‘Đi bộ ngắt quãng’ - công thức kéo dài tuổi thọ của người Nhật trở thành hiện tượng toàn cầu: Có gì khác biệt mà khiến cả thế giới sục sôi bắt chước?

Đi bộ vốn được xem là hình thức vận động đơn giản và phổ biến nhất, nhưng trong vài năm gần đây, "đi bộ kiểu Nhật" - một biến thể của phương pháp đi bộ ngắt quãng, đã trở thành hiện tượng toàn cầu. Rốt cuộc ‘đi bộ kiểu Nhật’ là thế nào, thực hiện ra sao, có tác dụng tuyệt vời hay không?

Xu hướng này được khởi nguồn từ Eugene Teo, một nhà sáng tạo nội dung người Australia, khi anh chia sẻ thói quen đi bộ với các chu kỳ nhanh và chậm, mỗi chu kỳ kéo dài ba phút. Video hướng dẫn của anh nhanh chóng thu hút hàng chục triệu lượt xem trên TikTok và YouTube, biến một bài tập vốn ít được biết đến thành phong trào được gọi bằng cái tên "đi bộ như người Nhật".

Nền tảng văn hóa đi bộ ở Nhật Bản

Người Nhật vốn gắn bó với thói quen đi bộ từ lâu, không chỉ như một hình thức vận động mà còn là một phần văn hóa đô thị. Ở các thành phố lớn như Tokyo hay Osaka, hàng triệu người di chuyển hàng ngày bằng tàu điện, buộc họ phải đi bộ nhiều km để kết nối giữa ga tàu và nơi làm việc, trường học hay điểm mua sắm. Hệ thống hạ tầng đô thị ở Nhật được quy hoạch theo hướng thuận tiện cho người đi bộ: vỉa hè rộng, giao thông công cộng phủ khắp, và nhiều tuyến phố khuyến khích hạn chế xe cá nhân.

Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng chính thói quen này góp phần quan trọng vào việc Nhật Bản duy trì tỷ lệ béo phì thấp nhất trong nhóm các nước công nghiệp hóa, đồng thời có tuổi thọ trung bình cao nhất thế giới (khoảng 84 tuổi). Một nghiên cứu năm 2007 của Viện Nghiên cứu Thể thao Quốc gia Nhật Bản đã chỉ ra rằng đi bộ ngắt quãng cường độ cao không chỉ giúp cải thiện sức bền mà còn hạ huyết áp, cải thiện chức năng tim mạch cho cả người trung niên lẫn cao tuổi.

Đi bộ ngắt quãng không phải là phát hiện mới. Trong khoa học thể thao, đây là một dạng bài tập ngắt quãng cường độ cao (HIIT – High Intensity Interval Training) áp dụng cho vận động nhẹ. Nghiên cứu trên British Journal of Sports Medicine (2020) cho thấy các bài tập HIIT, kể cả ở mức đi bộ, có thể làm giảm nguy cơ tử vong sớm tới 30% và cải thiện sức khỏe tim mạch rõ rệt hơn so với vận động nhẹ liên tục.

Điểm đặc biệt ở Eugene Teo là cách anh truyền tải. Với hơn 426.000 người theo dõi trên TikTok và 1,22 triệu trên YouTube, Teo đã đóng gói bài tập này thành những video dễ hiểu, kèm nhạc nền và hướng dẫn trực quan. Một clip của anh đạt hơn 27 triệu lượt xem, khiến cụm từ "Japanese walking" tăng vọt trên Google Trends từ tháng 4/2025.

"Đó là bài tập cardio mà nhiều người đang thiếu," Teo chia sẻ. Theo anh, nguyên tắc quan trọng không phải là sự hoàn hảo, mà là duy trì nỗ lực đều đặn: đi nhanh đến mức thở gấp nhưng vẫn chịu đựng được trong ba phút, sau đó chậm lại để hồi phục.

Lợi ích và tranh luận khoa học

Tuy phong trào này đang gây sốt, giới chuyên gia y khoa vẫn giữ thái độ thận trọng. Tiến sĩ Helga Van Herle, Đại học California (Mỹ), nhận định: "Đi bộ ngắt quãng có thể mang lại lợi ích, nhưng chưa đủ bằng chứng để khẳng định vượt trội so với đi bộ nhanh liên tục. Việc thay đổi tốc độ mỗi ba phút và cần thiết bị theo dõi có thể khiến nhiều người khó áp dụng."

Tuy vậy, nhiều nghiên cứu khác lại củng cố lợi ích của phương pháp này. Một phân tích tổng hợp trên Journal of Aging and Physical Activity (2019) cho thấy những người tập luyện ngắt quãng, kể cả ở mức đi bộ, cải thiện dung tích phổi và sức bền tim mạch nhanh hơn nhóm đi bộ đều tốc. Các nghiên cứu dịch tễ học ở Nhật cũng chỉ ra rằng đi bộ nhanh thường xuyên giúp giảm 40% nguy cơ sa sút trí tuệ ở người cao tuổi, đồng thời liên quan đến tỷ lệ tử vong thấp hơn.

Yasuyuki Suzuki, chuyên gia tim mạch tại Tokyo, cho rằng: "Dù phương pháp này không quá phổ biến tại Nhật, nhưng ý tưởng biến việc đi bộ hàng ngày thành bài tập có cấu trúc rõ ràng là tích cực. Nó khuyến khích mọi người nhìn nhận đi bộ không chỉ là di chuyển, mà là đầu tư cho sức khỏe."

Từ xu hướng sức khỏe đến phản ánh xã hội

Không chỉ mang ý nghĩa thể chất, phong trào đi bộ kiểu Nhật còn phản ánh những vấn đề xã hội rộng lớn hơn. Giáo sư Sarah T. Roberts, Đại học California, phân tích: "Trong bối cảnh chi phí chăm sóc sức khỏe và giá dịch vụ phòng gym ngày càng cao, một thói quen đơn giản, ít tốn kém như đi bộ trở thành lựa chọn hấp dẫn. Người ta tìm đến nó không chỉ vì hiệu quả khoa học, mà vì sự dễ tiếp cận."

Ở Mỹ và châu Âu, thẻ tập gym cao cấp có thể lên tới 300 USD mỗi tháng, chưa kể thời gian di chuyển. Trong khi đó, đi bộ chỉ cần một đôi giày tốt và không gian công cộng. Xu hướng này cũng cho thấy cách mạng xã hội đang thay đổi cách con người tiếp cận tri thức sức khỏe: thay vì chờ lời khuyên chính thống, hàng triệu người học theo những video 30 giây trên TikTok.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo về nguy cơ khi tìm kiếm lời khuyên sức khỏe trên mạng xã hội. Không ít người "ăn theo" trào lưu đã thổi phồng lợi ích, hoặc gán cho nó những công dụng chưa được chứng minh. Điều này có thể dẫn tới kỳ vọng sai lầm hoặc thậm chí gây hại cho những người có bệnh lý nền.

Nhìn từ góc độ khoa học, "đi bộ kiểu Nhật" là ví dụ sinh động về cách một phương pháp vận động có cơ sở nghiên cứu được tái hiện và phổ biến nhờ mạng xã hội. Nó kết nối giữa những dữ liệu khô khan trong phòng thí nghiệm với nhu cầu rất thực của xã hội: tìm kiếm một hình thức tập luyện dễ áp dụng, ít tốn kém nhưng mang lại hiệu quả.

Điều quan trọng là duy trì tính khoa học và sự tỉnh táo. Đi bộ ngắt quãng có thể phù hợp với người khỏe mạnh hoặc muốn tăng cường sức bền, nhưng những người có bệnh tim mạch hoặc huyết áp cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng. Đồng thời, việc biến một thói quen vận động cơ bản thành "xu hướng" không nên che khuất thông điệp lớn hơn: điều cốt lõi là duy trì hoạt động thể chất thường xuyên, dưới bất kỳ hình thức nào.

Từ thói quen đi bộ truyền thống của người Nhật đến trào lưu bùng nổ trên TikTok, "cơn sốt" đi bộ kiểu Nhật cho thấy sức mạnh của sự giao thoa giữa văn hóa, khoa học và công nghệ. Nó gợi nhắc rằng đôi khi những giải pháp giản dị nhất lại mang lại tác động sâu sắc nhất. Trong một thế giới ngày càng phức tạp, việc tìm lại giá trị từ một bước chân cũng chính là cách con người khẳng định sự chủ động trước sức khỏe và cuộc sống của mình.