Ấn Độ 'gọi mưa' xử ô nhiễm không khí

Chính quyền khu vực New Delhi đang thử nghiệm công nghệ gieo mây tạo mưa nhân tạo nhằm làm sạch không khí tại thành phố ô nhiễm nhất thế giới này.

Bầu không khí nâu xám tại New Delhi hôm 22/10. Ảnh: Reuters.

Hàng năm, mỗi khi mùa đông chạm cửa ngõ miền Bắc Ấn Độ, không khí ở New Delhi thường đặc quánh và nâu xám với những hạt chất có thể nhìn thấy bằng mắt thường. Tầm nhìn thường kém tới mức các di tích nổi tiếng trong thành phố chỉ còn là vệt mờ ảo ở đường chân trời. Ô nhiễm không khí theo mùa còn thường trùng thời điểm với lễ hội lớn nhất cả nước Diwali, khiến tình hình trầm trọng hơn.

Theo Guardian, trong một thập niên, New Delhi thường xuyên bị gán danh hiệu thành phố ô nhiễm nhất thế giới, xếp sau là các thành phố khác của Ấn Độ. Vào mùa đông, nồng độ bụi mịn PM2.5 và PM10 trong thành phố thường xuyên cao hơn nhiều so với mức từng ghi nhận trong “ngày tận thế không khí” nổi tiếng ở Bắc Kinh năm 2013, trước khi Trung Quốc thực hiện các sáng kiến ​​nghiêm ngặt làm sạch không khí.

Để giải quyết vấn đề, đảng Bharatiya Janata (BJP) cầm quyền tại khu vực New Delhi đã đề xuất sử dụng công nghệ gieo mây. Máy bay hoặc máy bay không người lái sẽ thêm các hạt bạc iodide vào mây. Các giọt nước tụ lại xung quanh các hạt này, làm thay đổi cấu trúc của mây và tăng khả năng mưa.

Tranh cãi

Nhiều tháng thời tiết khó lường trên khắp thủ đô Ấn Độ khiến kế hoạch gieo mây của đảng BJP phải tạm dừng. Tuy nhiên, vài ngày sau khi chất lượng không khí một lần nữa chạm mức nguy hiểm sau lễ hội Diwali, chính phủ thông báo sẽ triển khai kế hoạch.

Manjinder Singh Sirsa - người đứng đầu Sở Môi trường New Delhi - cho biết chuyến bay thử nghiệm đầu tiên, trong đó các pháo sáng gieo hạt được phóng lên trời, đã được thực hiện hôm 23/10.

“Nếu điều kiện thuận lợi, New Delhi sẽ đón trận mưa nhân tạo đầu tiên vào ngày 29/10”, Chủ tịch thành phố Rekha Gupta cho biết.

Ô nhiễm không khí nặng nhất vào mùa đông trùng với thời điểm người Hindu ăn mừng lễ hội ánh sáng Dwali bằng cách đốt pháo. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, các chuyên gia nghiên cứu về gieo hạt mây cho rằng đây không phải giải pháp tối ưu. Công nghệ này được cho là sẽ tạo mưa thường xuyên và nặng hạt hơn so với lượng mưa thông thường, nhưng hiệu quả không đáng kể. Quá trình đòi hỏi phải có mây, nhưng mây thường không xuất hiện ở New Delhi vào mùa đông khi ô nhiễm đạt đỉnh điểm. Gieo hạt mây cũng không giải quyết được nguyên nhân gốc rễ của các chất ô nhiễm.

Hai giáo sư Shahzad Gani và Krishna AchutaRao tại Trung tâm Khoa học Khí quyển Delhi đã lên án kế hoạch này là "chiêu trò" trên tờ Hindu. Họ so sánh kế hoạch với các “tháp lọc khói bụi” được chính phủ tiền nhiệm xây dựng ở New Delhi với chi phí hàng tỷ rupee, nhưng phần lớn không hiệu quả trong cải thiện chất lượng không khí.

Họ cũng cảnh báo có rất ít nghiên cứu về tác động lâu dài của việc sử dụng liên tục các hóa chất trong quá trình gieo mây, như bạc iodide hoặc natri clorua, với nông nghiệp và sức khỏe con người.

Vấn đề của toàn Ấn Độ

Trước đó, chính quyền New Delhi đã áp dụng nhiều biện pháp khẩn cấp, từ đóng cửa trường học đến dừng thi công và cấm phương tiện khí thải cao lưu thông trên đường. Chính quyền cũng dùng máy bay không người lái phun nước vào không khí.

Phần lớn nguyên nhân được cho là do nông dân. Nông dân chỉ có thời gian ngắn ngủi giữa mùa thu hoạch lúa và mùa trồng lúa mì sau khi đổi luật vào năm 2009. Đốt rơm rạ là cách dọn ruộng nhanh nhất và rẻ nhất. Gió thổi khói từ những đám cháy này từ cánh đồng ở Punjab và Haryana sang New Delhi. Cộng hưởng với điều kiện khí tượng, khói thường bao phủ thành lớp dày đặc trên bầu trời thành phố.

Hoạt động đốt rơm rạ bị cấm vào năm 2015 nhưng vẫn tiếp diễn, song đã giảm bớt cường độ. Những năm trước, đốt rơm rạ chiếm tới 50% nguyên nhân ô nhiễm không khí ở New Delhi vào đầu mùa đông, nhưng con số này hiện giảm còn khoảng 30%.

Hệ thống phun sương chống khói bụi lắp đặt trên đường phố New Delhi. Ảnh: Reuters.

Các chuyên gia nhận định nông dân chỉ là phần nhỏ và việc coi ô nhiễm theo mùa, có một nguyên nhân duy nhất và giới hạn về mặt địa lý ở một thành phố đang cản trở nỗ lực giải quyết vấn đề.

“Chúng ta phải ngừng coi ô nhiễm không khí như vấn đề của mùa đông hay của nông dân”, Avinash Chanchal - Phó giám đốc Chương trình Greenpeace Nam Á - cho biết.

“Dữ liệu cho thấy rõ ràng thành phố ô nhiễm cao gần như quanh năm. Ô nhiễm đến từ ngành giao thông vận tải và hàng triệu ôtô lưu thông trên đường; từ các nhà máy nhiệt điện than; từ rác thải chất đống tại các bãi chôn lấp hoặc đang bị đốt; từ hoạt động xây dựng liên tục các tuyến đường cao tốc và cầu vượt. Cho đến khi chúng ta giải quyết được tất cả vấn đề đó, chúng ta sẽ không bao giờ có bầu không khí trong lành”, ông giải thích.

Ông Chanchal nhấn mạnh Ấn Độ càng trì hoãn giải quyết tận gốc nguyên nhân ô nhiễm không khí, chi phí kinh tế và y tế càng lớn. "Chúng ta đang trong tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng, nhưng chính phủ chưa thực sự nghiêm túc hành động", ông nói.

Một nghiên cứu ước tính 30 triệu người sống trong và xung quanh thủ đô có thể mất đi gần 12 năm tuổi thọ do những tác động của ô nhiễm không khí tới sức khỏe.

Bhargav Krishna - nghiên cứu sinh tại tổ chức tư vấn Sustainable Futures Collaborative - cho biết ô nhiễm là "vấn đề bất tiện" với Ấn Độ vào thời điểm nước này đang tập trung hoàn toàn vào tăng trưởng, cố gắng đưa hàng triệu người thoát khỏi đói nghèo và cung cấp đủ điện.

Theo bà Krishna, mặc dù phần lớn tập trung vào Delhi, "ô nhiễm là vấn đề toàn Ấn Độ" và cần giải quyết ở cấp độ quốc gia. Một báo cáo của Greenpeace cho thấy hơn 80% thành phố Ấn Độ bị ô nhiễm không khí.

“Đây sẽ là chặng đường dài. Chúng ta cần xé bỏ miếng băng dán cá nhân và xử lý vết thương bên dưới, khắc phục các vấn đề về cấu trúc, nếu chúng ta muốn Ấn Độ được hít thở không khí trong lành trở lại”, bà Krishna nói.