Địa phương chỉ hưởng 70% tiền thu từ đất

Dự thảo luật quy định ngân sách T.Ư được hưởng 20 - 30% tiền sử dụng đất và tiền thuê đất, thay vì địa phương hưởng 100% như hiện hành, khiến nhiều đại biểu lo ngại địa phương sẽ 'hụt thu'.

Sáng 26.5, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, các đại biểu thảo luận tại hội trường về dự án luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi).

Dự thảo luật quy định về một số khoản thu phân chia và tỷ lệ phần trăm (%) giữa ngân sách T.Ư và ngân sách địa phương.

Trong đó, với tiền sử dụng đất và tiền thuê đất, nếu địa phương không nhận bổ sung cân đối thì ngân sách T.Ư hưởng 30%, ngân sách địa phương hưởng 70%; nếu địa phương nhận bổ sung cân đối thì ngân sách T.Ư hưởng 20%, ngân sách địa phương hưởng 80%.

Điều này là điểm mới so với luật hiện hành, khi ngân sách địa phương được hưởng 100% tiền sử dụng đất và tiền thuê đất.

Lo ngại ảnh hưởng đầu tư công của địa phương 

Cho ý kiến thảo luận, đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn TP.HCM) đề nghị cân nhắc về tỷ lệ phân chia giữa ngân sách T.Ư và ngân sách địa phương trong cơ cấu tiền sử dụng đất và tiền thuê đất.

Theo vị đại biểu, mục tiêu tăng trưởng tới đây được đặt ra ở mức 2 con số. Cộng thêm việc sáp nhập 63 thành 34 tỉnh, thành phố, nhằm mở rộng không gian phát triển, kết nối khu vực. Điều này đồng nghĩa, nhu cầu đầu tư kết cấu hạ tầng sẽ là rất lớn, đặc biệt các đô thị lớn như TP.HCM.

Giai đoạn 2026 - 2030, TP.HCM dự kiến cần nguồn lực đầu tư công khoảng 1,1 triệu tỉ đồng, trong đó nguồn thu từ đất chiếm vị trí rất quan trọng, khoảng 550.000 tỉ đồng.

Ông Ngân tính toán, nếu ngân sách T.Ư điều tiết 30%, TP.HCM sẽ hụt thu khoảng 165.000 tỉ đồng trong vòng 5 năm (mỗi năm khoảng 33.000 tỉ đồng). Kế hoạch đầu tư công của thành phố sẽ bị ảnh hưởng, nhất là trong bối cảnh đang có nhiều dự án lớn cần triển khai như đường sắt đô thị, dự án kết nối với Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, mở rộng các tuyến quốc lộ…

Từ thực tế trên, vị đại biểu đoàn TP.HCM đề nghị trong 10 năm tới chưa nên điều tiết nguồn thu từ đất, nếu áp dụng thì ngân sách T.Ư chỉ nên hưởng 5 - 10%.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà (đoàn Quảng Ninh) cũng cho rằng, việc điều tiết các nguồn thu cần được tính toán để làm sao các địa phương, nhất là những nơi đang tự cân đối được ngân sách, có thể tiếp tục tự cân đối mà không cần phụ thuộc vào ngân sách T.Ư.

Như Quảng Ninh, bà Hà nói nếu quy định như dự thảo, một số khoản thu sẽ giảm rất sâu, trong đó tiền sử dụng đất và tiền thuê đất giảm khoảng 2.000 tỉ đồng. Cộng tổng các nguồn thu khác phải phân chia, ngân sách địa phương năm 2025 sẽ mất cân đối hơn 4.300 tỉ đồng.

Bà Hà đề nghị nghiên cứu theo hướng tăng tỷ lệ được hưởng của ngân sách địa phương, để không ảnh hưởng đến khả năng tự cân đối, đảm bảo tính ổn định hàng năm và trung hạn.

Trước đó, tại báo cáo thẩm tra, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho hay, đa số ý kiến đề nghị dự thảo luật chỉ nên quy định về nguyên tắc và các nguồn thu phân chia, thay vì phân chia tỷ lệ cứng; đồng thời giao Chính phủ xây dựng phương án về tỷ lệ phân chia, trình Quốc hội xem xét, quyết định. 

Như vậy sẽ bảo đảm sự linh hoạt trong điều chỉnh tỷ lệ phân chia giữa các nguồn thu trong trường hợp có biến động lớn hoặc có chênh lệch lớn về số thu, chi giữa các địa phương.

Tăng vai trò chủ đạo của ngân sách T.Ư

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, tiếp thu ý kiến của các đại biểu, cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục rà soát, báo cáo Chính phủ theo hướng không quy định trong luật về tỷ lệ phân chia các khoản thu giữa ngân sách T.Ư và ngân sách địa phương, trừ khoản thu từ đất được phân chia từ dự toán ngân sách năm 2026. 

Trong năm 2026, khi luật có hiệu lực sẽ giao Chính phủ xây dựng trình Quốc hội để quy định tỷ lệ phân chia các khoản thu cho phù hợp và đảm bảo ổn định lâu dài.

Vẫn theo Bộ trưởng Thắng, dự thảo quy định việc phân chia tỷ lệ tiền sử dụng đất và tiền thuê đất nhằm thực hiện theo Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành T.Ư Đảng. Nghị quyết đặt ra nhiệm vụ "có cơ chế điều tiết hợp lý, hiệu quả nguồn thu từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất giữa T.Ư và địa phương". 

Riêng với TP.Hà Nội, hiện thủ đô đang tập trung rất nhiều dự án, công trình trọng điểm, vì thế trên cơ sở tiếp thu ý kiến các đại biểu, Bộ Tài chính sẽ rà soát, báo cáo Chính phủ để trình Quốc hội theo hướng Hà Nội vẫn được giữ lại 100% tiền sử dụng đất và tiền thuê đất, phù hợp với quy định tại luật Thủ đô.