Dùng AI 'chụp ảnh' cùng người thân đã mất

Bố Hạnh mất từ khi cô 5 tuổi. Ký ức về ông chỉ là những mảnh ghép mờ nhạt. Suốt 19 năm qua, cô gái quê Hải Phòng luôn ao ước có một tấm ảnh chụp chung gia đình. Khi thấy trào lưu "nhờ AI ghép ảnh cùng người thân" lan truyền trên mạng xã hội, cô thử ngay.

Sử dụng ứng dụng Gemini, Hạnh soạn một câu lệnh chi tiết, yêu cầu tạo ra bức ảnh "bố đang ôm tôi, cả hai đều cười tự nhiên và giữ nguyên vẹn đường nét trên khuôn mặt". Sau vài lần tinh chỉnh, kết quả nhận được khiến cô trào nước mắt.

"Tôi đã khóc khi thấy bố ôm mình và cười hạnh phúc. Bức ảnh chân thật đến mức mẹ tôi cũng rưng rưng khi xem", Hạnh, 24 tuổi, chia sẻ.

Không chỉ Hạnh, anh Hoàng Mỹ, 40 tuổi ở Đồng Nai, cũng tìm đến AI để có một tấm ảnh đoàn tụ với bố mẹ, những người đã khuất 5 và 3 năm trước. Do bố mẹ ly hôn từ nhỏ và gia đình khó khăn, việc cả nhà có một tấm ảnh kỷ niệm là điều xa xỉ. Đây cũng là nuối tiếc lớn nhất của anh.

"Tôi chưa bao giờ tham gia các trào lưu trên mạng xã hội, nhưng lần này phải học dùng AI bằng được để có tấm ảnh quý giá ấy", anh Mỹ nói.

Không rành công nghệ, anh mày mò sao chép các câu lệnh mẫu, yêu cầu AI tạo dáng "bố nắm tay mẹ, cả nhà cười tươi nhìn vào ống kính".

Bức ảnh thu được tuy chưa hoàn hảo nhưng vẫn là liều thuốc tinh thần, xoa dịu nỗi nhớ trong anh. "Giờ tôi sẽ cùng các con chụp thật nhiều ảnh kỷ niệm để sau này chúng không phải tiếc nuối như mình", người đàn ông 40 tuổi bộc bạch.

Vài tuần qua, hàng nghìn bài đăng hưởng ứng xu hướng này đã lan truyền khắp các nền tảng mạng xã hội, thu hút hàng triệu lượt xem và bình luận. Nhiều người dùng cho biết chìa khóa để có bức ảnh chân thực là câu lệnh chi tiết, ảnh gốc rõ nét và mô tả hành động cụ thể.

Lý giải sức hút của xu hướng, tiến sĩ tâm lý Lã Linh Nga, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Khoa học Tâm lý - Giáo dục (Hà Nội), cho rằng công nghệ đã chạm đến tầng sâu cảm xúc, thôi thúc con người bày tỏ nỗi nhớ người thân qua những tấm hình chưa từng tồn tại.

Đồng quan điểm, ông Đinh Ngọc Sơn, nguyên phó trưởng khoa Phát thanh - Truyền hình, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, ví AI như một "cánh cửa quá khứ", cho phép con người hình dung lại những điều đã mất. Công nghệ cho phép hình dung lại điều đã mất, đáp ứng nhu cầu cảm xúc sâu thẳm: được gặp lại, dù chỉ trong không gian ảo.

Với người từng trải qua mất mát hoặc thiếu vắng tình thương, đây là cách để "vá" lại khoảng trống trong ký ức. Theo ông Sơn, những bức ảnh này lan tỏa vì đánh trúng vào cảm xúc cộng đồng. Khi chia sẻ, mọi người không chỉ tìm kiếm sự đồng cảm mà còn đang định hình một kiểu 'tưởng niệm kỹ thuật số', nơi quá khứ và hiện tại giao thoa.

Trước đây, dựng ảnh đòi hỏi kỹ năng đồ họa cao nay chỉ cần vài dòng lệnh mô tả, AI sẽ cho ra hình ảnh sống động. Ông Sơn nhận định điều này khiến công nghệ trở thành "phương tiện trị liệu tâm lý" dễ tiếp cận, đặc biệt khi người trẻ ít có không gian chia sẻ cảm xúc thật.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo về những hệ lụy. Ông Sơn cho rằng việc lạm dụng có thể khiến người dùng lún sâu vào thế giới giả lập, trì hoãn việc chấp nhận sự thật mất mát. Ngoài ra, rủi ro về bảo mật cũng là điều đáng lo ngại. Hình ảnh tải lên có thể bị thu thập và sử dụng cho mục đích xấu như deepfake, lừa đảo.

"Hãy dùng công nghệ để làm phong phú thêm ký ức, chứ không phải để nó 'định nghĩa lại' ký ức của chính mình", ông Sơn nhấn mạnh.

Chuyên gia tâm lý Lã Linh Nga cũng đồng tình rằng nếu lạm dụng, người dùng có thể chìm trong quá khứ và nỗi đau. "Sử dụng AI một cách thông minh sẽ mang lại những cảm xúc tích cực", bà nói.

Không chỉ dừng lại ở ảnh tĩnh, Anh Thư, 29 tuổi, ở TP HCM, còn tìm cách tạo video chuyển động về người ông ngoại liệt sĩ mà cô chỉ biết mặt qua di ảnh. Nhờ AI, cô đã "thấy" ông mặc quân phục, ôm chầm lấy mình, mỉm cười và nghe được cả giọng nói an ủi.

"Ông vỗ về, xoa đầu tôi, ấm áp vô cùng", Thư xúc động. Dù vậy, cô khẳng định chỉ dùng công nghệ để "chữa lành" và vơi đi nỗi nhớ, thay vì chìm đắm trong đó.

Nga Thanh