, sự can thiệp từ phía cơ quan quản lý là điều cần thiết. Và thực tế, điều đó đang được thực hiện mạnh mẽ.

Với tư cách một người làm nghề, tôi tin sự quan tâm ấy sẽ giúp đời sống văn hóa - nghệ thuật trở nên trong sạch hơn, qua đó tạo ra những tác động tích cực cho xã hội. Bên cạnh đó, điều đáng mừng hơn cả là khi chính quyền lên tiếng, đã có sự đồng thuận rõ ràng từ phía khán giả, cùng chung tay giúp cho môi trường nghệ thuật nước nhà trở nên lành mạnh.

“Sáng tạo cũng phải có giới hạn”

Tự do sáng tạo trong nghệ thuật là điều hiển nhiên. Nghệ sĩ có quyền chơi chữ, ẩn dụ hay thể hiện cá tính theo nhiều cách khác nhau. Tuy nhiên, cũng cần ý thức rằng mình là một nghệ sĩ Việt Nam, nghĩa là việc sáng tạo cũng phải được đặt trong một giới hạn, chuẩn mực nhất định, phù hợp với văn hóa và trách nhiệm xã hội.

Rap hoàn toàn có thể là rap diss, gai góc, ăn chơi hay bộc lộ quan điểm, nhưng điều quan trọng là phải chọn ngôn từ cho đúng mực. Nghệ thuật Việt Nam từ xưa đã có truyền thống chơi chữ phong phú và tinh tế. Vì thế, không ai cấm sự sáng tạo, chỉ là chúng ta cần khắt khe hơn trong việc lựa chọn ca từ, cách thể hiện.

Âm nhạc là một phần của nghệ thuật, mà đã là nghệ thuật thì phải hướng đến chân - thiện - mỹ, thể hiện những điều tốt đẹp của đời sống con người. Đó là giá trị không thể thay đổi.

Việt Nam là quốc gia đi sau, nên việc học hỏi là cần thiết. Ví dụ, tôi rất trân trọng văn hóa hiphop của người Mỹ gốc Phi - họ mạnh mẽ, có cá tính riêng và là nguồn cảm hứng lớn. Nhưng cũng cần hiểu rằng ngôn ngữ và cách biểu đạt của họ khác với chúng ta. Nếu bê nguyên xi vào, đôi khi sẽ không còn phù hợp với văn hóa Việt. Trong khi đó, tiếng Việt rất giàu sắc thái, có nhiều cách diễn đạt có thể thay thế cho những câu chữ mạnh bạo của họ.

Theo Dương Cầm, việc học hỏi từ những nền âm nhạc khác là điều tốt, nhưng cần có sự chắt lọc.

Tôi nghĩ những động thái vừa qua của cơ quan quản lý hoàn toàn không ảnh hưởng đến sự sáng tạo của nghệ sĩ. Ai cũng có quyền thể hiện tâm tư, cảm xúc và góc nhìn cá nhân; chỉ là cần tránh những ca từ, cách chơi chữ thô tục, không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam.

Với những nghệ sĩ đã quen sử dụng ca từ mạnh, đây cũng là dịp để họ vượt qua chính mình, thể hiện bản thân là một nghệ sĩ thực thụ. Đã là nghệ sĩ thì phải sáng tạo. Không cần phải dựa vào ngôn từ mạnh bạo mới chứng minh được cá tính hay sự khác biệt. Nếu cho rằng chỉ có nói tục mới thể hiện được bản thân, thì chính suy nghĩ ấy mới giới hạn người nghệ sĩ.

Ví dụ, như các sản phẩm của Soobin - vẫn mang chất hiphop/R&B, nghe rất hay, nhưng ca từ đã được chọn lọc, dễ chịu. Rapper cũng có thể như Đen Vâu, có cách chơi chữ riêng, đâu cần nhất thiết phải căng thẳng với ai mà vẫn đạt được cảm xúc.

“Chỉ cần nghệ sĩ thay đổi, khán giả sẽ đón nhận"

Gần đây, một số nghệ sĩ trong dòng nhạc rap/hiphop đã chủ động gỡ bỏ những bài hát có ca từ mạnh, mang tính động chạm hoặc không còn phù hợp khỏi các nền tảng nghe nhạc. Điều đó cho thấy họ cũng đã nhận ra những vấn đề và hiểu rằng cần phải thay đổi theo hướng tích cực hơn.

Thật ra, tôi nghĩ cũng không nên quá khắt khe với các nghệ sĩ ấy. Đó chỉ là cá tính âm nhạc của họ, và trước giờ cũng chưa ai nói với họ rằng điều đó là sai. Khi được nhắc nhở, chỉ cần họ điều chỉnh, thay đổi một chút là đủ.

Với những nghệ sĩ bị cơ quan quản lý nêu tên, Dương Cầm cho biết họ vẫn luôn có cơ hội phát triển nếu biết thay đổi.

Khán giả ngày nay cũng rất cởi mở và thấu hiểu. Nếu nghệ sĩ biết điều chỉnh theo hướng tích cực, chắc chắn công chúng vẫn sẽ đón nhận.

Hiện tại, các cơ quan quản lý mới chỉ dừng lại ở mức cảnh cáo, nhắc nhở để nghệ sĩ nhận ra những sai sót của mình. Việt Nam không có chủ trương “phong sát” như Trung Quốc, cũng không hoàn toàn cấm biểu diễn. Cùng lắm, chỉ một số ca khúc có nội dung không phù hợp sẽ không được phép vang lên; nghệ sĩ có thể chỉnh sửa lại ca từ để tiếp tục biểu diễn.

Thực tế, Nhà nước vẫn giữ thái độ cởi mở và thiện chí với những người chưa vi phạm nghiêm trọng, xem đó như một lời nhắc để họ tự nhìn lại, tự điều chỉnh. Cánh cửa vẫn rộng mở cho những ai thật sự cầu thị và sẵn sàng thay đổi.