Đừng để người bệnh mất cơ hội vì 'thủ tục, quy trình'

Ngày 16.6, Báo Thanh Niên đăng bài Thiếu giác mạc cứu người khiếm thị, phản ánh chính xác thực trạng thiếu mô giác mạc để ghép - cả về ghép điều trị bảo tồn (khẩn cấp) và ghép quang học tại Bệnh viện Mắt TP.HCM.

Hiện mỗi tuần, Khoa Giác mạc Bệnh viện Mắt TP.HCM cần ít nhất 10 mô giác mạc để ghép bảo tồn khẩn cấp cho người bệnh. Ngoài ra, còn hơn 10 bệnh nhân glaucoma (cườm nước) cần rìa giác củng mạc để phẫu thuật đặt valve.

Tình trạng thiếu mô giác mạc đã kéo dài nhiều năm, khiến nhiều người bệnh mất cơ hội phục hồi thị lực. Cho đến nay vẫn chưa có giải pháp đột phá nào, rất cần sự vào cuộc của các cơ quan quản lý nhà nước nhằm đáp ứng nhu cầu bức thiết này.

Trong khi nguồn mô giác mạc trong nước khan hiếm do chưa có ngân hàng mắt nào ở khu vực phía nam, thì mô giác mạc từ các ngân hàng mắt nước ngoài đóng vai trò hết sức quan trọng và cấp bách. Tuy nhiên, việc tiếp cận nguồn cung này rất khó khăn vì nhiều quốc gia như Ấn Độ, Nhật Bản, Đức… không cho phép xuất khẩu giác mạc. Còn với những quốc gia cho phép, Bệnh viện Mắt TP.HCM cũng mất rất nhiều thời gian chờ đợi để ký được biên bản ghi nhớ (MOU) với các ngân hàng mắt nước này.

Các ngân hàng mắt quốc tế này đều tuân thủ quy trình chuẩn của Hiệp hội Ngân hàng Mắt của Mỹ (EBAA), tức là mô giác mạc sau khi được lấy, xử lý, đánh giá và bảo quản tại nước ngoài sẽ được chuyển thẳng đến đơn vị ghép tại VN để sử dụng ngay mà không cần qua bất kỳ bước xử lý trung gian nào. Các bệnh viện chỉ cần có tủ lạnh chuyên dụng bảo quản mô ở nhiệt độ phù hợp. Vì vậy, yêu cầu phải có ngân hàng mắt mới được tiếp nhận nguồn mô nhập khẩu là chưa phù hợp. Hơn nữa, hiện pháp luật không quy định ngân hàng mắt là đơn vị duy nhất có quyền tiếp nhận mô giác mạc.

Trước đại dịch Covid-19, nhờ nguồn giác mạc nhập khẩu này, Bệnh viện Mắt TP.HCM đã giúp hàng trăm người bệnh lấy lại ánh sáng. Bệnh viện cũng đã triển khai đào tạo, chuyển giao nhiều kỹ thuật ghép giác mạc tiên tiến như DALK, DSAEK, đặc biệt là ghép nội mô DMEK. Sau dịch, nguồn cung giác mạc bị hạn chế, thêm vào đó là thủ tục hải quan phức tạp do yêu cầu bắt buộc nhập khẩu thông qua ngân hàng mắt, khiến mô bị lưu kho lâu, dễ hư hỏng, làm mất đi cơ hội điều trị của nhiều bệnh nhân. Nhiều người chỉ còn một mắt nhưng không thể giữ được do không có mô thay thế, để lại hậu quả rất đau lòng.

Chúng ta luôn vận động cộng đồng hiến tạng, mô để cứu người, đó là nghĩa cử cao đẹp cần được nhân rộng. Tuy nhiên, trong bối cảnh mô hiến còn quá ít so với nhu cầu, đặc biệt là giác mạc, và chưa có ngân hàng mắt hoạt động tại phía nam, thì việc nhập khẩu mô giác mạc là giải pháp trước mắt để người bệnh không phải chờ đợi trong tuyệt vọng.

Vì vậy, rất cần Bộ Y tế xem xét cấp phép nhập khẩu mô để kịp thời giải quyết tình trạng khẩn cấp hiện nay. Đồng thời, hỗ trợ đẩy nhanh việc thành lập ngân hàng mắt trực thuộc Trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch, để chủ động tiếp nhận mô hiến trong nước, đào tạo bác sĩ chuyên sâu về ghép giác mạc và tăng cường hợp tác quốc tế.