Đi leo núi, trekking trong rừng không được quên những điều này

Thời gian qua liên tiếp xảy ra nhiều vụ du khách tử vong, mất tích thương tâm trong rừng núi. Người trẻ đi leo núi, trekking trong rừng cần chuẩn bị kỹ lưỡng và có phương án phòng rủi ro.

Đừng để hối hận vì chủ quan

Thời gian qua liên tiếp xảy ra những vụ mất tích trong rừng như trường hợp nam thanh niên 23 tuổi mất tích khi leo núi Hoàng Ngưu Sơn tại P.Nam Nha Trang, Khánh Hòa (đăng trên Thanh Niên ngày 6.8), sau đó lực lượng chức năng đã tìm thấy thi thể người xấu số sau 6 ngày tìm kiếm. Ngày 19.8, Thanh Niên có thông tin Tìm thấy thi thể nam du khách mất tích trong rừng Cúc Phương… Những vụ việc thương tâm này khiến nhiều bạn trẻ giật mình nhìn lại thói quen trekking (đi bộ đường dài) của mình. Không ít người thừa nhận từng trekking đường rừng với tâm thế chủ quan, thiếu chuẩn bị kỹ lưỡng.

Nguyễn Minh Thông, sinh viên Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn TP.HCM, từng cùng bạn bè có chuyến trekking rừng vào ban đêm để tìm hiểu các loài rắn. Sau khi đi bộ suốt 5 tiếng đồng hồ, cả nhóm đều kiệt sức. "Cung đường trở về trở nên ám ảnh. Mình gần như đi trong vô thức để tìm lại đường mòn. Sai lầm lớn nhất là tụi mình đã chủ quan, không chuẩn bị đủ nước và dụng cụ", Thông kể.

Sau trải nghiệm, Thông rút ra bài học: "Đi rừng không giống đi dã ngoại. Phải chuẩn bị thật kỹ từ quần áo, nước uống, đèn pin cho đến các dụng cụ sinh tồn cơ bản. Đặc biệt nên biết cách dùng ứng dụng GPS để theo dõi cung đường và đừng tiếc tiền thuê hướng dẫn viên hoặc người bản địa. Chỉ họ mới biết chỗ nào an toàn để đi và khi nào nên quay về".

Là người thường xuyên trekking, Nguyễn Thị Thủy (24 tuổi), ngụ đường Nguyễn Ái Quốc, P.Tân Triều (trước đây là P.Tân Phong, TP.Biên Hòa), tỉnh Đồng Nai, cho rằng sự cố dễ gặp nhất là bị lạc.

"Nếu không thấy đoàn đâu, nguyên tắc đầu tiên là dừng lại, không chạy loạn. Sau đó bình tĩnh quan sát. Nếu không chắc chắn thì quay lại điểm vừa đi qua và chờ ở đó, tuyệt đối không được chủ quan tự di chuyển tiếp tục. Mình thường tạo tín hiệu để người khác dễ tìm, bằng cách ban ngày thì buộc áo sáng màu lên cành cây, xếp đá thành mũi tên; ban đêm dùng đèn pin nhấp nháy hoặc đốt lửa tạo khói", Thủy chia sẻ.

Theo Thủy, trong rừng, việc giữ nước và thức ăn còn quan trọng hơn cả đi nhanh. "Có lần mình bị kẹt 6 tiếng trong rừng vì đi nhầm lối mòn và mất định vị, chỉ dám nhấp từng ngụm nước nhỏ để không kiệt sức. Nếu chẳng may bị rắn hay côn trùng cắn, điều quan trọng là không hoảng loạn, hạn chế cử động chỗ bị thương và tìm cách báo hiệu để chờ cứu hộ", Thủy nói thêm.

Những sai lầm phổ biến

Anh Nguyễn Văn Hoàn, hướng dẫn viên trekking tại Chạm Wanderroot, cho biết đi rừng luôn tiềm ẩn rủi ro, đặc biệt khi thời tiết thay đổi đột ngột. Anh nhớ mãi chuyến dẫn hơn 30 người vượt suối Khế - Tà Giang (tỉnh Khánh Hòa) ngay sau một trận mưa lớn, nước suối khi đó dâng cao, chảy rất xiết. "Chúng tôi phải dùng dây an toàn để đưa từng người qua. Chỉ cần sẩy tay là có thể bị cuốn trôi. May mắn là nhờ chuẩn bị từ trước nên cả đoàn đều an toàn", anh kể.

Trong một chuyến dẫn tour khác, anh Hoàn chạm mặt rắn hổ cực độc. Nhờ bình tĩnh, anh xử lý tình huống cẩn thận, giữ an toàn cho cả đoàn. Theo anh, nhiều bạn trẻ thường chủ quan khi đi rừng. "Không rèn luyện thể lực nhưng lại chọn cung đường dài, mang ba lô quá nặng hoặc quá ít đồ, thiếu thuốc men, nước uống, không tìm hiểu trước cung đường và thời tiết. Đó là những sai lầm phổ biến", anh nói.

Anh Hoàn cho rằng một chiếc ba lô gọn nhẹ với những vật dụng cơ bản là vô cùng quan trọng nhưng quan trọng hơn cả là tinh thần hợp tác. "Đi lần đầu thì nhất định phải có người bản địa hoặc người có chuyên môn đi cùng. Họ biết đường, biết điểm nghỉ và cả cách quay về sao cho an toàn", anh nói.

Khi thời tiết thất thường, đặc biệt là trời mưa, anh Hoàn khuyên nên tìm, tạo nơi trú ẩn giữ ấm cơ thể, hạn chế nấp ở những tán cây to, đồng thời phải biết cách nhóm lửa (bằng bật lửa, diêm chống ẩm, đá lửa, pin sạc dự phòng…). "Mưa rất dễ khiến các bạn bị bệnh, gây ảnh hưởng đến cả chuyến đi, do vậy hãy tận dụng áo mưa, lá cây bản to, tấm trải để che mưa, giữ nhiệt cơ thể. Giữ ấm quan trọng không kém nước uống, đặc biệt khi trời lạnh và có mưa rừng", anh khuyên.

Anh Trần Xuân Thanh, làm công tác huấn luyện an toàn leo núi tại Rope Team Việt Nam và là người có nhiều năm kinh nghiệm trekking, cho hay đi rừng một mình là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến mất tích. "Khi mệt mỏi và hoảng loạn, con người dễ đưa ra quyết định sai lầm, đi lạc sâu hơn và nhanh chóng kiệt sức", anh nói.

Theo anh Thanh, cần chuẩn bị không chỉ thể lực mà cả tâm lý. "Nếu tâm lý bất ổn, chỉ một sự cố nhỏ cũng khiến người ta hoảng loạn. Khi đó, mọi quyết định đều thiếu chính xác", anh chia sẻ và khuyên các bạn trẻ cần rèn luyện thể lực, học kỹ năng đi rừng cơ bản như tìm nguồn nước, tạo lửa, xác định phương hướng, và quan trọng nhất là giữ tâm lý bình tĩnh.

Khi rơi vào tình huống bị lạc trong rừng, anh Thanh khuyên bạn trẻ phải giữ bình tĩnh, tuyệt đối không đi lại lung tung. Việc trú dưới gốc cây hay vách đá để nghỉ ngơi không phải lựa chọn an toàn, bởi dấu vết dễ bị xóa khi mưa hoặc gió. Thay vào đó, các bạn nên ở lại đường mòn, ven sông suối hoặc khu vực ngã ba, ngã tư trong rừng để chờ đợi. "Đây là những vị trí giúp đội cứu hộ dễ dàng phát hiện hơn nếu chẳng may đi lạc", anh nhấn mạnh.

Anh Thanh cũng gợi ý cách kết nối với lực lượng cứu hộ như nhóm lửa tạo khói hoặc phát ra âm thanh ngắt quãng để giúp xác định khu vực mắc kẹt. Ngoài ra, nên chú ý các bảng chỉ dẫn do ban quản lý rừng lắp đặt, bởi đó là những tuyến đường an toàn đã được thiết kế phục vụ tham quan. Trước mỗi chuyến đi, cần chuẩn bị đầy đủ vật dụng cơ bản như nước uống, dao nhỏ, bộ y tế cá nhân.

Bốn "bước vàng" để xử lý khi bị lạc

Theo thạc sĩ Tiêu Minh Sơn, giảng viên bộ môn đào tạo kỹ năng, Trường ĐH Văn Lang, để có chuyến đi an toàn cần chuẩn bị 3 nhóm then chốt. Đầu tiên là thể lực và tâm lý. Trekking là thử thách đường dài, đòi hỏi sức bền và sự kiên nhẫn. Người tham gia cần tập luyện thể thao, leo dốc, đồng thời giữ tâm lý ổn định để không hoảng loạn trước sự cố.

Tiếp theo là kiến thức và kỹ năng. "Nhiều bạn nghĩ chỉ cần đi theo nhóm là đủ, nhưng chỉ một cơn mưa rừng bất ngờ hoặc chấn thương nhỏ cũng có thể khiến hành trình trở nên nguy hiểm. Kiến thức về địa hình, cách xác định phương hướng, sơ cứu vết thương, kỹ năng xử lý khi bị lạc… là bắt buộc phải có", ông Sơn nói.

Cuối cùng là trang bị an toàn. Theo thạc sĩ Sơn, nước uống, đồ ăn nhẹ giàu năng lượng, giày chống trượt, áo mưa, quần áo phù hợp thời tiết, đèn pin, thiết bị định vị, thuốc men… đều không thể thiếu. Và nguyên tắc quan trọng nhất là đi cùng nhóm hoặc có người dẫn đường giàu kinh nghiệm.

Trong trường hợp bị lạc, chuyên gia này khuyến nghị 4 "bước vàng": bình tĩnh - đánh giá - giữ sức - báo hiệu. "Hãy dừng lại, hít thở sâu, trấn tĩnh tinh thần. Sau đó xem lại mình còn gì: thức ăn, nước uống, pin điện thoại, vết dấu đường đã đi qua... Nếu không chắc chắn hướng đi thì nên ở yên một chỗ, tiết kiệm năng lượng, uống nước từng ngụm nhỏ, ăn ít. Đồng thời tạo tín hiệu bằng còi, đèn pin, đốt lửa hoặc buộc vải sáng màu lên cây để đội cứu hộ dễ phát hiện", ông hướng dẫn.