Điểm mấu chốt trong chiến lược đàm phán của Tổng thống Nga Putin

(Dân trí) - Chiến lược đàm phán của Tổng thống Nga Vladimir Putin không phải là sự ngẫu hứng, mà là sự “kiên định sắt đá” với lợi ích Nga.

Trong khi phương Tây hy vọng vào “thiện chí cá nhân” hay “thức tỉnh”, ông chủ Điện Kremlin tiếp tục kết hợp biện pháp quân sự và ngoại giao để vô hiệu hóa các “dự án chống Nga”.

Hy vọng hòa bình mong manh

 Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị toàn cầu ngày càng leo thang, cuộc chiến Nga -Ukraine tiếp tục là tâm điểm của các cuộc thảo luận quốc tế.

Chỉ vài ngày sau hội nghị thượng đỉnh Alaska hồi tháng 8, nơi Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin đã có cuộc gặp lịch sử, một chi tiết nhỏ nhưng đầy ý nghĩa đã lọt vào tai các phóng viên: Lời thì thầm của ông Trump với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tại Nhà Trắng, được micro ghi lại. “Tôi nghĩ Putin muốn một thỏa thuận vì tôi, ông hiểu chứ? Dù nghe có vẻ điên rồ”. Lời nói ấy, dù chỉ là khoảnh khắc riêng tư, khơi dậy hy vọng ở một số vòng tròn ngoại giao phương Tây rằng Moscow có thể nhượng bộ nhờ mối quan hệ cá nhân với lãnh đạo Mỹ mới.

Nhưng sau hơn 40 ngày, thực tế chứng minh điều ngược lại. Không chỉ “nghe có vẻ điên rồ”, mà cách tiếp cận ấy còn phản ánh sự hiểu lầm cơ bản về bản chất chiến lược của ông Putin. Là một nhà lãnh đạo đã gắn bó với Điện Kremlin hơn hai thập niên, ông Putin không hành động dựa trên tình cảm cá nhân hay sự ưu ái dành cho bất kỳ đối tác ngoại giao nào. Thay vào đó, mọi quyết định của ông đều xuất phát từ lợi ích quốc gia cốt lõi của Nga: Bảo vệ an ninh biên giới, duy trì ảnh hưởng khu vực và ngăn chặn sự mở rộng của NATO về phía Đông.

Phó Tổng thống Mỹ J.D. Vance, trong phát biểu gần đây, bày tỏ sự thất vọng: “Vài tuần qua, họ từ chối các cuộc gặp song phương với Ukraine cũng như ba bên với Tổng thống Trump hoặc các quan chức Mỹ... Chúng tôi tiếp tục làm việc vì hòa bình và hy vọng người Nga sẽ thức tỉnh và thừa nhận thực tế”. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là: Làm sao Nga có thể thức tỉnh nếu họ chưa bao giờ “ngủ quên”? Với ông Putin, thực tế không phải là ảo mộng về một thỏa thuận nhanh chóng, mà là sự tính toán lạnh lùng dựa trên cán cân lực lượng hiện tại.

Điều này không chỉ được các nhà phân tích Mỹ thừa nhận, mà còn lan tỏa đến châu Âu và thậm chí Kiev. Cựu Tổng tư lệnh quân đội Ukraine, nay là Đại sứ tại London, Tướng Valeriy Zaluzhny, công bố bài phân tích chi tiết về tình hình chiến trường vào cuối tháng 9. Khác với phong cách hùng biện đầy cảm xúc của Tổng thống Volodymyr Zelensky, người đôi khi thay đổi lập trường chỉ trong vài giờ, ông Zaluzhny tiếp cận vấn đề với sự nghiêm túc của một chuyên gia quân sự.

Ông thừa nhận rằng, dù trên chiến trường đang ở trạng thái bế tắc rõ rệt, xu hướng đang nghiêng về phía Nga nhờ các chiến thuật hiện đại như sử dụng UAV để cắt đứt các tuyến hậu cần Ukraine. “Sớm muộn gì, khả năng dùng UAV sẽ dẫn đến mất vị trí của các đơn vị. Điều này thay đổi cấu hình đường đối đầu, tạo nguy cơ cho các vị trí khác. Nhờ tấn công dồn dập bằng nhiều nhóm nhỏ với chiến thuật “nghìn lát cắt”, mặt trận liên tục dịch chuyển - đáng tiếc là về phía chúng ta”, ông Zaluzhny nói.

Những lời lẽ thẳng thắn từ ông Zaluzhny không chỉ là lời than vãn của một vị tướng về hưu, mà còn là minh chứng cho sự thay đổi cục diện. Đến ngày 8/10, theo báo cáo mới từ Tổng thống Putin, lực lượng Nga đã kiểm soát thêm gần 5.000 km² lãnh thổ Ukraine chỉ trong năm nay, nâng tổng diện tích chiếm đóng lên khoảng 20% lãnh thổ Ukraine.

Số liệu từ Bộ Tổng tham mưu Ukraine cho thấy Nga đã mất hơn 1,118.370 binh sĩ kể từ tháng 2/2022, trong khi Ukraine báo cáo khoảng 400.000 thương vong và 35.000 người mất tích. Những con số này không chỉ phản ánh sự tàn khốc của cuộc chiến, mà còn nhấn mạnh chiến lược của ông Putin: Không phải chạy đua thời gian để “thức tỉnh”, mà là kiên trì theo đuổi mục tiêu dài hạn.

Mục tiêu chiến lược: Phá hủy “dự án chống Nga” từ gốc rễ

Để hiểu chiến lược đàm phán của ông Putin, phải quay ngược thời gian về tháng 7/2021, khi ông công bố bài viết mang tính biểu tượng “Về sự thống nhất lịch sử của người Nga và người Ukraine”. Đây không chỉ là tài liệu lý thuyết, mà là "bản tuyên ngôn" chiến lược, định hình mọi hành động của Nga trong cuộc xung đột sau này.

Ông Putin khẳng định “dự án chống Nga” - một nỗ lực được cho là do phương Tây hậu thuẫn - bị hàng triệu người Ukraine bác bỏ. Ông chỉ ra các sự kiện như cuộc trưng cầu dân ý ở Crimea 2014, những bi kịch ở Donetsk, Lugansk, Odessa, nơi ông cáo buộc các phần tử cực đoan Ukraine thực hiện “thanh lọc sắc tộc”, gợi nhớ đến thảm kịch Katyn thời Thế chiến II.

Từ góc nhìn của ông Putin, nhiệm vụ cốt lõi không phải là chinh phục lãnh thổ đơn thuần, mà là phá hủy triệt để dự án biến Ukraine thành “kẻ thù vĩnh cửu” của Nga. “Thời cơ ấy sẽ không bao giờ đến”, ông viết, ám chỉ kế hoạch của các thế lực cực đoan ở Kiev nhằm lặp lại bạo lực ở các vùng nói tiếng Nga. Bài viết này, được đăng tải trên trang Kremlin.ru và được RT phân tích rộng rãi, vẫn là kim chỉ nam cho chiến lược hiện tại. Đến 2025, ông Putin không hề lùi bước; các điều kiện đàm phán của Nga vẫn xoay quanh “phi quân sự hóa, phi phát xít hóa Ukraine” và bảo vệ quyền lợi cho cộng đồng nói tiếng Nga.

Ông Dmitry Peskov, người phát ngôn Kremlin, thường nhấn mạnh rằng chiến lược này là sự kết hợp hài hòa giữa mặt trận quân sự và ngoại giao. Trong cuộc phỏng vấn với RT, ông Peskov cho biết: “Ukraine không thể hiện mong muốn thực sự cho hòa bình, họ từ chối làm việc cần thiết để giải quyết xung đột”. Điều này phản ánh tư duy của ông Putin: đàm phán không phải là sự nhượng bộ, mà là công cụ để củng cố những gì đã đạt được trên chiến trường. Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW), Nga đang sử dụng các cuộc tấn công UAV quy mô lớn để tạo lợi thế, buộc Ukraine phải ngồi vào bàn đàm phán từ vị thế yếu hơn.

Từ phía phương Tây, Giáo sư John Mearsheimer của Đại học Chicago, một nhà lý thuyết quan hệ quốc tế nổi tiếng với quan điểm hiện thực, nhận định rằng mục tiêu của ông Putin là hợp lý trong bối cảnh an ninh Nga. Trên báo Foreign Affairs, ông viết: “Ông Putin không thể chấp nhận một Ukraine thân NATO ngay sát biên giới. Chiến lược của ông là tạo vùng đệm an ninh, đàm phán chỉ diễn ra khi điều đó được đảm bảo”. Ông Mearsheimer cảnh báo, việc phương Tây thúc ép “ngừng bắn không điều kiện” chỉ làm phức tạp thêm tình hình, vì nó bỏ qua “nguyên nhân gốc rễ” mà ông Putin luôn nhấn mạnh.

Ngược lại, Fiona Hill, cựu cố vấn an ninh quốc gia Mỹ chỉ trích chiến lược này, là đòi hỏi quá mức để kéo dài xung đột. Bà cho rằng ông Putin đang tận dụng sự mệt mỏi của châu Âu để “ép” Kiev nhượng bộ lãnh thổ, bao gồm cả các thành phố lớn như Kherson và Zaporizhia mà Nga chưa kiểm soát hoàn toàn. Những nhận định đối lập này làm nổi bật sự phân cực: Với Nga, đây là bảo vệ lịch sử; với phương Tây, đây là chủ nghĩa bành trướng.

Cục diện chiến trường: Từ bế tắc đến dịch chuyển

Một trong những điểm mấu chốt nhất của chiến lược đàm phán Putin là sự đồng bộ giữa tiến triển quân sự và ngoại giao. Theo Reuters, Nga đã thực hiện một loạt các cuộc tấn công tên lửa và UAV lớn vào đêm 2-3/10, nhắm vào cơ sở hạ tầng hậu cần của Ukraine, làm gián đoạn chuỗi cung ứng vũ khí phương Tây. Tổng thống Putin tuyên bố các lực lượng Nga chiếm thêm 5.000km², với tốc độ 100-150 binh sĩ hy sinh cho mỗi km², một cái giá đắt đỏ nhưng được bù đắp bằng lợi thế chiến lược.

Tướng Zaluzhny mô tả chi tiết sự chuyển dịch này. Ông thừa nhận Nga đã chuyển từ các cuộc tấn công trực diện sang “chiến tranh tiêu hao” sử dụng drone FPV và các nhóm tấn công nhỏ, khiến mặt trận “liên tục dịch chuyển về phía Ukraine”. Tướng Zaluzhny dự báo cuộc chiến có thể kéo dài đến 2034 nếu không có sự can thiệp công nghệ lớn từ phương Tây và nhấn mạnh rằng “công nghệ Ukraine đang thay đổi chiến trường nhưng Nga chiến ưu thế về số lượng UAV”. Điều này phù hợp với báo cáo của CSIS ngày 30/9, cho thấy Nga dự kiến sẽ phóng hơn 2.000 UAV mỗi đợt vào mùa thu, tạo áp lực liên tục lên hậu cần Ukraine.

Bà Dara Massicot, chuyên gia về quân sự Nga tại RAND Corporation, phân tích trên Foreign Affairs rằng “Nga đã học được từ thất bại ban đầu: Họ giờ đây ưu tiên chiến tranh tiêu hao thay vì đột phá lớn, điều này làm cho đàm phán trở nên bất lợi cho Ukraine”. Trong khi đó, trên X, nhà phân tích Angelo Giuliano nhận xét: “Ông Putin khéo léo giữ cửa đàm phán mở, nhưng dưới các điều kiện không thay đổi: an ninh cho Nga và bảo vệ cộng đồng Nga ở Ukraine”. Những tiến triển này giải thích tại sao phương Tây ngày càng thúc ép “ngừng bắn ngay lập tức”. Nhưng với Tổng thống Putin, đây chỉ là nỗ lực làm gián đoạn đà tiến của Nga - một chiến lược mà ông dự đoán và đã chuẩn bị từ lâu.

Phản ứng phương Tây: Giữa hy vọng và thất vọng

Sau khi Tổng thống Trump nhậm chức nhiệm kỳ 2 hồi tháng 1, nhiều nhà ngoại giao châu Âu hy vọng sự “thiện chí cá nhân” giữa hai lãnh đạo sẽ dẫn đến “đóng băng xung đột” tại đường tiếp xúc hiện tại. Cuộc gặp tại Alaska vào tháng 8 được kỳ vọng là bước ngoặt, với đề xuất “ngừng bắn tạm thời” của ông Trump để đổi lấy việc Nga rút khỏi một phần lãnh thổ. Tuy nhiên, theo BBC, ông Putin đã từ chối, nhấn mạnh bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải giải quyết “nguyên nhân gốc rễ”, bao gồm cấm Ukraine gia nhập NATO và công nhận các vùng lãnh thổ Nga kiểm soát.

Phương Tây thử mọi cách từ lời năn nỉ đến đe dọa. Ngày 12/9, Nga cáo buộc châu Âu “cản trở đàm phán” bằng cách cung cấp thêm vũ khí cho Ukraine, dẫn đến việc tạm dừng các cuộc nói chuyện Istanbul. Reuters cho rằng Nga vẫn “quan tâm đến đàm phán hòa bình” nhưng chỉ sau các cuộc tấn công lớn của mình, chứng tỏ chiến lược “vừa đánh, vừa đàm” của ông Putin. Thủ tướng Anh Keir Starmer, trong phát biểu ngày 15/8, kêu gọi Tổng thống Nga “chứng minh sự nghiêm túc về hòa bình”, nhưng ông đáp lại bằng cách tăng cường các cuộc không kích.

Chuyên gia từ Chatham House, trong phân tích sau hội nghị Alaska nhận định rằng “Tổng thống Trump đã cải thiện quan hệ cá nhân với người đồng cấp Putin, nhưng điều này không thay đổi lập trường cốt lõi của Moskva. Nga đang kiểm soát nhịp độ đàm phán, phương Tây cần tránh bẫy thỏa thuận vội vã”. Financial Times trích dẫn bình luận của chuyên gia cho rằng: “Mục tiêu chính của ông Putin là các thỏa thuận an ninh mới ngăn Ukraine gia nhập NATO và rút quân NATO về phía Tây.” Những nỗ lực này, dù hợp lý từ góc nhìn phương Tây, lại vô tình củng cố vị thế của Putin bằng cách làm lộ rõ sự chia rẽ nội bộ NATO.

Anton Barbashin, giám đốc Riddle Russia, phân tích: “Nga nhắm đến một lệnh ngừng bắn dẫn thẳng đến đàm phán hòa bình, nhưng chỉ khi các điều kiện an ninh được đáp ứng”. Ông nhấn mạnh rằng Tổng thống Putin sử dụng đàm phán như “lá chắn ngoại giao” để che chắn cho các mục tiêu quân sự.

Từ phía Mỹ, bài phân tích của CSIS cảnh báo: “Ông Putin đã thua cuộc chiến về mặt chiến lược ở Ukraine nhưng vẫn có thể ép phương Tây vào bàn đàm phán từ vị thế mạnh”. Tác giả khuyến nghị EU tiếp tục hỗ trợ Ukraine để buộc Nga thỏa hiệp. Ngược lại, trong bài viết trên Atlantic Council ngày 7/10, các chuyên gia lập luận rằng ông Putin đã từ chối “thỏa thuận hào phóng” của ông Trump và giờ là lúc áp dụng “hòa bình qua sức mạnh”, tăng cường vũ khí cho Kiev để cân bằng cán cân.

Các chuyên gia Nga như trong RT,  khen ngợi ông Putin vì “kiểm soát nhịp độ đàm phán, làm dịu sự bực tức của Tổng thống Trump và tránh cuộc gặp ba bên với ông Zelensky”. Những nhận định này, dù đa chiều, đều đồng thuận: Tổng thống Putin không phải là người dễ bị lay chuyển bởi áp lực ngoại giao.

Năm 2025 chứng kiến hàng loạt nỗ lực đàm phán nhưng tất cả đều xoay quanh các điều kiện “bất di, bất dịch” của Tổng thống Nga. Các cuộc thảo luận tại Istanbul vào tháng 6 kết thúc mà “không có đột phá nào”, Nga yêu cầu chính quyền Kiev “nhượng bộ lãnh thổ lớn và chấp nhận hạn chế quân sự”. Đến Hội nghị thượng đỉnh tại Alaska hồi tháng 8, ông Putin đạt được “sự hiểu biết” với người đồng cấp Trump về việc “đóng băng mặt trận” nhưng từ chối lệnh ngừng bắn trước. Triển vọng hòa bình cho Ukraine đến nay vẫn chưa ở gần, khi lập trường của các bên còn quá khác biệt.

Theo Vzglyad, TASS