Đơn hàng từ Trung Quốc ‘đóng băng’, Mỹ lao đao với mặt hàng chủ lực: Đánh mất thị phần vào tay Brazil, nông dân gửi thư khẩn đến Tổng thống

Trung Quốc từng chiếm đến ¼ tổng kim ngạch xuất khẩu của Mỹ - đã dừng nhập khẩu mặt hàng này kể từ tháng 2.

Người trồng đậu tương (đậu nành) tại Mỹ đang đối diện khủng hoảng khi Trung Quốc – khách hàng lớn nhất – tạm dừng nhập khẩu trong bối cảnh căng thẳng thương mại leo thang giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Tại bang Bắc Dakota, nơi 90% sản lượng đậu tương được xuất khẩu, nhiều nông dân như Brent Kohls buộc phải tìm cách dự trữ hàng trăm hecta đậu nành chưa có người mua. “Thật căng thẳng. Tôi phải dùng cả silo chứa ngô để chứa đậu nành dư thừa”, Kohls cho biết. Nhiều hộ nông dân khác phải đầu tư thêm máy đóng bao ngũ cốc hoặc kho chứa tạm sau khi cơ sở hạ tầng bị hư hại do bão.

Trung Quốc đã ngừng mua đậu nành Mỹ từ tháng 2, sau khi chính quyền Tổng thống Donald Trump áp thuế mới lên hàng hóa Trung Quốc. Đây là lần gián đoạn dài nhất từ trước đến nay, làm gia tăng áp lực tài chính lên nông dân Mỹ. Bộ Nông nghiệp Mỹ vừa hạ dự báo xuất khẩu đậu nành xuống mức thấp nhất kể từ năm 2013, còn 1,65 tỷ giạ.

Theo số liệu chính thức, năm 2024 Mỹ xuất khẩu khoảng 12,8 tỷ USD đậu nành sang Trung Quốc, chiếm ¼ tổng kim ngạch xuất khẩu ngành hàng này. Tuy nhiên, Trung Quốc ngày càng đa dạng hóa nguồn cung, với 36 tỷ USD đậu nành nhập từ Brazil trong năm ngoái, cùng với nguồn ổn định từ Argentina và Uruguay. “Việc Trung Quốc mua đậu nành Mỹ phụ thuộc vào việc Mỹ có dỡ bỏ thuế quan hay không”, ông Johnny Xiang, sáng lập Agradar Consulting tại Bắc Kinh nhận định.

Giới phân tích cho rằng việc Bắc Kinh “đóng băng” đơn hàng phản ánh chiến lược dài hạn nhằm giảm phụ thuộc vào Mỹ, đồng thời thử nghiệm khả năng ứng phó trong kịch bản khủng hoảng an ninh lương thực. “Trung Quốc muốn biết rằng họ có thể vượt qua tình huống cực đoan này”, Even Pay, Giám đốc Trivium China, đánh giá.

Động thái này khiến Hiệp hội Đậu nành Mỹ (ASA) phải gửi thư khẩn tới Tổng thống Trump, cảnh báo rằng nông dân đang đứng trước bờ vực về thương mại và tài chính. Chủ tịch ASA, ông Caleb Ragland, nhấn mạnh: “Nông dân Mỹ không thể trụ vững trong một cuộc tranh chấp thương mại kéo dài với khách hàng lớn nhất của chúng tôi”.

Để giảm rủi ro, ngành công nghiệp Mỹ đang tìm cách mở rộng thị trường sang châu Âu, châu Á, châu Phi và đầu tư mạnh vào chế biến sâu. Tại Bắc Dakota, một nhà máy nghiền công suất 50.000 tấn mới đi vào hoạt động từ tháng 8/2024, giúp giảm tỷ trọng xuất khẩu sang Trung Quốc từ 80% xuống còn khoảng 50%. Tuy nhiên, quy mô này vẫn chưa đủ để bù đắp khoảng trống mà thị trường Trung Quốc để lại.

Trong bối cảnh chi phí sản xuất tăng cao vì thuế quan, giá đậu tương sụt giảm và triển vọng xuất khẩu mờ mịt, nhiều nông dân Mỹ lo ngại tác động lâu dài, từ giảm giá đất đến buộc phải cắt giảm diện tích canh tác. “Lúc này, chúng tôi chỉ còn biết hy vọng và cầu nguyện, nhưng đó không thể là một kế hoạch kinh doanh bền vững”, Justin Sherlock – nông dân kiêm Chủ tịch Hiệp hội Người trồng Đậu tương tại Bắc Dakota – chia sẻ.

Theo Nikkei