Thần đồng toán học 14 tuổi được tuyển thẳng vào Đại học Bắc Kinh trở về quê nhà cống hiến sau 40 năm ở Mỹ

Sau hơn bốn thập kỷ sống và làm việc tại Hoa Kỳ, nhà toán học tiên phong người Mỹ gốc Hoa Zhongwei Shen đã trở về Trung Quốc để tiếp tục sự nghiệp nghiên cứu. Ông hiện đảm nhận vị trí giáo sư tại Khoa Khoa học, Đại học Westlake ở Hàng Châu từ tháng 7 năm nay.

Theo thông báo của nhà trường, Shen sẽ tiếp tục nhiều thập kỷ nghiên cứu trong hai lĩnh vực quan trọng: phương trình vi phân riêng phần (partial differential equations) và giải tích điều hòa (Harmonic Analysis) – nền tảng toán học cho việc mô hình hóa thế giới tự nhiên.

Sinh năm 1964 tại Hành Dương, tỉnh Hồ Nam, Shen sớm bộc lộ tài năng vượt trội. Ông được nhận vào khoa toán của Đại học Bắc Kinh khi mới 14 tuổi – một thành tích hiếm có, đặc biệt trong bối cảnh đất nước vừa khôi phục kỳ thi tuyển sinh đại học sau Cách mạng Văn hóa. Thời niên thiếu, Shen chịu ảnh hưởng lớn từ gia đình: mẹ là giáo viên toán, còn cha là kỹ thuật viên tại Căn cứ Công nghiệp Hạt nhân Tây Bắc ở Tân Cương. Tuổi thơ ông gắn liền với việc học sớm và môi trường đặc biệt tại cơ sở hạt nhân, nơi ông theo học hết trung học.

Niềm đam mê toán học của Shen được khơi dậy từ những bài viết về các nhà toán học hàng đầu Trung Quốc. Con đường này đưa ông đến Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, rồi mở ra cơ hội du học tại Đại học Chicago, nơi ông hoàn thành chương trình tiến sĩ. Sau đó, Shen tiếp tục nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Princeton dưới sự hướng dẫn của Elias M. Stein, một trong những nhà toán học hàng đầu thế giới về giải tích điều hòa.

Trong suốt 40 năm ở Mỹ, Shen đã để lại dấu ấn sâu đậm. Ông dành gần ba thập kỷ tại Đại học Kentucky, nơi trở thành giáo sư danh dự và từng giữ chức chủ nhiệm khoa Toán. Ông cũng là thành viên sáng lập khóa đầu tiên của Hội Toán học Mỹ (AMS Fellows). Bên cạnh đó, Shen duy trì mối liên hệ chặt chẽ với quê hương. Năm 2015, ông được vinh danh là Học giả Trường Giang tại Đại học Lan Châu – một trong những danh hiệu cao quý trong giới học thuật Trung Quốc.

Chia sẻ về quyết định trở về, Shen cho biết ông đã cân nhắc điều này từ lâu: “Tôi chưa bao giờ nghĩ đến việc đi đến một quốc gia nào khác. Nếu phải rời Mỹ, đó chỉ có thể là Trung Quốc – quê hương của tôi.” Điều khiến ông bị thu hút bởi Westlake chính là môi trường nghiên cứu quốc tế và sự tập trung vào học thuật. Ông bày tỏ hy vọng có thể góp phần đưa Đại học Westlake trở thành một trường đại học nghiên cứu hàng đầu thế giới.

Nghiên cứu của Shen tạo cầu nối giữa toán học thuần túy và vật lý, đặc biệt trong việc mô tả các hệ thống phức tạp – từ dòng chảy chất lỏng đến các hạt lượng tử. Ông đã phát triển nhiều công cụ mới để giải quyết các vấn đề trong những không gian bất thường mà các phương pháp truyền thống không thể tiếp cận.

Tại Westlake, Shen cho biết ông sẽ tiếp tục theo đuổi những vấn đề đã định hình sự nghiệp: “Công việc của tôi vẫn là giải quyết từng bài toán, thúc đẩy lĩnh vực này tiến xa hơn nữa.” Ông cũng nhấn mạnh vai trò ngày càng quan trọng của hợp tác trong toán học hiện đại, khi mỗi nhà nghiên cứu mang đến một “bộ công cụ” và góc nhìn riêng.

Ngoài nghiên cứu, Shen rất mong được quay trở lại lớp học: “Tôi thích giảng dạy cho sinh viên, đặc biệt là sinh viên đại học. Họ có sự nhiệt tình và tò mò, và việc hướng dẫn họ hiểu tại sao một công thức phức tạp phải đúng là một trong những niềm vui lớn nhất của giảng dạy.”

Tham khảo: SCMP