Đề xuất lập Quỹ Phòng bệnh: Thu từ sản phẩm gây hại, chi cho sức khỏe cộng đồng

Bộ Y tế đang lấy ý kiến góp ý cho dự thảo Luật Phòng bệnh, trong đó bộ đề xuất thành lập Quỹ Phòng bệnh nhằm tạo nguồn lực bền vững cho công tác dự phòng, ứng phó kịp thời với dịch bệnh và nâng cao sức khỏe cộng đồng.

Để khắc phục các tồn tại, bất cập phát sinh trong công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân, trong phòng chống dịch bệnh, trong khoảng trống pháp luật của hoạt động phòng bệnh, Bộ Y tế đang lấy ý kiến xây dựng Luật Phòng bệnh.

Luật Phòng bệnh sẽ điều chỉnh toàn diện hoạt động phòng bệnh, từ bệnh truyền nhiễm, không lây nhiễm, rối loạn tâm thần đến dinh dưỡng, truyền thông và các yếu tố nguy cơ.

Trong đó, việc thành lập Quỹ Phòng bệnh là một trong những giải pháp Bộ Y tế đề xuất. Quỹ không chỉ hỗ trợ các tình huống khẩn cấp mà còn giúp duy trì hoạt động phòng bệnh thường xuyên.

Bộ Y tế đề xuất quỹ được hình thành từ vốn điều lệ do ngân sách nhà nước cấp; ngân sách nhà nước bổ sung hằng năm theo khả năng cân đối; nguồn tài trợ, đóng góp tự nguyện, hợp pháp của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài; nguồn từ Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá và các nguồn thu hợp pháp khác theo quy định của pháp luật.

Đáng chú ý, Bộ Y tế chia sẻ nguồn hình thành Quỹ Phòng bệnh sẽ đến từ thuế và đóng góp của các sản phẩm không có lợi cho sức khỏe. Đây là một hướng đi được nhiều nước trên thế giới áp dụng và đánh giá cao.

Cụ thể, Bộ Y tế đưa ra hai phương án đang được cân nhắc:

Phương án 1: Trích một phần từ thuế tiêu thụ đặc biệt đang áp dụng với các sản phẩm như nước ngọt có đường, rượu bia, thực phẩm siêu chế biến…

Phương án 2: Áp dụng khoản đóng góp bắt buộc đối với cơ sở sản xuất, nhập khẩu các sản phẩm này (trừ thuốc lá) theo lộ trình tăng dần: 1% từ năm 2027; 1,5% từ 2028 và 2% từ 2029 dựa trên giá tính thuế tiêu thụ đặc biệt.

Số tiền này sẽ được các doanh nghiệp khai, tính và nộp cùng với thuế tiêu thụ đặc biệt, chuyển thẳng vào tài khoản của Quỹ Phòng bệnh. Đây được kỳ vọng là nguồn lực ổn định, lâu dài, đồng thời là thông điệp mạnh mẽ về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đối với sức khỏe cộng đồng.

Cũng theo dự thảo, Quỹ Phòng bệnh sẽ được sử dụng để hỗ trợ xử lý các tình huống cấp bách do dịch bệnh; bảo đảm nguồn tài chính cho các chương trình phòng bệnh chủ động; chi cho các hoạt động mà ngân sách không thể hoặc chưa thể đáp ứng đúng, đủ mức…

Quỹ sẽ do Thủ tướng Chính phủ thành lập, có tư cách pháp nhân, tài khoản và con dấu riêng. Hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, quỹ phải bảo toàn vốn điều lệ, công khai thu - chi và chịu sự giám sát của các cơ quan chức năng cũng như cộng đồng.

Ngoài nguồn thu từ sản phẩm không có lợi cho sức khỏe, quỹ còn được hình thành từ vốn điều lệ do ngân sách cấp, nguồn tài trợ hợp pháp trong và ngoài nước.

Dự thảo cũng quy định rõ số dư chưa sử dụng trong năm của quỹ được chuyển sang năm sau để tiếp tục phục vụ mục tiêu phòng bệnh.