Đối tượng dễ “bay màu” nhất giữa làn sóng sa thải: Nỗ lực bao nhiêu vẫn bị coi thua AI, bấp bênh vô cùng!

Vị trí nhân sự này được dự báo có thể sẽ dần biến mất trong năm 2026.

Mới đây, tờ Forbes dẫn số liệu khảo sát thị trường việc làm, do WARNtracker.net và Newsweek cung cấp, kết quả cho thấy: Trong tháng 5/2025, hơn 120 doanh nghiệp thuộc nhiều lĩnh vực từ bán lẻ, ngân hàng, F&B cho đến công nghệ, đã đồng loạt công bố kế hoạch cắt giảm nhân sự. Con số không chỉ dừng lại ở vài chục người, mà có nơi lên tới hàng trăm người mất việc. Trong bức tranh ảm đạm này, Forbes chỉ ra một thực trạng chung hiện lên khá rõ: Vị trí quản lý cấp trung (Middle Manager) chính là đối tượng dễ bị "bay màu" nhất.

Trên thực tế, xu hướng đáng buồn này vốn đã được Mark Zuckerberg - CEO Meta cảnh báo từ trước. Mark thẳng thắn cho rằng làn sóng sa thải khiến quản lý cấp trung phải "ôm thêm nhiều vai trò quản lý khác" và đây là biểu hiện của sự cồng kềnh, thiếu hiệu quả.

Không lâu sau nhận định của Mark, Citibank cũng mạnh tay tinh gọn bộ máy quản lý, từ 13 lớp xuống còn 8 lớp. Theo khảo sát của Korn Ferry (Công ty tư vấn quản lý toàn cầu, có trụ sở tại California, Mỹ): Có tới 44% doanh nghiệp đang thẳng tay cắt giảm các vị trí quản lý cấp trung, hay còn được gọi là quản lý trung gian.

Dự báo từ Gartner (Công ty nghiên cứu và tư vấn hàng đầu thế giới trong lĩnh vực công nghệ thông tin), thậm chí còn "lạnh gáy" hơn: Đến năm 2026, khoảng 20% doanh nghiệp sẽ tận dụng AI để tái cấu trúc, loại bỏ hơn một nửa số quản lý cấp trung.

Liệu AI có thật sự là "thủ phạm"?

Một câu hỏi lớn được đặt ra trong bối cảnh này: Phải chăng AI là nguyên nhân chính khiến hàng loạt quản lý cấp trung mất việc?

Trên thực tế, vai trò chủ yếu của quản lý cấp trung trong doanh nghiệp thường xoay quanh việc lập kế hoạch, phân bổ nguồn lực, theo dõi tiến độ và đánh giá hiệu quả công việc. Nhiều người cho rằng những nhiệm vụ này, AI hoàn toàn có thể đảm nhận. Công cụ trí tuệ nhân tạo không chỉ giúp đặt mục tiêu (OKRs), theo dõi kết quả, mà còn có thể gửi thông báo nhắc nhở, tạo lịch làm việc, thậm chí gợi ý lộ trình phát triển cá nhân cho từng nhân viên.

Nếu từng trải nghiệm các ứng dụng học ngoại ngữ như Duolingo, bạn sẽ thấy việc AI theo sát quá trình học tập và điều chỉnh nhắc nhở không còn xa lạ. Vậy thì viễn cảnh một "ChatGPT" làm trưởng phòng, trực tiếp review hiệu suất công việc, nghe có vẻ… hợp lý hơn bao giờ hết.

Tuy nhiên, có một yếu tố mà AI vẫn chưa thể thay thế con người: Khả năng kết nối cảm xúc. Một nhà quản lý giỏi không chỉ biết phân công nhiệm vụ, mà còn truyền cảm hứng, huấn luyện và động viên đội ngũ. Khi mất đi lớp "chất xúc tác" này, nhiều nhân viên dễ rơi vào trạng thái mất phương hướng.

Korn Ferry ghi nhận rằng 40% người tham gia khảo sát cảm thấy không biết bám víu vào đâu sau khi người quản lý của họ bị sa thải. Rõ ràng, tâm lý nhân viên và giá trị cổ đông là hai câu chuyện khác nhau. AI là xu thế tất yếu, nhưng nếu chỉ nhìn nó như một công cụ thay thế, doanh nghiệp sẽ bỏ lỡ phần hồn của tổ chức, ở đây là con người.

Không ít doanh nghiệp đã bắt đầu tìm cách xây dựng mô hình đội nhóm tự quản (self-directed work teams), thay vì chỉ chăm chăm tìm cách đuổi người. Ý tưởng này nhấn mạnh tinh thần tự lãnh đạo, khuyến khích nhân viên chủ động hơn trong đóng góp ý tưởng, ra quyết định, phân chia công việc và chịu trách nhiệm về kết quả chung.

Điểm mấu chốt trong mô hình này không nằm ở số lượng quản lý bị cắt giảm, mà ở mức độ gắn kết của nhân viên. Và đáng tiếc là chỉ số này đang có dấu hiệu xuống dốc. Báo cáo từ Gallup (Tập đoàn nghiên cứu về thị trường việc làm toàn cầu)cho thấy mức độ gắn kết toàn cầu giảm thêm 2%, tương đương với khoản thiệt hại 438 tỷ USD vì năng suất lao động sụt giảm.

Với thực trạng này, các chuyên gia tư vấn tuyển dụng và tư vấn quản trị doanh nghiệp đang "ra rả" truyền đi thông điệp: Thay vì cố gắng cắt giảm nhân sự để tối ưu chi phí vận hành trong ngắn hạn, lãnh đạo cấp cao trong doanh nghiệp cần tập trung vào việc duy trì và vực dậy tinh thần gắn kết của nhân sự với nhân sự, và của nhân sự với doanh nghiệp. Bởi lẽ, sự gắn kết này mới là yếu tố cố lõi giúp tăng lợi nhuận, đẩy mạnh hiệu quả tăng trưởng.

Tái sinh trong bối cảnh AI, giữa làn sóng sa thải

Một bài viết trên Harvard Business Review từng nhận định: "Quản lý cấp trung giỏi là người có khả năng gắn kết các phòng ban, thúc đẩy sự hợp tác và truyền cảm hứng cho đội ngũ nhân sự phía sưới". 

Điều này có nghĩa là vị trí quản lý cấp trung không phải "sắp tuyệt chủng", mà chỉ đơn giản là họ đang bước vào một giai đoạn phát triển khác: Kết hợp kỹ năng lãnh đạo vốn có với kỹ năng chuyên môn.

Câu hỏi lớn nhất lúc này theo các chuyên gia, không phải "khi nào AI sẽ thay thế tôi?", mà là "tôi đã đủ khả năng để tự lãnh đạo bản thân hay chưa?". Bạn có thể chủ động nhận trách nhiệm, xác định việc cần làm và cách hoàn thành, mà không cần chờ một quản lý thúc giục? Bạn có khả năng thuyết phục, chia sẻ ý tưởng rõ ràng và đóng góp cho đội nhóm của mình?

Nếu câu trả lời là có, hãy cứ yên tâm rằng mình vẫn đang đủ giỏi, đủ nổi bật để không bị làn sóng sa thải hay AI "nuốt chửng".

Trong kỷ nguyên AI, khả năng thích ứng, tự chủ và định hình vai trò của chính mình là điều quan trọng nhất. Nói cách khác, "quản lý cấp trung" là vị trí có thể đang dần biến mất, nhưng năng lực tự quản thì vẫn còn giá trị với chính những người đã từng là quản lý cấp trung và đã từng bị sa thải.

Các nhà lãnh đạo cũng cần nhận ra rằng gắn kết nhân viên bắt đầu từ việc truyền đạt rõ ràng sứ mệnh và mục tiêu của tổ chức. Nhân viên cũng cần chính sự rõ ràng đó để tìm thấy mục đích của riêng mình trong công việc. Quá khứ đã qua, còn tương lai của thị trường lao động thì đang thay đổi từng ngày.

Gallup ước tính nếu lực lượng lao động toàn cầu được gắn kết đúng mức, sẽ có thêm 9,6 nghìn tỷ USD được bổ sung vào nền kinh tế thế giới. Và bước đi đầu tiên để đạt được điều đó chính là biến mỗi nhân viên trở thành "một quản lý cấp trung tự quản hiệu suất của chính họ". Vì trong bối cảnh kinh tế còn khó khăn, chưa biết khi nào làn sóng sa thải mới kết thúc và các doanh nghiệp vẫn đang không ngừng tái cấu trúc bộ máy, năng lực tự lãnh đạo chính là "tấm vé sinh tồn" quan trọng nhất, cho cả nhân viên và doanh nghiệp.