‘Di sản nét mực’: Khi người trẻ Việt viết nên bản sắc của riêng mình

“Di sản nét mực - Legacy in Ink” không chỉ là một cuộc thi viết, đó còn là hành trình trở về cội nguồn thông qua ngôn từ, là nơi những người trẻ Việt dù đang sống ở bất cứ nơi đâu cũng luôn tự hào về gốc rễ, văn hóa, bản sắc dân tộc Việt Nam.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, văn hoá không chỉ là di sản của quá khứ mà còn là bản sắc độc đáo giúp định vị Việt Nam trên bản đồ thế giới. Xuất phát từ khao khát giữ gìn và lan toả bản sắc văn hoá dân tộc, một nhóm học sinh THPT tại Việt Nam, đại diện là Phạm Bùi Gia Khanh, học sinh khối 12 Trường Quốc tế Anh BIS Hà Nội, đã quyết định tổ chức cuộc thi viết toàn cầu “Di sản nét mực 202 - Legacy in Ink 2025” với chủ đề “Bản sắc chúng ta - The sprit of us”.

Có tình yêu với văn chương, triết học và luôn mong muốn lan toả những nét đẹp của ngôn từ tới cộng đồng, ngoài việc khởi xướng và duy trì tạp chí văn học The Penlogue, mùa hè năm ngoái, Gia Khanh cùng một số người bạn chung đam mê đã tổ chức Trại sáng tác Lumina quy tụ hơn 70 bạn trẻ đến từ khắp tỉnh thành trên cả nước và các du học sinh. 

Hơn 4 tháng sau khi trại sáng tác khép lại, cuốn sách “Nắng trong tâm” ra đời, phát hành bởi Nhà xuất bản Hà Nội, bao gồm các tác phẩm chọn lọc từ hơn 20 tác giả trẻ đã sáng tác trong thời gian diễn ra Camp Lumina.

Tuy nhiên, sau hành trình ấy, Gia Khanh nhận ra trại sáng tác mới chỉ “chạm” đến một số người trẻ nhất định, trong khi vẫn còn rất nhiều tác giả trẻ Việt Nam tài năng, đam mê văn chương ở khắp mọi miền đất nước và trên thế giới xứng đáng được lắng nghe, trân trọng, lưu giữ câu chuyện qua nét mực. 

Từ đó, ý tưởng về một cuộc thi dành cho các bạn trẻ Việt Nam trên toàn cầu mang tên “Di sản nét mực” ra đời, với ý nghĩa: cuộc thi không chỉ là hành trình viết mà còn để người trẻ kể những câu chuyện bản thân và tìm lại chính mình.

“Trong thời đại toàn cầu hóa, chúng ta sống và học tập ở khắp nơi trên thế giới nhưng vẫn cần một điểm tựa để trở về. Đó là cội nguồn, là văn hóa, là lịch sử, những sợi dây vô hình nhưng bền chặt, kết nối chúng ta với nhau. Bằng cách viết, lưu giữ những trải nghiệm trong từng nét mực, chúng ta không chỉ để lại một dạng di sản sống động mà còn đang góp phần định hình lại bản sắc của chính mình”, Gia Khanh chia sẻ.

Cuộc thi “Di sản nét mực” sau đó nhanh chóng nhận được sự đồng hành của Nhà xuất bản Thế giới, Ban Văn học Nghệ thuật Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV6), Truyền hình HiTV, tổ chức Writing Through. Người dự thi có thể gửi bài bằng cả hai ngôn ngữ tiếng Việt và tiếng Anh, với hai thể loại là Thơ, Tản văn và Truyện ngắn giới hạn 1500 từ. 

Trong hơn một tháng phát động, cuộc thi đã thu hút 228 tác phẩm đến từ các bạn trẻ tại 8 quốc gia và gần 40 tỉnh thành Việt Nam. Mỗi bài viết là một góc nhìn riêng về bản sắc, có khi là ký ức quê nhà, một truyền thống dân tộc, cũng có khi là suy tư sâu xa về nguồn cội…

Trong suốt thời gian diễn ra cuộc thi, Ban tổ chức cũng đã đồng hành cùng thí sinh qua chuỗi workshop, webinar như “Hồi ức thành văn/From memory to story” bởi nhà văn, biên tập viên Wayne Karlin (Mỹ), “Mạch ngầm thi ca” bởi nhà thơ TS Đỗ Anh Vũ, webinar hướng dẫn nghệ thuật viết truyện ngắn “From spark to story” của nhà văn Catherine Cole (Australia) và webinar hướng dẫn viết sáng tạo của tổ chức Writing Through. Điều này đã giúp người trẻ không chỉ học cách viết mà còn hiểu sâu hơn về nghệ thuật kể chuyện, cách biểu đạt cảm xúc và khơi dậy tiếng nói nội tại.

Hội đồng giám khảo của cuộc thi quy tụ nhiều tên tuổi uy tín như: nhà phê bình văn học PGS TS Ngô Văn Giá, nhà thơ TS Đỗ Anh Vũ, nhà văn Hiền Trang, nhà văn Catherine Cole, nhà văn, nhà báo Lady Borton, nhà thơ trẻ người Mỹ gốc Việt Alexandra Huynh… Từ đó, ban giám khảo đã chọn ra 50 bài vào vòng chung kết, trong đó có 26 tác phẩm xuất sắc nhất được trao giải.

Các tiêu chí đánh giá tập trung vào tính sáng tạo trong ý tưởng và cách thể hiện; khả năng truyền tải cảm xúc và thông điệp một cách sâu sắc, tinh tế; tính kết nối với chủ đề “The spirit of us, Bản sắc chúng ta”.

PGS.TS Ngô Văn Giá đánh giá cuộc thi là minh chứng cho việc người trẻ Việt luôn tự hào về gốc rễ, văn hóa, bản sắc dân tộc Việt mình. “Các bạn không chỉ yêu tiếng Việt, yêu văn chương mà còn gửi gắm thông điệp về việc giữ gìn văn hóa và lan tỏa hình ảnh đất nước, quê hương. Việc Gia Khanh - một bạn trẻ đang học ở môi trường quốc tế và giao tiếp trong trường hoàn toàn bằng tiếng Anh - lại yêu tiếng Việt, yêu văn chương Việt và cảm thấy thôi thúc cần làm gì đó để lan tỏa tình yêu ấy với cộng đồng các bạn trẻ Việt Nam trên toàn cầu, điều đó đã khiến lòng tôi cảm kích”, nhà văn Văn Giá chia sẻ. 

Trong số các tác phẩm đạt giải, tác phẩm “Hãy chảy” của tác giả Trần Trọng Đoàn giành giải nhất tại hạng mục Tản văn, truyện ngắn. Trọng Đoàn chia sẻ nguồn cảm hứng giúp mình viết ra tác phẩm này là khi được ông bà - những cựu chiến binh kể cho nghe về cuộc chiến tranh khốc liệt đã đi qua. 

“Chính bà mình - một người từng đi qua chiến tranh, từng trải qua ranh giới giữa sự sống và cái chết - đến khi về già đã quên đi hết tất cả. Vì thế, mình muốn viết lại những điều này, bao gồm cả những nỗi đau, để lưu giữ lại những hành trang ký ức ấy”, Đoàn chia sẻ.

Không dừng lại ở một cuộc thi viết, Di sản nét mực đã mở ra một cuộc đối thoại văn hóa xuyên thế hệ, xuyên biên giới, khơi dậy trong mỗi người trẻ tình yêu sâu sắc với di sản Việt - điều không chỉ nằm ở quá khứ mà còn hiện hữu trong từng nét mực của hiện tại và mai sau.

Bích Đào