Doanh nghiệp tư nhân đang cần gì?

Một môi trường kinh doanh minh bạch, ổn định và có thể dự báo là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp yên tâm đầu tư và phát triển, theo chuyên gia từ Fulbright.

Niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp đang được khôi phục rõ nét, đặc biệt sau khi Nghị quyết 68 đi vào thực tiễn. Ảnh: Quỳnh Danh.

Chia sẻ tại Tọa đàm “Báo chí và doanh nghiệp: Đồng hành thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân” do Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp tổ chức sáng 4/7 tại TP.HCM, TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, Giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, cho biết cho biết con số 24.422 doanh nghiệp thành lập mới trong tháng 6 là mức cao kỷ lục và hơn gấp đôi mức trung bình giai đoạn 2021-2024.

Tính chung 6 tháng đầu năm, cả nước có 91.186 doanh nghiệp được thành lập mới, theo số liệu từ Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể (Bộ Tài chính).

Môi trường kinh doanh đang dần cải thiện

Cùng với đó, 14.390 doanh nghiệp đã quay trở lại hoạt động trong tháng 6, tăng 91% so với cùng kỳ. Lũy kế 6 tháng đạt 61.521 doanh nghiệp, tăng 57% so với năm trước.

“Lần đầu tiên, tổng số doanh nghiệp gia nhập và tái gia nhập thị trường vượt số doanh nghiệp rút lui, cho thấy môi trường kinh doanh đang dần cải thiện và niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp đang được khôi phục rõ nét, đặc biệt sau khi Nghị quyết 68 đi vào thực tiễn”, TS Tuấn nhận định.

Đáng chú ý, khu vực hộ kinh doanh cũng ghi nhận sự bứt phá với mức tăng 118,4% so với cùng kỳ và gấp 2,4 lần mức trung bình kể từ tháng 7/2023. Không chỉ doanh nghiệp mà cả người dân cũng đang chủ động nắm bắt cơ hội, khẳng định tinh thần khởi nghiệp kinh doanh đang lan tỏa mạnh mẽ trong toàn xã hội.

TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, Giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright chia sẻ tại tọa đàm. Ảnh: BTC.

Tuy nhiên, bên cạnh những dấu hiệu phục hồi tích cực, ông cho rằng bức tranh doanh nghiệp cũng cho thấy không ít thách thức. Xét riêng 5 tháng đầu năm, hơn 113.000 doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, bao gồm các doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động, giải thể hoặc chờ giải thể.

Đồng thời, quy mô vốn và lao động bình quân của các doanh nghiệp mới tiếp tục xu hướng giảm, cho thấy mô hình doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ và hoạt động cầm chừng đang ngày càng phổ biến.

TS Tuấn cho rằng những con số này không chỉ phản ánh những khó khăn ngắn hạn mà còn bộc lộ rõ tâm lý phòng thủ, thiếu niềm tin vào triển vọng tăng trưởng của khu vực tư nhân.

Dù cải thiện môi trường đầu tư là nội dung được nhấn mạnh trong nhiều tuyên bố chính sách, việc thực hiện vẫn còn những vướng mắc - từ thủ tục hành chính phức tạp đến sự thiếu nhất quán giữa các cấp điều hành.

Đồng thời, độ trễ trong thực hiện chính sách khiến nhiều doanh nghiệp khó hoạch định chiến lược dài hạn, buộc phải ưu tiên duy trì tồn tại, thay vì mở rộng phát triển.

Việc hàng chục nghìn doanh nghiệp rời bỏ thị trường không chỉ là mất mát về số lượng mà còn đặt ra những lo ngại về năng lực cạnh tranh, hiệu quả tích lũy vốn và khả năng tạo việc làm của nền kinh tế.

TS Tuấn nhìn nhận dù kinh tế tư nhân đã được xác định là động lực quan trọng nhất theo tinh thần Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, không ít doanh nghiệp vẫn đang trong trạng thái co cụm và giảm tốc.

“Nguyên nhân không chỉ đến từ môi trường kinh tế bất ổn hay nhu cầu tiêu dùng chưa phục hồi hoàn toàn, mà sâu xa hơn là áp lực chi phí gia tăng, thủ tục hành chính nhiêu khê và những rào cản pháp lý chưa được tháo gỡ dứt điểm”, ông nói thêm.

Trước bối cảnh đó, việc khôi phục niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp tư nhân cần được xác định là ưu tiên hàng đầu trong điều hành chính sách.

Điều này đòi hỏi những cải cách thực tế như tháo gỡ rào cản pháp lý, đơn giản hóa thủ tục hành chính nhằm đảm bảo sự nhất quán trong thông điệp và kỷ luật trong thực thi chính sách. Một môi trường kinh doanh minh bạch, ổn định và có thể dự báo chính là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp yên tâm đầu tư và phát triển.

Các kịch bản tăng trưởng kinh tế Việt Nam

Cũng tại buổi tọa đàm, TS Tuấn cho biết “Báo cáo Triển vọng kinh tế Việt Nam 2025: Hướng đi nào giữa ngã ba đường?” do Vietstats xây dựng đã đưa ra 3 kịch bản tăng trưởng với các giả định khác nhau, phản ánh mức độ không chắc chắn ngày càng lớn của môi trường kinh tế trong và ngoài nước.

Kịch bản cơ sở được xem là kịch bản có xác suất xảy ra cao nhất (50-55%), trong bối cảnh vĩ mô duy trì ổn định, đầu tư công được đẩy mạnh, tín dụng tăng trưởng khá và tiêu dùng cùng FDI duy trì ở mức ổn định, dù chưa tạo ra đột phá rõ nét.

Đồng thời, kịch bản cơ sở cũng phản ánh ngưỡng tăng trưởng hợp lý trong điều kiện nền kinh tế vẫn phụ thuộc vào các động lực truyền thống như đầu tư công, xuất khẩu và tiêu dùng nội địa. Tuy nhiên, kịch bản này chỉ khả thi nếu không xuất hiện thêm các cú sốc lớn từ bên ngoài.

Nhìn chung, kịch bản cơ sở cho thấy một bức tranh tăng trưởng ổn định nhưng không dễ dàng, đòi hỏi điều hành chính sách phải thận trọng, linh hoạt và có trọng tâm. Việc duy trì mức tăng trưởng trên 7% trong bối cảnh nhiều nền kinh tế đang giảm tốc cũng là một thành quả không nhỏ.

Trong khi đó, kịch bản tích cực, với mức tăng trưởng ước đạt 7,87%, được đặt ra như một mục tiêu kỳ vọng chính sách. Tuy xác suất xảy ra chỉ ở mức 20-25%, đây là kịch bản duy nhất có khả năng tiệm cận mức tăng trưởng GDP 8% mà Chính phủ đã đặt ra.

“Điều kiện để đạt được kịch bản này là sự hội tụ của nhiều yếu tố mang tính đột phá, như cải cách thể chế thực chất, giải ngân đầu tư công đạt tối thiểu 95%, tín dụng tăng trên 16%, và đặc biệt là dòng vốn FDI chất lượng cao được thu hút mạnh mẽ, đi kèm cải thiện rõ rệt về môi trường kinh doanh”, TS Tuấn nhấn mạnh.

Theo kịch bản này, việc đàm phán thương mại với Mỹ đạt được kết quả tích cực sẽ làm giảm áp lực cho khu vực xuất khẩu, duy trì ổn định dòng đơn hàng và niềm tin của nhà đầu tư nước ngoài. Ngoài ra, vị thế của Việt Nam cũng được củng cố trong chuỗi cung ứng toàn cầu và tạo dư địa cho các ngành sản xuất có giá trị gia tăng cao tiếp tục mở rộng.

Tuy nhiên, thành công của kịch bản không chỉ đến từ sự quyết liệt trong điều hành mà còn là sự phối hợp chính sách đồng bộ, thống nhất và kịp thời giữa các cấp, các ngành. Việc chuyển từ kỳ vọng chính sách sang thực tiễn tăng trưởng đột phá sẽ phụ thuộc vào khả năng biến cam kết thành hành động cụ thể.

Ngược lại, kịch bản tiêu cực mà báo cáo đưa ra lại phản ánh khả năng nền kinh tế bị tổn thương nặng nề nếu môi trường bên ngoài xấu đi đáng kể. Với mức tăng trưởng chỉ đạt 6,78%, đây là kịch bản có thể xảy ra trong trường hợp kinh tế toàn cầu giảm tốc sâu, thương mại bị gián đoạn, đầu tư công chậm giải ngân và khu vực tư nhân tiếp tục rơi vào trạng thái phòng thủ.

Những điểm yếu như độ mở cao, phụ thuộc vào xuất khẩu và FDI cũng như thể chế thực thi kém hiệu quả sẽ bộc lộ rõ rệt và làm trầm trọng thêm đà giảm tốc.

Như vậy, theo TS Tuấn, trong 3 kịch bản, chỉ có một lựa chọn thật sự: Lựa chọn cải cách để tránh rơi vào bẫy trung bình, vượt trần tăng trưởng và đặt nền móng cho thịnh vượng dài hạn. Đây không còn là vấn đề của xác suất may rủi mà là bài toán của quyết tâm chính trị và năng lực hành động.

“Điều quan trọng là lựa chọn đúng trong năm 2025 sẽ mở ra khả năng hiện thực hóa một mục tiêu từng được xem là ngoài tầm với - tăng trưởng kinh tế hai con số. Nhưng điều này không thể đạt được bằng cách gia tăng đầu vào hay tận dụng các lợi thế cũ mà chỉ có thể đến từ một bước chuyển căn bản về chất, từ năng suất lao động, sáng tạo công nghệ, chất lượng thể chế đến năng lực cạnh tranh của kinh tế tư nhân”, TS Tuấn nhận xét.