Đổi mới đề thi lớp 10

Năm đầu tiên đề thi theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018, giáo viên và chuyên gia đưa ra nhiều nhận xét ban đầu cũng như lưu ý về cách ra đề năm nay.

THOÁT LY NGỮ LIỆU SGK, KHÔNG CÒN "ĐOÁN TỦ" ĐỀ VĂN

Trong số nhiều tỉnh, thành đã tổ chức thi vào lớp 10 năm nay, chưa có đề thi môn ngữ văn của địa phương nào lấy ngữ liệu trong sách giáo khoa (SGK) như các năm trước.

Tại Hà Nội, dù kỳ thi diễn ra vào cuối tuần này nhưng giáo viên (GV) và học sinh (HS) đều khẳng định đã được "chuẩn bị sẵn sàng" cho việc sẽ không có ngữ liệu quen thuộc, được học đi học lại trong SGK nên sẽ không còn hiện tượng "trúng tủ" theo hướng đoán tác phẩm văn học nào sẽ ra vào đề thi.

Cô Trần Thanh Mai, GV Trường THCS Chu Văn An (H.Thanh Trì, Hà Nội), cho biết từ lớp 6, thầy và trò đã được quán triệt về điều này. Đề kiểm tra định kỳ từ lớp 6 đã được chọn từ những ngữ liệu mới hoàn toàn, không lấy trong SGK. Thay vì dạy kiến thức bám theo một tác phẩm cụ thể nào đó thì thầy cô trang bị cho HS kỹ năng đọc hiểu văn bản, nhận diện thể loại, hiểu được nội dung, chủ đề, thông điệp của văn bản…

Tại Vĩnh Phúc, HS cũng vừa thi xong lớp 10. Nhà giáo Dương Khánh Toàn, Trường THPT Nguyễn Thị Giang (H.Vĩnh Tường), cho rằng đề thi môn ngữ văn hoàn toàn mới mẻ so với các năm học trước. Ví dụ, phần viết (6 điểm) gồm 2 câu. Câu 1 (2 điểm) yêu cầu viết đoạn văn nghị luận văn học khoảng 200 chữ về một ngữ liệu không có trong SGK, HS cần vận dụng kỹ năng đọc hiểu văn bản thơ và năng lực cảm thụ văn bản nghệ thuật để trình bày ngắn gọn những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của 2 khổ thơ được nêu trong đề trên cơ sở khái quát được toàn văn bản.

Câu 2 (4 điểm) yêu cầu viết bài văn nghị luận xã hội khoảng 500 chữ trình bày suy nghĩ và giải pháp để giải quyết vấn đề của đời sống: tính chủ động của HS hiện nay.

Tại Bắc Giang, đề thi môn ngữ văn được thầy trò đánh giá là gần gũi với cuộc sống. Ngữ liệu được lấy ngoài SGK mang tính giáo dục cao, nội dung gắn với con sông Thương và các địa danh của quê hương Bắc Giang. Đề thi gồm 2 phần đọc hiểu và phần viết với các câu hỏi về từ ngữ, cách thức viết đoạn văn, nêu ý nghĩa của tác phẩm, trình bày quan điểm của thí sinh về nghị lực vượt qua nỗi sợ hãi trong cuộc sống.

Tại Nghệ An, cô Kim Hương, Trường THCS Nghi Ân (TP.Vinh), chia sẻ với báo chí cảm nhận cá nhân rằng đề thi không khó, sát với cấu trúc đề thi tham khảo. Tuy nhiên đề thi này, không chỉ HS mà GV cũng bất ngờ. Cô Kim Hương cho hay, ở phần đọc hiểu, câu tự luận bàn về vấn đề "lưu truyền trò chơi dân gian" là một câu hỏi thiết thực với HS về văn hóa, một vấn đề đang bị "khuyết" ở giới trẻ. Nhưng nội dung này lại nằm ngoài suy nghĩ của HS, GV. Lâu nay, các nhà trường chủ yếu dạy các vấn đề nghị luận xã hội xoay quanh những sự việc gắn với thực tiễn, như lịch sử, câu chuyện hòa bình, các vấn đề về thế hệ trẻ. Do đó, một đề thi nằm ngoài suy nghĩ sẽ làm khó HS.

NHIỀU CÂU HỎI GẮN VỚI CUỘC SỐNG TRONG ĐỀ MÔN TOÁN

Với môn toán, đề thi chính thức và đề minh họa trong kỳ thi vào lớp 10 năm nay có nhiều thay đổi. Đáng chú ý là đề thi có những câu hỏi gắn với thực tế đời sống.

Ví dụ, đề thi môn toán của Bắc Giang vừa qua có một số câu hỏi gắn với thực tế như: yêu cầu tính giá vé vào cổng khu du lịch sinh thái; yêu cầu tính chiều cao của tháp truyền hình; thống kê cân nặng của HS… Cô Lưu Thị Mỵ, GV toán, Trường THCS Cảnh Thụy (TP.Bắc Giang), cho rằng một số câu yêu cầu lồng ghép kỹ năng ứng dụng toán học vào thực tiễn giúp tăng cường đánh giá tư duy logic, không đơn thuần là bài toán làm đúng công thức.

Tại Nghệ An, thầy giáo Trần Sơn Hồng, Trường THCS Đặng Thai Mai (TP.Vinh), nhận xét đề thi toán thể hiện được tinh thần đổi mới chương trình, đổi mới hình thức kiểm tra, đánh giá, tăng tính thực tiễn; đánh giá được các năng lực đặc thù môn toán của HS và các năng lực chung khác. Đề hay ở các bài toán thực tế, có đến 6 bài toán thực tế ở 3 mạch kiến thức đại số - hình học - xác suất thống kê, thể hiện được tính ứng dụng của toán học, đòi hỏi HS phải có hiểu biết thực tế thật sự, thể hiện điểm mới của đề ra so với các năm.

Tại Hà Nội, dựa trên đề minh họa từ Sở GD-ĐT Hà Nội, cô Phạm Thị Kim Huệ, Phó hiệu trưởng kiêm GV môn toán Trường THCS Chương Dương (Q.Hoàn Kiếm), phân tích sự thay đổi trong cách ra đề và hướng dẫn ôn thi. Trong đó cô Huệ lưu ý về dạng toán thực tế. Đề thi năm nay có thể sử dụng chất liệu gắn với thực tiễn đời sống như lãi suất ngân hàng, tiền điện nước, phương án sử dụng dịch vụ internet, điện thoại di động, đi taxi sao cho có lợi nhất…

"Dù vậy, đây cũng không phải dạng khó, nên cẩn thận và đọc kỹ đề, các em cần nắm kỹ năng đọc hiểu, tìm từ khóa để định hướng cách làm", cô Huệ chia sẻ và lưu ý HS khi làm bài cần chọn những câu mình chắc chắn để làm trước.

CÁCH RA ĐỀ VẪN KHIẾN HS CẦN HỌC THÊM

Ông Phạm Ngọc Thưởng, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT, khi chỉ đạo về thực hiện quy định mới dạy thêm, học thêm theo Thông tư 29, đã nhiều lần nhấn mạnh yêu cầu các cơ sở giáo dục phải tiếp tục đổi mới phương pháp, hình thức kiểm tra, đánh giá theo hướng hình thành phẩm chất, năng lực người học. Việc ra đề kiểm tra, đánh giá thường xuyên, định kỳ, xét tuyển đầu cấp, thi tuyển sinh vào lớp 10 phù hợp với yêu cầu cần đạt của Chương trình giáo dục phổ thông 2018, không gây áp lực học thêm cho HS.

Tuy nhiên, nhìn vào cách ra đề thi năm nay, đặc biệt là cách ra đề thi vào trường chuyên của những trường THPT trực thuộc trường ĐH vừa qua cho thấy kỳ vọng về việc không cần học thêm vẫn vượt qua kỳ thi lớp 10 chưa đạt được như mong muốn.

Nhận xét về cách ra đề thi môn toán của một trường THPT chuyên trực thuộc trường ĐH ở Hà Nội năm nay, GS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục VN, cho rằng các đề thi chuyên cơ bản được thiết kế công phu, độ khó cao và "khả năng phân loại" tốt. Tuy nhiên, ông cũng chia sẻ "thật sự băn khoăn" bởi: "Nếu không điều chỉnh định hướng ra đề, chúng ta sẽ tiếp tục duy trì một môi trường học tập nơi luyện thi trở thành gánh nặng, và sự chuẩn bị kỹ thuật bị đánh đồng với năng lực tư duy. Những đề kiểu này càng ngày càng dành cho những HS đã luyện hàng trăm bài mẫu, hơn là những bạn có tư duy tự nhiên, yêu thích toán học nhưng chưa được tiếp cận chương trình luyện thi nâng cao. Một đề thi vào lớp 10 chuyên nên hướng đến việc tìm ra HS có tiềm năng, có tư duy độc lập - chứ không phải chỉ để chọn ra người giải đề giỏi nhất".

Ông Nguyễn Tân, Giám đốc Sở GD-ĐT TP.Huế, cũng cho rằng để không gây áp lực dạy thêm, học thêm, đề thi tuyển sinh vào lớp 10 cũng không ra quá khó, không đánh đố, bám sát yêu cầu cần đạt của chương trình. Thực tế áp dụng cách làm này cho thấy kết quả của kỳ thi lấy điểm từ trên cao xuống nên vẫn tuyển sinh được mà không gây căng thẳng cho HS.