Điều hiếm thấy về giảng viên 8X người Khmer lấy bằng tiến sĩ ở nước ngoài

Từ cậu bé Khmer ở Trà Cú từng dang dở việc học sau lớp 9, Tăng Văn Thòn bảo vệ thành công luận án tiến sĩ tại Campuchia. Ông trở về tiếp tục làm giảng viên tại Trường Đại học Trà Vinh, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị ngôn ngữ, văn hóa Khmer.

Ước mơ nghề giáo 

Tiến sĩ Tăng Văn Thòn (sinh năm 1982) là giảng viên Trường Ngôn ngữ - Văn hóa - Nghệ thuật Khmer Nam Bộ và Nhân văn, thuộc Trường Đại học Trà Vinh. Ông là một trong những người Khmer hiếm hoi bảo vệ thành công luận án tiến sĩ ở nước ngoài và trở về quê hương cống hiến.

Sinh ra và lớn lên trong một gia đình người Khmer tại huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh cũ (nay là tỉnh Vĩnh Long), Tiến sĩ Tăng Văn Thòn chia sẻ, từ nhỏ ông đã quyết tâm theo đuổi con đường học vấn để lan tỏa tri thức và gìn giữ tiếng nói, chữ viết của dân tộc Khmer.

Quê Tiến sĩ Tăng Văn Thòn có hơn 60% đồng bào Khmer sinh sống. Là con của gia đình Khmer, từ nhỏ, ông đã được nuôi dưỡng trong môi trường đậm chất văn hóa dân tộc qua tiếng nói và phong tục.

Yêu thích văn hóa và nghệ thuật Khmer, ngay từ khi học trung học cơ sở, ông đã ấp ủ ước mơ trở thành nhà giáo để truyền dạy giá trị dân tộc.

“Thuở nhỏ, tôi chưa nghĩ nhiều về sự nghiệp hay cách sống. Nhưng từ khi học trung học cơ sở, nghề giáo đã trở thành ước mơ lớn nhất của tôi. Ước mơ ấy từng bị gián đoạn sau khi học hết lớp 9 do hoàn cảnh gia đình khó khăn. Không ngờ, hôm nay tôi lại được thực hiện ước mơ ấy trên bục giảng của Trường Đại học Trà Vinh”, ông tâm sự.

Năm 2001, Tăng Văn Thòn xuất gia để tu học theo phong tục của đồng bào Khmer. 8 năm trong chùa, cậu bé Thòn được các vị sư truyền dạy học tiếng nói, chữ viết Khmer. Tăng Văn Thòn cũng bắt đầu đi học bổ túc văn hóa khởi đầu từ lớp 10 vào năm 2005. 

“Lúc ấy, tôi bắt đầu lấy mục tiêu là phải thực hiện được ước mơ làm nghề giáo và cố gắng học không ngừng nghỉ, học 3 buổi/ngày (sáng Pali - Khmer - Phật học; chiều bổ túc văn hóa, tối học tiếng Anh). Có những đêm, tôi phải đi bộ một mình từ chùa Ông Mek về chùa Hang sau khi kết thúc lớp tiếng Anh”, Tiến sĩ Tăng Văn Thòn nhớ lại.

Luận án tiến sĩ ở Campuchia

Năm 2007, sau khi tốt nghiệp THPT, Tăng Văn Thòn đậu hệ cao đẳng của Trường Đại học Trà Vinh, chuyên ngành Văn hoá Khmer Nam Bộ. Sau khi tốt nghiệp, ông được giữ lại trường và tiếp học lên đại học, chuyển sang ngạch giảng viên và học thạc sĩ.

Đến tháng 7/2023, ông bảo vệ thành công luận án tiến sĩ tại Vương quốc Campuchia theo chương trình học bổng diện Hiệp định giữa hai quốc gia Việt Nam và Campuchia, hoàn thành trước 8 tháng so với kế hoạch. 

Tiến sĩ Tăng Văn Thòn tâm sự, thời điểm ông cảm thấy chông gai nhất là hai năm học cao học và 2 năm đầu đi nghiên cứu sinh tại Campuchia.

“Thời điểm tôi nghiên cứu sinh ở Campuchia, cũng là lúc xảy ra đại dịch Covid-19. Lúc đó, vợ và con ở nhà bị nhiễm Covid-19, còn tôi thì không thể về nước...”, ông kể lại.

Ông bảo vệ thành công luận án tiến sĩ ngành Văn học, với đề tài “Giá trị văn học Khmer trong L’khaon Basak”. Luận án tập trung nghiên cứu các giá trị của văn học được truyền tải qua sân khấu biểu diễn L’khaon Basak (sân khấu Dù Kê).

Trở về gieo chữ

Trở về Trường Đại học Trà Vinh, Tiến sĩ Tăng Văn Thòn tiếp tục sự nghiệp gieo niềm đam mê ngôn ngữ Khmer. Đến nay, ông đã giảng dạy hàng trăm sinh viên hệ chính quy và vừa học vừa làm. 

Nhiều sinh viên của ông đã tốt nghiệp, công tác tại các cơ quan tỉnh, thành ở ĐBSCL; một số tiếp tục giảng dạy chữ Khmer cho thế hệ sau, thậm chí có em trở thành phiên dịch viên cho doanh nghiệp nước ngoài. 

"Khi giảng dạy ngôn ngữ Khmer tại Trường Đại học Trà Vinh, tôi luôn xác định phải nắm rõ trình độ của sinh viên, bởi khi xét tuyển vào đại học, các em không được kiểm tra đầu vào về Khmer ngữ, không xếp lớp riêng những em đã và chưa biết Khmer ngữ. Đồng thời, tôi phải cập nhật thường xuyên về đổi mới toàn diện trong giáo dục của Đảng và Nhà nước trong thời đại mới”, ông chia sẻ. 

Vị tiến sĩ của Trường Đại học Trà Vinh chia sẻ thêm, việc bảo tồn tiếng nói, chữ viết Khmer có ý nghĩa quan trọng trong việc gìn giữ bản sắc văn hóa, nó có thể khẳng định niềm tự hào dân tộc và duy trì truyền thống lâu đời của cộng đồng người Khmer Nam Bộ. 

Theo ông, ngôn ngữ và chữ viết không chỉ là phương tiện giao tiếp, mà là cầu nối truyền tải tri thức, tín ngưỡng, nghệ thuật,... 

“Bảo tồn tiếng nói, chữ viết chính là góp phần tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững, giúp thế hệ trẻ người Khmer hội nhập mà không mất đi bản sắc riêng”, Tiến sĩ Tăng Văn Thòn nhấn mạnh.

Từ năm 2020, Tiến sĩ Tăng Văn Thòn đảm nhiệm thêm chức danh Phó Chủ tịch Hội đồng Quốc gia thẩm định sách giáo khoa tiếng dân tộc thiểu số - tiếng Khmer.

Ông cho biết, để bảo đảm tính chuẩn xác và phù hợp với văn hóa của đồng bào Khmer, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành phụ lục kèm thông tư hướng dẫn về các tiêu chí đánh giá.

"Tuy Khmer ngữ tại Việt Nam và Campuchia là cùng chung một ngôn ngữ, nhưng Khmer ngữ ở Nam Bộ của nước ta sẽ có một số đặc thù riêng, nên khi thẩm định Hội đồng cũng rất cân nhắc về tính đặc thù của tiếng Khmer Nam Bộ, về văn hóa Khmer Nam Bộ cũng thế. Có như thế mới nâng cao được chất lượng và tính ứng dụng thực tế của sách giáo khoa tiếng Khmer trong thời kỳ hiện nay", tiến sĩ nêu kinh nghiệm.